Votuesit brazilian muajin e ardhshëm do të zgjedhin një president të ri. Jair Bolsonaro i Partisë Social Liberale kryeson, nisur nga sondazhet, pas skandaleve qeveritare të korrupsionit që kanë dëmtuar partitë kryesore dhe pas protestave mbi burgimin e ish-presidentit Luiz Inácio Lula da Silva, i njohur si Lula. Një njeri dukshëm i paqëndrueshëm kohët e fundit goditi Bolsonaron gjatë fushatës, duke kërcënuar jetën e tij, por popullariteti i tij mbetet i lartë.
Komentuesit po e krahasojnë krizën politike të Brazilit me Brexit, zgjedhjen e Donald Trump në Shtetet e Bashkuara dhe lëvizjet populiste nëpër Evropë. Frika, lajmet e rreme, acarimet, po nxisin një elektorat të zemëruar në krahët e një kandidati të rrezikshëm dhe ekstrem.
Por nuk e dimë ende nëse Bolsonaro do të fitojë. Krahasimet me Trump dhe Brexit janë jo pa arsye. Disa prej tyre janë:
1.Partitë e fragmentuara gjenerojnë dy kandidatë ekstremistë
Kur votuesit britanikë shkuan në zgjedhjet e Brexit në vitin 2016, ata kishin vetëm dy zgjedhje: Mbështetje ose kundërshtim për qëndrimin e Britanisë në Bashkimin Evropian.
Në mënyrë të ngjashme, zgjedhësit në vitin 2016 zgjodhën midis vetëm Trump dhe Hillary Clinton për president. Në të dy rastet, secila palë e perceptonte tjetrën si ekstreme dhe të pështirë. Rezultati në të dyja rastet ishte i afërt.
Por sistemi partiak i Brazilit lejon shumë zgjedhje, jo vetëm dy. Në sondazhin e fundit të Institutit Datafolha, Bolsonaro kryeson me 26 përqind të votave të synuara, e ndjekur nga Ciro Gomes nga qendra e majtë me 13 përqind, pasardhësi i zgjedhur i Lulës Fernando Haddad me 13 përqind, kandidati i qendrës së djathtë Geraldo Alckmin me 9 përqind, Marina Silva me 8 përqind, dhe disa të tjerë me më pak.
Duke pasur parasysh rezultatet e anketave, ka shumë mundësi që një nga dy kandidatët kryesorë të jetë nga partite e qendrës.
2.Rregullat elektorale kanë shumë rëndësi
Në Shtetet e Bashkuara, një kandidat i refuzuar nga shumica e votuesve mund të fitojë shumicën e votave në kolegjin zgjedhor, siç mund të dëshmojnë edhe Trump dhe Xhorxh W. Bush. Rregullat elektorale të Brazilit janë ndryshe. Në sistemin e vet dyvjeçar të zgjedhjeve, ashtu si ai që përdoret në Francë, një kandidat ka nevojë për një shumicë , jo vetëm pluralitet , të votave të vlefshme për t’u zgjedhur në raundin e parë. Nëse asnjë kandidat nuk merr më shumë se 50 për qind të votave të raundit të parë, dy kandidatët kryesorë konkurrojnë në një raund të dytë..
Meqenëse partitë janë aq të fragmentuara, kandidatët presidencialë nuk kanë gjasa të dalin nga raundi i parë me një fitore të qartë , vetëm nëse formojnë koalicione të mëdha dhe shpesh ideologjikisht të ndryshme.
Nëse një kandidat ekstremist e bën atë në raundin e dytë, ai ose ajo ka më pak të ngjarë të fitojë. Votuesit zakonisht mendojnë të votojnë kandidatë të tjerë, më shumë centristë. Rregullat zgjedhore të Brazilit kështu nxisin mobilizimin e votuesve të votojnë kandidatët e qendrës.
3.Partia e Punëtorëve të Lulës nuk është një koalicion ekstrem
Shumë besojnë se votuesit brazilianë janë të ndarë mes krahut të majtë, të cilët mbështesin fuqimisht Partinë e Punëtorëve të Lulës dhe krahut të djathtë që e kundërshtojnë me forcë. Kjo nuk është e saktë.
Hulumtimet e fundit tregojnë se votuesit që kundërshtojnë Partinë e Punëtorëve janë ideologjikisht të ndryshëm. Disa prej tyre janë konservatorë, por të tjerë janë votues të qendrës së majtë që mbështesin kandidatë si Silva dhe Gomes. Në Shtetet e Bashkuara, distanca ideologjike midis demokratëve dhe republikanëve është rritur me kalimin e kohës. Gjërat janë të ndryshme në sistemin shumëpartiak të Brazilit. Atje dy partitë më të mëdha të votimit në çdo garë presidenciale që nga viti 1994, Partia e Punëtorëve të Lulës dhe Partia Social Demokrate e Alckmin janë bërë ideologjikisht të padallueshme.
Bolsonaro ka vënë në pikëpyetje gatishmërinë e tij për të ndarë pushtetin me Kongresin. Nëse ai arrin balotazhin, partitë pragmatike të Brazilit, mund të preferojnë të mbështesin një kandidat me të cilin mund të bëjnë ujdi.
Bolsonaro nuk ngjason me Trump, edhe sistemi elektoral Brazilian mbetet shumë larg atij të Shteteve të Bashkuara, por megjithatë diku situata është e ngjashme, zgjedhjet po shkaktojnë trazira, dhe është e paqartë se kush do të jetë fituesi.
Felipe Krause është një diplomat brazilian. André Borges është profesor i shkencave politike në Universitetin e Brasilias.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
