Nga Irena Beqiraj
Në vitin 2015, kur filloi fushata kundër informalitetit, kishte shumë debat mbi ashpërsimin e masave kundër evazionit , pa ofruar si fillim lehtësi fiskale. Kujtoj që deputetë, anëtarë të qeverisë, ekspertë të ekonomisë, anëtarë të Partisë Socialiste, para ashpërsimit të masave të kodit penal, artikulonin nën zë nevojën e një amnistie të përgjithshme. Them nën zë, pasi Partia Socialiste e kundështoi aministinë e përgjithshme të vitit 2011. E konsideroi atë “ një amnisti që bëhej me qëllimin e vetëm për të mbushur arkën e boshatisur e të menaxhuar keq nga Qeveria Berisha”.
Amnistia 2011 e ofruar 2 vjet para zgjedhjeve , u konsiderua veçse një “karamele elektorale “ e cila do të dobësonte mbledhjen e të ardhurave dhe për rrjedhim financat e shtetit në të ardhmen. Mungesa e konsensusit politik që çoi në mungesën e numrave në parlament , rrëzoi një nga parakushtet e suksesit të kësaj amnistie . Ajo mbeti vetëm një amnisti financiare ( e miratuar me ligj të thjeshtë), duke mos ofruar falje ligjore , ose ndryshe “çlirimin nga ndjekja penale për evazionin e kryer”.
Por gjërat ndyshojnë shpejt. Aq më tepër kur partitë politike dallohen vetëm për qëndrime thjesht politike mbi çështje ekonomike dhe më së shumti vendim-marrja bazohet në filozofinë “kur e bën ti , nuk jam dakord unë, kur e bëj unë , është tjetër punë”.
Nën këtë filozofi, drejtuesit e Partisë Socialiste nxorrën nga sunduku flamurin, deri dje bezdisës dhe të anatemuar të aminstisë. Pseudonimi “aminsiti për emigrantët” dhe koha kur u shpall, (menjëherë pas Konfrencës së donatorëve të 17 shkurtit 2020), tregonin qartazi qëllimet e saj.
Qeverisë i ra shpejt entuziazmi i Konferencës së Donatorëve. Fatkeqësisht qeveria e dinte se nuk kishte asnjë “Magji përtej fantazisë”. Ajo ditë nuk ishte gjë tjetër veçse një ditë e zakonshme pune për donatorët të cilët premtuan 75% kredi dhe 25 % donacione, kryesisht me projekte dhe qëllime të përcaktuara nga vetë donatorët dhe jo qeveria. Për të rindërtuar shtëpitë në zonat e prekura qeverisë nuk i duheshin borxhe.
Pandemia Covid-19 e vështirësoi situatën financiare dhe likuide të shtetit. Në rastin më të mirë sipas FMN ( prill 2020), kjo pandemi do ta çojë defiçitin buxhetor për vitin 2020, 5.1% të PBB-së , bilancin e pagesave rreth -11% e PBB-së dhe Borxhin 75.6% të PBB-së. Ndërkohë qeveria ka nevoja urgjente për likuiditete jo vetëm për të përballuar situatën,por edhe shërbimin e borxhit (interesa + kthim principali) i cili për vitin 2020 është 500 mln Euro. Qartazi qeveria ka nevoja urgjente për para dhe kjo është arsyeja përse aprovimi i saj u përshpejtua nga Shtatori në Maj .
Por ka edhe një fakt tjetër, jo më pak të rëndësishëm. Në 30 Janar 2020, Parlamenti ka miratuar ligjin 4/2020 “Për shkëmbimin automatik të informacionit të llogarive financiare”. Një nismë kjo e filluar nga autoritetet tatimore dhe vendet e G20 dhe OECD në Shtator të 2014, të cilët krijuan një Standard të Përbashkët të Raportimit (CRS) mbi shkëmbimin automatik të informacionit. Qëllimi është lufta me evazionin fiskal “në parajsat fiskale “ dhe shmangia e grumbullimit të parave jashtë vendit.
Ky standard kërkon që institucionet financiare të çdo vendi raportues, të mbledhin dhe raportojnë informacionin mbi balancat e llogarive financiare në fund të vitit, fitimet kapitale përfshirë interesat, dividendët, të drejtat dhe të ardhurat nga shitja e aseteve financiare, për individët , entitetet financiare dhe jo financiare të cilat janë rezidentë në shtete të tjera. Ky informacion duhet të transmetohet “automatikisht” për çdo vit.
Aktualisht janë angazhuar 112 juridiksione për të shkëmbyer informacion dhe Shqipëria do të fillojë të shkëmbejë informacion automatikisht në vitin 2020. Kjo do të thotë që institucionet tatimore shqiptare , në vazhdim do të kenë të dhëna mbi pasuritë e emigruara dhe grumbulluara jashtë vendit nga shtetasit shqiptarë.
Studimet e fundit ,tregojnë që pasuria e vlerësuar globale, e grumbulluar në parajasat fiskale në fund të vitit 2016 ishte 7.8 trilion dollarë amerikanë (7.5 trilionë EUR), ose 10.4% e PBB-së globale.
Studimet tregojnë që vendet Skandinave kanë të “strehuara “ në parajsat fiskale , një pasuri që kap një vlerë sa 4% e PBB -së së tyre. Ndërsa vende që prodhojnë naftë si Rusia dhe Vendet Arabe kanë një pasuri që llogaritet sa 50% të PBB të mbajtura në këto parajsa.
Shkaqet më kryesore që paracaktojnë se sa para rezidentët e një vendi të caktuar grumbullojnë në parajsat fiskale lidhen me papajtueshmerinë e lartë tatimore, moralit të ulët në pagesën e taksave dhe padyshim lidhet pazgjdhëshmërisht me stabilitetit financiar të vendit . Renditja e më poshtme tregon pikërisht këtë gjë. Tre vendet europiane me pasuri më të mëdha të mbajtura në parajsat fiskale në raport me PPB-në janë Qipro me 50% Malta me 48 % Greqia me 34%.
FMN publikoi në 2018 një studim mbi pasuritë e vendosura në parajsat fiskale nga rezidentët e 178 vendeve . Pasuria mesatare që rezidentët e 178 vendeve kishin në parajsat fiskale ishte sa 10.29% e PBB-së së këtyre vendeve. Ky studim tregon që vendet e zhvilluara kishin në parajsa fiskale , pasuri në vlerën e 11.48% të PBB -së, vendet në zhvillim 12.42% të PBB-së dhe vendet me të ardhura të ulta 6.49% të PBB-së . Këto pasuri zotërohen nga një përqindje shumë e vogël ( rreth 1.5%) e individëve super të pasur .
Por studimi Damgaard dhe Elkjaer 2017, zbulon një të dhënë edhe më mahnitëse . Rreth 12 trilion dollarë – gati 40 përqind e të gjitha investimeve të huaja e direkte në botë, e kanë origjinën në parajsat fiskale . Jo fare çuditërisht pjesa dërmuese e koncensioneve apo investimeve strategjike të kryera në Shqipëri në dy dekadat e fundit janë kryer dhe menaxhohen nga kompani që origjinën e kanë në parajsat fiskale.
Kur më shumë se sot mund të mendohej për një amnisti të tillë?
Administrata tatimore shumë shpejt do të kishte informacion mbi individët që kanë bërë evazion dhe kanë pasuri të fshehura në parajsa fiskale, të cilët jo vetëm rrezikonin të paguanin detyrimet e munguara në shtet , por edhe të ndiqeshin penalisht. Në mungesë të opozitës politike në parlament, janë të sigurtë numrat për të miratuar një amnisti , jo vetëm financiare ( si ajo e 2011),por për herë të parë një amnisti edhe ligjore duke ofruar “çlirimin nga vepra penale e evazioni. Ndërkohë që qeveria mund të plotësojë disa nga nevojat urgjente që ka për para.
Por 90% e bizneseve shqiptare ( të vogla dhe të mesme ) të cilat pikërisht tani po luftojnë për mbijetësën , thjesht për mungesë të likuiditetit do ta kenë të vështirë apo thuajse të pamundur për të fituar nga kjo amnisti.
Duke bërë një ndryshim fare të vogël në emrin e saj , nga “amnisti për emigrantët” ta quanim “Anmisti për emigruesit e parave”, do të shuanim çdo debat teoriko -ekonomik mbi përfitimet dhe dëmet e saj në ekonimi , mbi përfituesit edhe humbësit e mëdhej , pasi siç thotë Mark Twain “ ne kemi qeverinë më të mirë që paratë mund të blejnë”
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
