René François Armand (Sully) Prudhomme ishte një poet francez dhe eseist, i lindur më 16 Mars të vitit 1839, në Paris, në familjen e një tregtari francez
Ai ishte fituesi i parë i Çmimit Nobel në Letërsi në vitin 1901.
Prudhomme fillimisht studioi për të qenë një inxhinier, por u kthye në filozofi dhe më vonë në poezi; ai e shpalli atë si synimin e tij për të krijuar poezi shkencore për kohët moderne.
Prudhomme ndoqi Liceun ‘Bonaparte’, por problemet e syve ndërprenë studimet e tij. Ai punoi për disa kohë në rajonin Creusot për një shkritore të çelikut ‘Schneider’, dhe pastaj filloi të studionte ligjin në zyrën e një noteri.
Pritja e favorshme e poezive të hershme të tij nga Conférence La Bruyère (një shoqëri studentore) e inkurajoi atë për të filluar një karrierë letrare.
Koleksioni i tij i parë, ‘Stances et Poèmes’ (“Stanzas and Poems”, 1865), u vlerësua nga Sainte-Beuve. Ai përfshinte poezinë e tij më të famshme, “Le vase brisé”. Ai botoi më shumë poezi para shpërthimit të Luftës Franko-Prusiane. Kjo luftë, të cilën ai diskutoi në “Impressions de la guerre” (1872) dhe “La France” (1874), dëmtoi përgjithmonë shëndetin e tij.
Gjatë karrierës së tij, Prudhomme u zhvendos gradualisht nga stili sentimental i librave të tij të parë drejt një stili më personal, i cili bashkonte formalitetin e shkollës ‘Parnas’ me interesin e tij në tema filozofike dhe shkencore.
Frymëzimi ishte natyrisht ‘De rerum natura’ i Lucretius, për librin e parë të të cilit ai bëri një përkthim vargu.
Filozofia e tij u shpreh në ‘La Justice’ (1878) dhe ‘Le Bonheur’ (1888).
Ekonomia ekstreme e mjeteve të përdorura në këto poezi, megjithatë, zakonisht është gjykuar si kompromentuese e cilësisë së tyre poetike pa avancimin e pretendimeve të tyre si vepra filozofike.
Pas, ‘Le Bonheur’, Prudhomme u kthye nga poezia për të shkruar ese mbi estetikën dhe filozofinë. Ai botoi dy ese të rëndësishme: “L’Expression dans les beaux-arts” (1884) dhe “Réflexions sur l’art des vers” (1892), një seri artikujsh mbi Blaise Pascal në ‘La Revue des Deux Mondes’ (1890) dhe një artikull mbi vullnet i lirë (La Psychologie du Libre-Arbitre, 1906) në ‘Revue de métaphysique et de morale’.
Ishte shkrimtari i parë që mori çmimin Nobel për Letërsinë (dhënë “në njohjen e veçantë të përbërjes së tij poetike, që dëshmon për idealizëm të lartë, përsosmërinë artistike dhe një kombinim të rrallë të cilësive të zemrës dhe intelektit”), ai i kushtoi shumicën paratë që ai mori për krijimin e një çmimi poetik të dhënë nga ‘Société des gens de lettres’.
Ai gjithashtu themeloi Shoqërinë e poetëve francezë, në vitin 1902, me Jose-Maria de Heredia dhe Leon Dierx.
Në fund të jetës së tij, shëndeti i tij i dobët (që e kishte shqetësuar atë që nga viti 1870) e detyroi atë të jetonte pothuajse si një i varfër në Châtenay-Malabry, duke vuajtur sulmet e paralizës, ndërsa vazhdonte të punonte në ese.
Ai vdiq papritur më 6 shtator 1907, dhe u varros në Père-Lachaise në Paris.
Më poshtë gjeni disa prej vargjeve të përzgjedhura prej krijimtarisë së tij poetike.
*** *** ***
Ju i ngjasoni rinisë sime
Ju dëshironi që t’ju them
Se nga buron për ju, dhembshuria ime,
Ju dua, ja përse,
Se i shëmbëlleni rinisë sime.
Sytë tuaj të zinj, të njomur përherë
Nga trishtimi, shpresa ndër vegime,
sërish ecni mes ëndërrimesh,
Ju që i përngjani, rinisë sime
Koka juaj e mermertë,
Krijuar për atë qiell Greqie,
Ku bardhësia i fal kaltërsinë,
Ja pra, ju i ngjasoni rinisë sime.
*** *** ***
Lutja
Ah sikur ta njihnit trishtimin tim,
Krejt i pa strehë, i vetmuar,
Kush e di sa herë para sokakut tim
Do të kishit kaluar.
Sikur ta dinit ju se çfarë i dhuron
shpirtit të trishtuar, një vështrim i shpirtdhembshur,
Pas dritares sime do të vëzhgonit,
Ashtu krejt padashur.
Sikur ta kuptonit balsamin që fal,
Prania e një zemre në shpirtin e brengosur,
Ju pas portës sime do të guxonit,
Të gjunjëzoheshit si një motër.
Sikur ta ndienit sa ju dua,
E mbi të gjitha se si,
Do ta kalonit pragun, ndoshta
Ashtu me thjeshtësi.
*** *** ***
Kohë e humbur
Sa pak punë, për kaq lodhje e mërzitje,
Nga mendime sterile, dita është mbushur,
Zhurma e tyre pa mëshirë të bukos,
të shtyn, të kapërdin e kur duhet, zhduket.
“Nesër! Do të shkoj nadje ta vizitoj të mjerin,
“Nesër, Do t’i kthehem librit të sapo filluar
“Nesër, Do të them shpirt, ku do të gjesdis,
Nesër, jo sot, do të jem më i ftilluar”.
Kështu zemra pa ritëm, mendimi dhe leximi,
Atëherë kur copash bëhemi për të jetuar
E ajo çka duhet, në hije pret dëshirën..
*** *** ***
20 vjeçarë
Njëzet vjeçarë me vështrim të ngushtë e krenar,
Nuk sheh të parën që të shfaqet,
Por më të bukurën! Të zhytur në ekstazë,
Pasionit të dimrit që për dashuri e merr, pas i varesh.
Më pas kur njeh hidhërimin,
Prestigj i turpshëm me vështrimin që picëron,
Po ashtu çmimi vlerësuar ndryshe dje,
Thesarin e brendshëm, rizgjon.
Por s’bën gjë tjetër veç tjetërson fatkeqësinë,
Në moshën kur mendon se ajo është unike,
E prej saj dhembjen e vërtetë mëson;
E kur kupton se ka më shumë se një, plot hijeshi,
E ndien vonesën e një dashuriçke,
por zemra s’ka më forcë, të rizgjohet, përton.
*** *** ***
I huaji
Shpesh pyes veten, i çfarë lloji ti je,
Që asgjë zemrën s’ta rrëmben e s’ta robëron,
Mendimin dhe ndjenjën asgjë s’ta fashit,
Sikur lumuria e pafundme, veç ty të takon.
S’kuptoj, çfarë parajse ti ke humbur?
Cilës madhëri i ke shërbyer me përkulshmëri?
Që të shohësh kaq poshtë veç shëmti e vese,
Cila është bukuria apo virtyti tek ti?
Keqardhjeve të mia në qiellin imagjinar,
I duhet zanafilla e neveritjes hyjnore,
që më kot ia kërkoj zemrës time thartuar;
I çuditem dhimbjes pa karar,
Ku në shpirti i zhurmojnë lotët e një fisniku të huaj,
Që përherë atdheun, dhe emrin e tij më ka kamufluar.
*** *** ***
Ndërgjegjja
Do të doja asaj, t’i thosha diçka
E s’mund
Fjala do të murmuriste nën zë
më shumë.
Nga vjen ky turp,
Më parë s’kam qenë
Duhet t’i flas, e vendosa
E prapë në heshtje kam rënë.
Rrëfimet më të lehta më janë dukur
Dikur tembëdhjetë vjeçar,
Por buzët më tradhëtojnë
Nuk janë si më parë
Më frikëson ndjenja e dashurisë
Më keqëson
Sikur një lot në sy
Shpirtin ma tradhëton
Se mbase krejt padashur do të lë
Që besimi të lind tek unë
të ndonjë dashuri të vjetër
që fshehtas vajton në gjumë.
Shqipëroi Mimoza Kuchly, Paris 2019
Mimoza Kuchly, është një shkrimtare e cila prej dy dekadash jeton midis Francës dhe Shqipërisë.
Një nga autoret më të reja, që i shtohet grupit të shkrimtareve, të cilat mëtojnë të shkruajnë për psikologjinë e femrës në kohët tona.
Avantazhi më i madh i saj në këtë degë është pasi është e formuar në degën e Sociologjisë, përveç formimit të saj letrar.
