Kujtimet e fundit, lënë në dorëshkrim, që nisin që nga fëmijëria e shkrimtarit, i zbulon vetë e bija Elona Agolli. Poeti nuk rreshti së shkruari deri ditën e fundit edhe pse në gjendje jo të mirë shëndetësore. Shkrimtari i madh, ndërroi jetë më 3 shkurt të vitit 2017, por edhe dy vjet nga mungesa e tij, dorëshkrimet e panjohura përcjellin një mënyrë të veçantë komunikimi. Hera-herës, ato janë plotësimi i intervistave të pamundura ose fjalëve, që kanë mbetur pa thënë…
Në këto pjesë të përzgjedhura, zbulohet se jeta e shkrimtarit, që nga lindja e tij është e lidhur pazgjishmërisht edhe me fatet dhe historinë e vendit.
Në një pjesë të dorëshkrimeve, të cilat Elona Agolli i titullon “Pjesëza nga rrëfimet e Dritëroit për baba Rizain dhe gjyshen e tij”, ja çfarë ka shkruar shkrimtari:
“Im atë ka qenë njeri i rëndë, i zymtë dhe mbi të gjitha inatçi i madh. Ai rrallë tregonte për jetën e vet. Edhe kur matej të thoshte ndonjë gjë, i binte shkurt: ‘Isha edhe unë atje; kishte shumë; u ndez dyfek; u vranë; ikëm’. Vetëm gjyshja i tregonte ngjarjet gjatë. Por edhe asaj nuk mund t’i besoje, pasi ngjarjeve të vërteta u jepte formën e përrallave. Fjala vjen, unë nuk besoj se tim ati grekërit ia kishin vënë kokën në kërcu dhe donin t’ia prisnin. Duke patur nga një anë fakte të pakta të vërteta nga im atë dhe nga ana tjetër fakte të shumta imagjinare nga gjyshja, unë jam kursyer në përshkrimin e kësaj copëze jete të tim eti. Po gjyshja ishte e çuditshme. Kur unë i thosha se ç’trim paskësh qenë im atë, kur atë e kishin zënë grekërit në gjumë, ajo përgjigjej: ‘Epo luani fle, se s’ka frikë. Ke parë ndonjë lepur që të flejë? Lepurin asnjëherë nuk e zënë në gjumë. Lepuri nuk fle, se ka frikë. Edhe ti pse djersin, kur fle? Djersin se ke frikë. Ai që nuk ka frikë, fle dhe nuk djersin. Rizai, nuk është nga ata burra që djersijnë në gjumë, ai djersin në ugar, atje në tokë dhe nuk djersin në një çarçaf të bardhë’. Ishte e çuditshme gjyshja ime. Ajo çdo gjë e kthente përmbys, edhe të keqen, edhe të mirën. Ajo edhe kur dëgjonte ndonjë që ankohej nga sëmundja, thoshte me duart lart nga qielli: ‘O, Haxhi Bektash Veliu, mirë që nuk më dhemb asgjë në trup, se po të më dhembte, as ty nuk do të të besoja!”
Dihet se historinë e emrit dhe të lindjes së tij, shkrimtari i ka treguar edhe kur ishte gjallë në mënyrë të përgjithshme, ndërsa në vitet e fundit të jetës, duket se ai kishte vendosur ta shkruante edhe më të plotë biografinë e tij. Ja si e rrëfen ditën e lindjes në dy dorëshkrimet të radhitura si më poshtë:
“Tregojnë se linda afër mëngjesit, të martën më 13 tetor të vitit që zura në ngoje pak më lart (1931). Po të kisha qenë i biri ndonjë tregtari të pasur të Korçës, lindja ime do të ishte shënuar në faqet e ndonjë gazete të qytetit. Por, në shtëpinë tonë, në fshatin Menkulas ka qenë një fletore e trashë me kapakë lëkure, ku shënoheshin emrat e atyre që lindnin dhe atyre që vdisnin. Atje ishte dhe emri im. Më vjen keq që kjo fletore humbi në kohën e Luftës së Dytë Botërore, pasi i kishte shpëtuar të parës. Shkrimet atje ishin të përziera me shkronja arabe, greke dhe latine. Kjo fletore quhej ‘Mexhuma’ dhe mbahej në sëndukun e gjyshes. Kur hynë gjermanët në shtëpi, në dimrin e 1944-s, bashkëpunëtorët e tyre kusarë e grabitën tok me plaçkat e tjera edhe sëndukun e gjyshes, të përcjellë me mallkimet e saj të padobishme. Një javë pas lindjes sime, gjyshi i hipi kalit dhe u nis për në teqenë e Kuçit të Devollit, nja dymbëdhjetë kilometra larg nga fshati ynë. Atje takoi Baba Ahmetin, një burrë i shkurtër, me mjekër të zezë dhe me taç të bardhë rrethuar me brez të gjelbër deri në majë; njeri i kënduar, që dinte turqisht, italisht dhe frëngjisht, pasi siç thoshin kishte qenë në Francë në minierat e Lionit dhe kishte rënë në kontakt kulturën franceze, sidomos me atë të iluministëve. Gjyshi i tha se i kishte lindur një nip, dhe emrin duhet t’ia vinte vetë baba Ahmeti. Kalin gjyshi, kalin baba Ahmeti, dhe të dy në shtëpi, në Menkulas. Sipas të thënave të nënës, u bë një darkë, që nuk do të harrohej kurrë. U shtrua sofra e madhe sa një lëmë, me gjithët të mirat…”
Dorëshkrimet e Dritëroit, pritet të përmblidhen në një libër të veçantë, siç ka pohuar e bija bija, Elona Agolli. Ndërkohë po përgatitet për t’u hedhur në treg një libër voluminoz me kujtime nga bashkëkohës, shkrimtarë, poetë dhe miq të Agollit, që do ta bëjë edhe më të afërt e të njohur shkrimtarin e madh shqiptar, për lexuesin.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Këtu s’do t’jem, do jem larguar”!
‘Kur gjeniu nderon gjeniun’
