1. Ata që mendojnë se fati ekonomik i zhvillimit të një shteti përcaktohet ekskluzivisht nga pasuria nëntokësore, kultura dhe tradita e punës, apo edhe nga feja mund të zhgënjehen shumë lehtë, ngase, sociologjia e njohjes ka zbuluar fakte të reja…, që kanë të bëjnë kryesisht me institucionet inkluzive që s’arrijnë dot t’i ndërtojnë elitat politike të atij vendi. Ndryshe, kuptimi i rolit të institucioneve të shtetit, do del banal, i pakuptimtë dhe tejet anakronik!
2. Shteti fuqizohet, vetëm atëherë kur institucionet e dala nga vota qytetare nuk ngurtësohen, por, akomodohen me kërkesat, nevojat, dhe aspiratat e atij vendi. Në të kundërtën, nëse ato nuk “mirëmbahen”, pra, nuk hyjnë në funksion të zhvillimit ekonomik, dinë të bëhen mjaft pengesa serioze në emancipim. Ka shumë vende qê e dëshmojnë këtë fakt social.
3. Njerëzit e fuqishëm dhe karizmatik, gjithmonë dhe gjithkund synojnë kontrollin e plotë mbi qeverinë, duke minuar progresin më të gjerë shoqërorë shkaku i lakmisë së tyre morbide. Këtë soj politikanësh, duhet mbajtur përmes votës qytetare, sa më larg pushtetit, ndryshe, qytetarët do e shijojnë gjithnjë; dështimin e shtetit, varfërinë e publikut dhe injorancën e matrapazëve politik!
4. Kosova, mbetet edhe më tej vendi më i varfër në rajon,me mbi 50% të popullësisë së vetë, edhe shkaku se qytetarëve të saj u mungojnë institucionet ekonomike që krijojnë stimujt themelorë që e bëjnë një shoqëri të pasur. Varfërinë afrikane po e ushqejnë institucionet ekstraktive ekonomike. Kosova, ka mbetur këtu ku është edhe pas gati dy dekadash demokracie, sepse, pushteti politik në vazhdimësi ka qenë i përqendruar në duar të një kaste të njëjtë oligarkësh grabitqar (si nga krahu i paqësorëve, ashtu edhe ai i luftës!), të cilët fare pak kanë qenë të interesuar për mirëqenien qytetare dhe konsolidimin e institucioneve të mirëfillta shtetërore.
5. Në vend të kësaj detyre patriotike (sepse, Kosova për herë të parë në historinë e qenësimit të saj u shpall shtet!) e morale (sepse të njëjtit u ngritën nga brekëgrisurit në kapitalist grabitqar!) , kjo kastë injorantësh e hipokritësh, u morr gjatë mandatimit me ekstraktimin e të ardhurave, grabitjen e pasurisë shtetërore, punësimin e militantëve partiak, koncesionet ndajë Serbisë, etj.
6. Historia jonë e vonshme e shtetndërtimit do dëshmon se, lufta dhe kontrolli për mbajtjen me çdo kusht të pushtetit, ishte e paskrupullt, sofistikuar, dhe e ambalazhuar si me diskursin e “paqësorëve” (duke u fshehur prapa emrit të Rugovës!) , ashtu edhe atë të “luftës” (duke manipuluar me emrin e Adem Jasharit!) dhe tash edhe me pasoja të kërcënimit edhe luftës qytetare…!!!
7. Shpresa e vetme mbetet tek gjeneratat e reja të shkolluara, që s’kanë ngarkesa e hipoteka të së kaluarës, por që kanë pamëdyshje; dije, ambicie, përgatitje menaxheriale, dhe që janë të guximshëm e të gatshëm të marrin përgjegjësi historike për ndryshimet që duhet bërë…
Fadil MALOKU, profesor Universitar dhe sociolog nga Prishtina
