Fjalët më të mençura që kam dëgjuar këtë vit në lidhje me demokracitë e përparuara të botës erdhën nga një tronditje.
Alex Younger, kreu në largim i Shërbimit të Inteligjencës Sekrete të MB, paralajmëroi kundër përpjekjeve të Rusisë dhe të tjerëve për të përmbysur shoqëritë perëndimore. Por problemet nuk fillojnë ose mbarojnë në Moskë.
Ju mund të shihni pse. Kudo që shikohet, udhëheqësit e vetëquajtur “të fortë” po përqeshin vlerat liberale. Autoritaristët si Vladimir Putin i Rusisë dhe Xi Jinping i Kinës janë bashkuar me nacionalistë joliberalë si Rexhep Tajip Erdogan të Turqisë dhe Narendra Modi të Indisë.
BE ka autokratin e vet, megjithëse me madhësi xhepi, në Hungari Viktor Orban. Partia qeverisëse e Polonisë Ligji dhe Drejtësia është përballur me hetime nga autoritetet e BE për minimin e pavarësisë së gjykatësve.
Partitë populiste kanë tronditur elitat në të gjithë Evropën. Më e keqja nga të gjitha, demokracia më e fuqishme në botë ka, Presidentin Donald Trump në krye.
Për çudi, përpjekjet e regjimit të Putin për të nxitur ndarjen duke përhapur dezinformata dhe duke mbështetur ekstremistët e ekstremit të djathtë dhe ekstremit të majtë provokojnë kudo zemërim. Po kështu edhe vendosmëria e dukshme e Pekinit për të kombinuar shtypjen brutale politike në shtëpi me sulme të vazhdueshme kibernetike ndaj biznesit perëndimor dhe institucioneve publike.
Pas një jete duke luftuar gjëra të tilla, Alex është mësuar me rreziqet. Por, siç tha ai në një intervistë me Financial Times, ne nuk duhet t’i bashkojmë problemet e brendshme me kërcënimet e jashtme.
“Ne e bëmë atë” është një mendim për të mbajtur në çdo diskutim se si demokracitë mund të rimarrin besimin e qytetarëve të tyre. Bota, thuhet shpesh, po kalon nëpër një moment Tukididi, me rënien e SHBA-së dhe rritjen e Kinës.
Ky ndryshim shqetësues u ka dhënë autokratëve si Putin një mundësi për të përçarë dhe sfiduar rendet e pasluftës së ftohtë në lidhje me politikën liberale dhe tregjet e hapura. E gjithë kjo është e vërtetë.
Por, siç sugjeron Sir Alex, ata që kërkojnë shkakun kryesor të sëmundjeve të demokracisë duhet të fillojnë kërkimin më afër shtëpisë.
Kriza e vitit 2008 është vendi për të filluar. Për mendimin tim, historianët do të regjistrojnë rënien e sistemit bankar dhe recesionin pasues si ngjarjen më të rëndësishme gjeopolitike të dekadave të hapjes së shekullit.
Më e rëndësishme ishte dëmi i bërë në shtëpi. Pabarazitë dhe ankesat që kur u shfrytëzuan nga Trump dhe kolegët nuk u shfaqën brenda natës.
Rikthimi i besimit kërkon një politikë që vlerëson fushën publike dhe ribalancon politikat qeveritare për shpenzimet, taksat, konkurrencën, arsimin dhe mirëqenien për të zgjeruar mundësitë.
Gjëja e çuditshme është se, për gjithë trimërinë e tyre, autokratët dhe despotët janë shumë të vetëdijshëm për forcën e demokracisë.
Ata gjithashtu vlerësojnë brishtësinë e regjimeve autoritare.
Sigurisht që është thelbësore që perëndimi të veprojë për të ndaluar Putin dhe, më e rëndësishmja akoma, që kjo të tregojë vendosmëri në kundërshtimin e strategjive të Xi. Por për të shpëtuar demokracinë? Mënyra për ta bërë këtë është të rregullojmë politikat ekonomike dhe sociale që kanë hequr legjitimitetin e shoqërive liberale në sytë e qytetarëve të tyre.
Përkthyer dhe përshttaur nga Financial Times/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Kina e Xi Jinping mund t’ia arrijë ku Bashkimi Sovjetik ka dështuar”
Ç’ka mund të mësojmë nga zhvillimet e fundit botërore?
