Në “Kill Bill: Volume 2” të Quentin Tarantino, një dramë aksion, protagonistja, e luajtur nga Uma Thurman, arrin të shpëtojë nga një arkivol. Tregtia globale e mallrave ka kryer një marifet të ngjashëm për të sfiduar vdekjen gjatë pandemisë covid-19.
Në prill gjërat dukeshin të çuditshme. Disa parashikuan që tregtia globale do të binte me më shumë se 30% këtë vit, krahasuar me 2019. Por pas një pranvere që hoqi të zitë e ullirit, tregtia regjistroi rritjen më të madhe mujore në qershor, muajin e fundit të të dhënave të disponueshme. Oxford Economics, një këshilltar, parashikon që në vitin 2020, rritja mund të bierë me 10%.
Kjo qëndrueshmëri ka sfiduar përvojën e fundit, si dhe pritjet. Në vitin 2009, kur pbb globale ra me 0,1% në vitin e fundit të krizës financiare, tregtia ra me 13%. Këtë vit FMN parashikon që pbb globale mund të bjerë me 4.9%, dmth. 50 herë më shumë se në 2009. Pra, pse goditja në tregti mund të jetë më e vogël?
Pas krizës financiare vëllimet e tregtisë ranë shumë më larg se pbb kryesisht për shkak se njerëzit ndaluan të blinin mallra të qëndrueshme, të tilla si makina. Por në krizën e tanishme, shërbimet e brendshme të pastradikuara janë goditur më shumë sesa ishin atëherë. Vajtja në kinema ose një restorant u ndal gjatë bllokimit. Blerja e një frigorifer të importuar nuk ndodhi. Kjo e ka bërë më të vogël rënien e tregtisë në krahasim me PBB-në.
Për më tepër, qëndrueshmëria e aparatit të prodhimit në botë ka mbështetur flukset tregtare. Covid-19 ngriu zinxhirët e furnizimit, por në Azi të paktën ata shpejt filluan të shkriheshin. Sipas Simon Evenett i Universitetit të St Gallen në Zvicër, numri i kufizimeve tregtare të aplikuara për mallra mjekësorë dhe ilaçe që nga fillimi i krizës arriti kulmin në prill dhe që atëherë ka rënë me 15%. Edhe më e rëndësishmja, bllokimet u hoqën më shpejt sesa pritej, duke lejuar centralet eksportuese si Kina dhe Gjermania të rihapnin fabrikat dhe të rritnin prodhimin.
Kërkesa e nxitur nga pandemia i dha tregtisë në disa produkte ‘tul shtesë’. Importet e Amerikës të pajisjeve mbrojtëse u trefishuan midis marsit dhe korrikut, llogarit Panjiva, një kompani e të dhënave tregtare. Produktet e lidhura me covid, duke përfshirë pajisjet llogaritëse për punë në shtëpi, kanë zënë pjesën më të madhe të rritjes së eksportit nga viti në vit në Kinë në çdo muaj që nga qershori.
Eytan Buchman i Freightos, një treg online, raporton se çmimet e mallrave po rriten për rrugët midis Amerikës dhe Azisë Jug-Lindore, pjesërisht për shkak të ofertave të tregtisë elektronike “gati të furishme” nga bizneset e vogla. Bërësit e politikave kanë luajtur një rol kryesor në ringjalljen e tregtisë. Politikat monetare dhe fiskale ishin më të mëdha dhe më të shpejta sesa kishin pritur ekspertët e tregtisë. Masat e likuiditetit të bankës qendrore e mbajtën financën e tregtisë të funksionojë më mirë sesa bëri gjatë krizës financiare, thotë Jennifer McKeown e Capital Economics.
Megjithëse performanca tregtare është shkak për lehtësim, askush nuk duhet të deklarojë fitoren ende. Një valë e dytë bllokimesh, ose përpjekje të shpejta për të kufizuar stimujt ekonomikë, mund të ngrijnë rimëkëmbjen. Vlera e eksporteve nga Koreja e Jugut ra në gusht në krahasim me korrikun, ashtu si ato të Kinës. Robert Koopman, ekonomisti kryesor i Organizatës Botërore të Tregtisë, i cili mbikëqyr tregtinë globale, dyshon se do të ketë një rikuperim të qëndrueshëm në formë V. Mbivendosja e këtij është një shqetësim në lidhje me pabarazinë e zgjatur të tregtisë.
Brad Setser i Këshillit për Marrëdhëniet me Jashtë, një think-tank amerikan, thotë se rënia e tregtisë ka zvogëluar hendekun midis importeve dhe eksporteve të shumicës së vendeve, duke ulur çekuilibrat. Megjithatë, ka pasur dy përjashtime të jashtëzakonshme. E para është Kina, rihapja e shpejtë e së cilës ka dërguar eksportet e saj të mallrave në një nivel para luftës tregtare kino-amerikane – gati 60 miliardë dollarë më të larta se importet në gusht. E dyta është Amerika, politikat e së cilës për të nxitur kërkesën kanë pasur efekt anësor duke bërë që deficiti i saj tregtar të rritet më tej – në rreth 80 miliardë dollarë në korrik.
Ky çekuilibër është ogurzi. Megjithëse e ashtuquajtura marrëveshje tregtare Faza 1 midis Amerikës dhe Kinës kishte për qëllim të mbështeste eksportet amerikane në Kinë, deri më tani ajo ka zhgënjyer. Ndërkohë, Presidenti Donald Trump po neglizhon Kinën përpara zgjedhjeve në nëntor. Tregtia mund të mos ketë performuar aq keq sa shumë ekonomistë kishin frikë. Por nuk e mohon askush se situata është alarmante.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
CNBC/ Koronavirus ‘paralizon’ tregun e punës
CNBC/ Janë këputur zinxhirët e furnizimit
Koronavirusi/ Si renditet Shqipëria për kapacitetet shëndetësore
