As taksat e ulëta apo rregullimi i lehtë nuk do të prodhojnë shumë rritje ekonomike nëse investitorët dhe sipërmarrësit nuk kanë besim në sundimin e ligjit apo në cilësinë e qeverisjes.
Botimi i Institutit Fraser të Botës mbi liria ekonomike mat sasinë e lirisë ekonomike që ekziston në 159 vende në mbarë botën. Renditja bazohet në pesë kategori të ponderuara në mënyrë të barabartë, megjithëse mund të shihet “Sistemi Ligjor dhe të Drejtat Pronësore” si më të rëndësishmet, sepse edhe taksat e ulëta dhe rregullimi i lehtë nuk do të sjellin rritje të madhe nëse investitorët dhe sipërmarrësit nuk kanë besim në sundimi i ligjit ose cilësia e qeverisjes.
Kjo është arsyeja pse indeksi vjetor i të drejtave të pronësisë është një tjetër publikim me rëndësi. Ai jep një vështrim të detajuar se pse e drejta për të zotëruar, shfrytëzuar dhe tregtuar pronën është thelbësore për një shoqëri të lirë.
Të drejtat pronësore janë pranuar si një koncept kyç për lirinë e qenieve njerëzore, duke vepruar si një katalizator për rritjen ekonomike dhe shoqërore dhe si një mbrojtje kundër tundimeve autoritare… Prona është baza e lirisë së kontraktimit, e cila është thjesht liri në veprim. Pa lirinë për të shkëmbyer, një palë e tretë, në përgjithësi qeveria, ndërhyn nëpërmjet klasës sunduese politiko-burokratike. Liria është më shumë se e drejta për të pasur pronë ose të drejtën për të bërë transaksione, për të shkëmbyer, për të blerë dhe për të shitur. Pasi qytetarët humbin të drejtën për të zotëruar, ata humbasin aftësinë për të kontrolluar jetën e tyre… Ky indeks është zhvilluar për të shërbyer si një barometër i shtetit të të drejtave pronësore në të gjitha vendet e botës.
Ja metodologjia e Indeksit. Ekzistojnë tri kategori kryesore, secila prej të cilave përbëhet nga disa indekse.
Le t’i hedhim një sy renditjes.
Siç mund ta prisni, kombet nordike dhe juridiksionet anglosferike mbizotërojnë, së bashku me një numër të vogël vendesh të tjera evropiane.
… 15 vendet më të mira për publikimin IPRI të këtij viti. Finlanda kryeson IPRI 2018 (8.6924); Zelanda e Re renditet e dyta (8.6322). Zgjerimi i ardhshëm Zvicra (8.6183), Norvegjia (8.4504), Singapori (8.4049), Suedia (8.3970), Australia (8.3295), Hollanda (8.3252) (8.2978), Japonia (8.2315), Danimarka (8.1640), Britania e Madhe (8.1413), Shtetet e Bashkuara të Amerikës (8.1243) dhe Austria (8.0050).
Nëse lexoni renditjen e plotë më poshtë, do të shihni se Shtetet e Bashkuara janë në vendin e 14 –të (njëjtë si vitin e kaluar).
Haiti është në vendin e fundit, edhe nën Venezuelën.
Vlen gjithashtu të theksohet se Kili është kombi i renditur më mirë në Amerikën Latine.
Tani le të shikojmë kombet me lëvizjen më të madhe në drejtimin e duhur dhe drejtimin e gabuar. Është e lehtë për kombet që renditen shumë ulët të bëjnë një kërcim të madh, kështu që Qiproja (që tani është në majë të tremujorit të tretë) ndoshta meriton më shumë duartrokitje.
Këtë vit, pesë vendet tregojnë përmirësimin më të lartë absolut në rezultatin e tyre IPRI: Azerbajxhani (1.09), Ukraina (0.86), Rusi (0.85), Moldavia (0.82) dhe Qipro (0.79); ndërsa ato me ulje më të lartë në rezultatet e IPRI 2018 ishin Afrika e Jugut (-0,65), Etiopia (-0,3), Liberia (-0,27), Uganda (-0,25) dhe Uruguai (-0,22). Rënia e Afrikës së Jugut është shumë tragjike, pasi historikisht ka qenë një nga vendet më të mira afrikane.
Dhe nëse doni të dini pse të drejtat pronësore janë kaq të rëndësishme, kjo tabelë është dëshmia e plotë që ju nevojitet.
Dhe do ta mbyllim shkrimin me pak lajme të mira.
Nuk kemi të dhëna dhjetëra vjeçare, por shifrat ekzistuese tregojnë përmirësime të vazhdueshme.
Dhe duke qenë se kemi prova se liria e përgjithshme ekonomike globale po rritet, ka vend për optimizëm.
Shpjegim: IPRI (International Property Rights Index), shqip Indeksi Ndërkombëtar i të Drejtave të Pronësisë
