Që nga fundi i viteve 1910, Mohandas Karamchand Gandhi, kishte qenë në krye të përpjekjes së Indisë për të shkundur sundimin kolonial britanik,i njohur ndryshe si “Raj”. Ish-avokati kishte udhëhequr mosbindjen civile kundër politikave koloniale, ai inkurajoi Indianët të bojkotojnë gjithë mallrat britanike.
Filozofia e Gandit, e cila kërkonte të zbulonte të vërtetën dhe të përballonte padrejtësinë përmes jo dhunës, e kishte bërë atë figurën më të pavarur në kontinent. Ndërsa britanikët e shikonin atë me dyshim, indianët kishin filluar ta quanin atë “Mahatma” ose “shpirtmadh”.
Kur Kongresi Kombëtar Indian dyfishoi përpjekjet e tij për pavarësi në janar 1930, shumë menduan se Gandi do të organizojë fushatën e tij më ambicioze deri më sot. Megjithatë, në vend që të niste një sulm frontal për padrejtësi të larta, Gandi propozoi të protestonte nëpërmjet “kripës”.
Marshimi i Kripës
Anëtarët femra të Kongresit Kombëtar Indian asokohe, frymëzuan kryengritjen e pavarësisë indiane të njohur si Marshimi i Kripës.
Ashtu si me shumë mallra të tjerë, Britania kishte mbajtur tregtinë e kripës së Indisë që nga shekulli i 19-të, duke ndaluar vendasit të prodhojnë ose shesin mineralin dhe duke i detyruar ata ta blejnë atë me kosto të lartë nga tregtarët britanikë. Meqenëse kripa ishte një nevojë ushqyese dhe klima e nxehtë e Indisë e favorizonte, Gandi i pa ligjet e vendosura për prodhimin dhe tregtimin e kripës si një të keqe të pafalshme.
Shumë nga shokët e Gandi ishin fillimisht skeptikë. “Ne ishim të hutuar dhe nuk mund të futeshim në një luftë kombëtare për kripë të zakonshme,” kujtoi Jawaharlal Nehru, (më vonë kryeministri i parë i Indisë). Një koleg tjetër e krahasoi protestën e propozuar me shembjen e një shtëpie me frymë.
Megjithatë, për Gandin, monopoli i kripës ishte një shembull i rreptë i mënyrave që Raj-i imponoi padrejtësisht vullnetin e Britanisë edhe në aspektet më themelore të jetës indiane. Efektet e saj shkurtojnë dallimet fetare dhe klasore, duke dëmtuar si hindusët, ashtu edhe muslimanët, të pasur dhe të varfër.
Më 2 mars, ai i shkruajti një letër drejtorit britanik Lord Irwin dhe i bëri një seri kërkesash, midis tyre shfuqizimin e taksës së kripës. Nëse injorohet, ai premtoi të nisë një fushatë të madhe. “Ambicia ime”,- shkroi ai, -“nuk është më shumë se ta konvertoj popullin britanik përmes jo-dhunës dhe kështu t’i bëjë ata të shohin gabimin që kanë bërë në Indi.”
Irwin nuk ofroi asnjë përgjigje zyrtare dhe në agim të 12 Marsit 1930, Gandi vuri planin e tij në veprim. I veshur me një shall dhe sandale dhe duke mbajtur një shkop druri në dorë, ai u nis me këmbë me disa dhjetëra fshatarë dhe filloi një udhëtimnë qytetin e Dandi Arabik të Dandi. Atje, ai planifikoi të kundërshtonte taksën e kripës duke mbledhur në mënyrë të paligjshme kripën nga deti. 60-vjeçari priste të arrestohej apo edhe të rrihej gjatë udhëtimit, por britanikët kishin frikë nga një reagim publik dhe zgjodhën të mos e prishnin marshimin.
Kur Gandi vendosi një ritëm të mëshpejtë , kolona kapërceu fshatin me një shpejtësi prej afro 12 milje në ditë. Gandi ndaloi në dhjetëra fshatra përgjatë rrugës për të udhëzuar masat dhe për të dënuar si Raj-in, ashtu edhe taksën e kripës. Ai gjithashtu inkurajoi punonjësit e qeverisë të përqafojnë filozofinë e tij të mos bashkëpunimit duke lënë punën e tyre. “Cila është vlera e shërbimit qeveritar, në fund të fundit?”- Pyeti ai gjatë një ndalese në qytetin e Nadiad.
– “Një punë qeveritare ju jep fuqinë për tiranizimin e të tjerëve.”
Ndërsa Gandi dhe pasuesit e tij u futën drejt vijës bregdetare perëndimore, mijëra indianë u bashkuan në radhët e tyre, duke e shndërruar kuadrin e vogël të protestuesve në një varg të gjatë,milje. New York Times dhe media të tjera filluan të shkruanin pas përparimit të ecjes, duke cituar Gandin ndërsa ai denoncoi taksën e kripës si “monstruoze” dhe u thoshte britanikëvese kishin turp t’a arrestonin.
Përvec të keqes që I bëri të Raj-it, Gandi përdori gjithashtu fjalimet e tij për të ligjëruar mbi padrejtësitë e sistemit indian, të cilët etiketuan klasat më të ulëta “të papërfillshëm” dhe i privuan nga të drejtat e caktuara. Gandi befasoi shikuesit duke bërë banjë në një pus të këtyre familjeve në fshatin Dabhan, dhe gjatë një ndalese tjetër në Gajera, ai nuk pranoi të fillojë fjalimin e tij derisa “të papërfillshmit” të lejohen të ulen me pjesën tjetër të audiencës.
Gandi dhe partia e tij më në fund arritën në Dandi më 5 Prill, pasi kishin ecur 241 milje në hapësirën e vetëm 24 ditëve. Të nesërmen në mëngjes, mijëra gazetarë dhe mbështetës u mblodhën për ta parë atë të kryente “krimin e tij simbolik”. Pasi u zhyt në ujërat me gaz të detit arab, ai u nis në bregdet, ku gjendeshin depozitat e pasura me kripë të plazhit. Zyrtarët britanikë njoftuan se kishin hedhur kripën në rërë me shpresën për të irrituar përpjekjet e Gandit, por ai gjeti lehtësisht një gungë me baltë të pasur me kripë dhe e mbajti atë në dorë gjatë fjalimit.”Me këtë,” njoftoi ai, “Unë po shtrëngoj themelet e Perandorisë Britanike.”
Shkelja e Gandit shërbeu si një sinjal që indianët e tjerë të bashkoheshin në atë që ishte bërë e njohur si “Salt Satyagraha”. Gjatë disa javëve të ardhshme, përkrahësit në të gjithë nënkontinentin u mblodhën në bregdet për të mbledhur ilegalisht mineralin. Gratë morën një rol vendimtar.Të zjenin shumë ujë për të bërë kripë, dhe të tjerët shisnin kripë të paligjshme në tregjet e qyteteve ose çonin tufa para dyqaneve dhe pijeve të huaja.
“Dukej sikur një pranverë ishte lëshuar papritur,” tha Nehru më vonë. Rreth 80,000 njerëz u arrestuan në ditën e mosbindjes civile, dhe shumë u rrahën nga policia.Gandhi u mor në paraburgim më 5 maj, pasi ai njoftoi qëllimin e tij për të drejtuar një sulm paqësor mbi një kripore të everisë britanike në Dharasana. Por edhe me udhëheqësin e tyre pas hekurave, ndjekësit e tij vazhduan presion. Më 21 maj, rreth 2.500 marshues injoruan paralajmërimet nga policia dhe bënë një përparim të paarmatosur në depon e Dharasana.
Gazetari amerikan Webb Miller ishte në skenë, dhe ai më vonë e përshkroi atë që pasoi. “Papritur,” shkroi ai, “me një brritmëurdhëruese, një numër policësh vendas nxorrën marshuesit një e nga një pëepara policies angleze , për t’u dhënë nga njëgoditje të rëndë në kokë … Askush nga marshuesit nuk ngriti dorë për t’ishpëtuar goditjes.
Rrëfimi shqetësues i Miller për rrahjet, qarkullonte gjerësisht në mediat ndërkombëtare, madje u lexua me zë të lartë në Kongresin e SHBA. Gandhi mbeti në burg deri në fillim të vitit 1931, por ai doli nga aty më i nderuar se kurrë më parë. Revista Times e quajti atë “Njeriu i Vitit” në vitin 1930 dhe gazetat në mbarë globin u prijnë në çdo rast për ta cituar ose raportuar për të mirat e tij.
Lord Irwin më në fund ra dakord të negociojë me të, dhe në mars 1931, të dy vendosën Paktin Gandi-Irwin, i cili i dha fund torturës në këmbim të disa lëshimeve, përfshirë lirimin e mijëra të burgosurve politikë. Ndërsa marrëveshja kryesisht ruajti monopolin e Raj-it mbi kripën, ajo u dha indianëve që jetonin në brigjet të drejtën për të prodhuar kripën nga deti.
Ditët e vështira vazhdojnë akoma. Gandi dhe përkrahësit e tij do të nisnin më shumë protesta në vitet 1930-‘40 dhe do të duronin edhe më shumë pengesa pas hekurave, pasi ata kishun konfliktin e tyre civil mes hinduve dhe muslimanëve.Për këtë shkak pavarësia e Indisë do të duhet të presë deri në vitin 1947 – vetëm disa muaj para se Gandi tëqëllohej për vdekje nga një militant Hindu.
Por ndërsa rezultatet e menjëhershme politike të Marshit të kripës ishin relativisht të vogla, nisma e Gandit, megjithatë kishte arritur e qëllimin për të shkundur themelet e Perandorisë Britanike. Tri udhëtimet në det kishin galvanizuar rezistencën indiane ndaj Raj-it, dhe mbulimin e tij ndërkombëtar, ajo gjithashtu e kishte prezantuar Gandinme botën dhe përkushtimin e mahnitshëm të ndjekësve të tij ndaj jo dhunës.
Midis të tjerëve, Martin Luther King, do të citonte Marsin e Kripës si një ndikim thelbësor në filozofinë e tij të mosbindjes civile. Gandi kishte dërguar një mesazh të thjeshtë duke rrëmbyer një grusht kripë në plazh në Dandi, dhe miliona njerëz i ishin përgjigjur thirrjes së tij.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Pse India dhe bota kanë nevojë për Gandin?
“Të humbasësh durimin, është të humbasësh betejën”
Dashuria mposht urrejtjen, shembulli i Gandit për tolerancën
