Në vitin 1969, vendet më të pasura ranë dakord të angazhojnë 0.7% të të ardhurave të tyre bruto kombëtare për ndihmë ndërkombëtare për zhvillim. Bota ka ndryshuar që prej asaj kohe, dhe një epokë e re bën thirrje për një qasje të re ndaj zhdukjes së varfërisë, duke përfshirë një angazhim të shkallëzuar financiar nga të gjitha vendet.
Triliona dollarë tashmë janë shpenzuar për përgjigjen globale ndaj pandemisë COVID-19 dhe askush nuk e di se sa do të jetë fatura finale. A është e mundur që bota t’i përgjigjet një krize shumë më të gjatë – varfërisë globale – madje me një pjesë të këtyre burimeve?
Vendet më të pasura janë angazhuar aktualisht të shpenzojnë 0.7% të të ardhurave të tyre bruto kombëtare (GNI) për ndihmën e zhvillimit ndërkombëtar. Ky objektiv u vendos nga Komisioni Pearson në 1969 dhe u miratua në një rezolutë të Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara vitin pasardhës. Vendet e arritën këtë marrëveshje një gjysmë shekulli më parë, në një botë në të cilën varfëria globale ishte në nivele shumë të larta. Në atë kohë, bota perceptohej në mënyrë të arsyeshme në terma binarë: Veriu ishte i pasur, dhe Jugu ishte i varfër.
Shumëçka ka ndryshuar në 50 vitet e ndërhyrjes. Disa vende kanë përmbushur objektivin 0.7%, por shumë të tjera kanë ende punë ta bëjnë këtë. Shumë vende në zhvillim pësuan rritje të shpejtë ekonomike në vitet 2000 – jo vetëm Kina dhe India, por edhe një numër vendesh afrikane. Megjithëse të gjitha përfitimet aktualisht janë në rrezik, para pandemisë, të paktën, bota kishte hyrë në një epokë të re, me më pak vende me të ardhura të ulëta. Në të njëjtën kohë, ambiciet më të larta globale të përcaktuara në Qëllimet e Kombeve të Bashkuara për Zhvillim të Qëndrueshëm (SDG), angazhuan vendet që t’i japin fund varfërisë në të gjitha format e saj deri në vitin 2030.
Një epokë e re ka nevojë për një qasje të re. Pandemia e COVID-19 e bën këtë nevojë edhe më urgjente. Unë dhe kolegët e mi propozojmë një angazhim të përshkruar financiar për zhvillimin, me një kthesë: ai duhet të jetë universal në të gjitha vendet, të pasura dhe të varfëra.
Para se të përshkruani propozimin, është e nevojshme të pyesni se çfarë ka ndryshuar që nga koha e miratimit të 0.7% të GNI-së. Gjatë kësaj periudhe, u shfaqën dy dukuri. E para është një rritje në numrin e vendeve me të ardhura të mesme – shtëpi për pjesën më të madhe të popullsisë së botës në zhvillim. Në shumë prej këtyre vendeve, nivelet e ndihmës janë tashmë të ulëta në krahasim me burimet e brendshme dhe flukset ndërkombëtare jo-publike. Në anën tjetër të spektrit, rreth 30 vende mbeten “të mbërthyer” për sa i përket rritjes. Këto shtete shumë të varura nga ndihma janë përafërsisht 10% të popullsisë së vendeve në zhvillim.
Dukuria e dytë përfshin ata që i shpëtuan varfërisë, por mbeten të prekshëm për t’u rikthyer në të. Ky grup, siç tregojmë, përfaqëson më shumë se dy të tretat e njerëzve të botës në zhvillim.
Nëse matet duke përdorur përkufizimin e Bankës Botërore për varfërinë ekstreme – duke jetuar me 1.90 dollarë ose më pak në ditë – varfëria globale ka rënë (megjithëse rënia është më modeste kur Kina përjashtohet), dhe të ardhurat janë rritur në mesin e shumë prej më të varfërve në botë. Varfëria ekstreme tani prek vetëm rreth 10% të popullsisë në vendet në zhvillim, nga rreth 50% 40 vjet më parë.
Por varfëria mbetet në nivele befasuese kur matet në pragjet e varfërisë së Bankës Botërore prej 3,20 dollarë dhe 5,50 dollarë në ditë. Është tronditësse të theksohet se çdo 10 cent të shtuar në kufirin e varfërisë rrit numrin e përgjithshëm të të varfërve për 100 milion. Për më tepër, llogaritja e varfërisë në 1.90 dollarë dyfishohet kur konsiderohet një varfëri shumëdimensionale, e cila përfshin shëndetin, arsimin dhe ushqimin.
Kur përdorni një prag që shoqërohet me një arratisje të përhershme nga rreziku i varfërisë në të ardhmen – 13 dollarë në ditë në vitin 2011 kushtet e blerjes-fuqisë-barazi – rreth 80% e popullsisë në vendet në zhvillim mbetetje dobët. Për më tepër, varfëria nuk ndodh vetëm në Afrikën Sub-Sahariane dhe në shtetet e brishta ose të prekura nga konflikti. Është më e përhapur. Me pak fjalë, dukuria e dytë ekziston në vendet në zhvillim që jetojnë mbi kufirin e varfërisë prej 1,90 $, por nën pragun e varfërisë prej 13 dollarë ndaj varfërisë.
Përkundër këtij sfondi, dhe në mes të pandemisë globale, propozimi ynë kërkon një “angazhim të zhvillimit universal” (UDC) nga të gjitha vendet – të pasura dhe të varfra njësoj. Duke pasur parasysh qëllimin e zhdukjes së varfërisë, SDG-të në mënyrë të pashmangshme do të ishin fokusi kryesor i çdo UDC-je të tillë.
Një opsion për një UDC do të ishte krijimi i një shkalle rrëshqitëse. Për shembull, vendet me të ardhura të larta mund të mbanin angazhimin në 0.7% të GNI, ndërsa vendet me të ardhura të mesme do të kontribuonin 0.35%. Vendet me të ardhura të mesme do të sigurojnë 0.2% të GNI të tyre, me vendet me të ardhura më të ulëta që kontribuojnë vetëm 0,1%. Këto janë kontribute bruto, jo neto. Në këtë skenar, financa totale e disponueshme për zhvillim do të arrinte pothuajse 500 miliardë dollarë në vit.
Këto burime shtesë mund, në parim, të heqin afërsisht 750 milion njerëz nga varfëria prej 1.90 $ në ditë; t’i jepet fund urisë dhe kequshqyerjes për rreth 1.5 miliardë njerëz; të përfundojë vdekshmërinë e parandalueshme e fëmijëve; të bëjë shkollimin fillor dhe të mesëm të mundshëm për të gjithë fëmijët; dhe të sigurojë mundësi për ujë të pijshëm të sigurt dhe të përballueshëm për mbi një miliardë njerëz, si dhe sigurimin e kanalizimeve të përshtatshme për më shumë se dy miliardë njerëz. Dhe në këtë skenar me kontribute të përshkallëzuara, 200 miliardë dollarë do të mbeten ende në dispozicion për të mbështetur arritjen e SDG-ve të tjera.
Vendet në zhvillim do të fitonin duke kontribuar, sepse një angazhim i zhvillimit universal do të çonte në më shumë burime për ato vende në përgjithësi. Për më tepër, dhe po aq e rëndësishme, kontributi do të sigurojë që vendet e varfëra të kenë një zë në qeverisjen e fondeve, qoftë në mënyrë simbolike, si një shenjë e të drejtës së tyre morale për t’u dëgjuar, ose fizikisht, si anëtarë të bordit që vendosin për përparësitë dhe politikat.
Padyshim që ka shumë pyetje të tjera që shtron propozimi ynë. Por parimi mbetet i thjeshtë: çdo vend paguan në sistem dhe paratë shpenzohen për t’i dhënë fund varfërisë globale. Mes një pandemie globale, dhe me afatin e SDG një dekadë larg, botës i duhet një angazhim zhvillimi universal më shpejt sesa më vonë.
*Nga ANDY SUMNER
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
”Rritje e varfërisë globale deri në gjysmë miliardë banorë”
