Në negociatat e saj me Bashkimin Evropian mbi marrëdhëniet tregtare pas Brexit, qeveria britanike ka ngulmuar në kërkesat e saj për sovranitet të plotë. Në të ardhmen, ai dëshiron të përcaktojë të gjitha rregullat në lidhje me sigurinë, mjedisin, shëndetin, të drejtat e punëtorëve dhe subvencionet ndaj kompanive britanike pa asnjë ndërhyrje nga Komisioni Evropian.
Kjo është mirë. Të këmbëngulësh për të drejtën për t’u larguar nga rregullat e tregut të brendshëm të BE-së është plotësisht në përputhje me kuptimin e sovranitetit. Problemi është se qeveria britanike po përpiqet gjithashtu të ruajë hyrjen e Mbretërisë së Bashkuar në atë treg të brendshëm nën rregullat e veta. Për shembull, ajo dëshiron të drejtën si për të zbatuar rregullat e veta sanitare për prodhimin e pulave (duke lejuar përdorimin e klorit) dhe pastaj për të shitur ato pula në BE, ku zbatohen rregulla të ndryshme. Mos e vrisni mendjen se BE është gjithashtu një entitet sovran me të drejtë të vendosë dhe të zbatojë standardet e veta dhe të vendosë tarifa mbi importet që shkelin rregullat e saj.
Si mund të bëhet një marrëveshje tregtare kur të dy palët pretendojnë sovranitet të plotë? Ky pretendim ka dy implikime gjithëpërfshirëse për negociatat si ai midis MB dhe BE. Së pari, kjo do të thotë që secila palë vendos në mënyrë të pavarur se cilat ligje do të zbatohen në juridiksionin e saj. Kështu, të gjitha firmat (përfshirë firmat me bazë në BE) që shesin në MB duhet të jenë në përputhje me ligjet e MB dhe të gjitha firmat (përfshirë firmat me bazë në MB) që shesin në BE duhet të jenë në përputhje me ligjin e BE.
Implikimi i dytë është se secila palë vendos në mënyrë të pavarur se si do të kontrollojë pajtueshmërinë brenda kufijve të saj. Firmat që nuk pajtohen janë sanksionuar, dhe secila palë është e lirë të vendosë për natyrën e këtyre sanksioneve (ndalimi i shitjeve, vendosja e tarifave, dhe kështu me radhë). Kështu, firmat britanike që shesin mallra në BE që nuk janë në përputhje me ligjin e BE do të përballen me çfarëdo sanksionesh që BE ka vendosur dhe e njëjta gjë vlen për firmat e BE që shesin në MB.
Një marrëveshje tregtare e bazuar në sovranitet të plotë mund të arrihet shpejt dhe të zbatohet lehtësisht. Nuk do të ketë nevojë për komitete të përbashkëta të ngarkuara për të negociuar specifikat se si rregullat dhe rregulloret në të dy juridiksionet do të lejohen të ndryshojnë, ose për procedura të komplikuara për të zgjidhur mosmarrëveshjet kur vërehen divergjenca të reja. Marrja e vendimeve nga komitete të tilla tenton të zgjasë shumë dhe gjithmonë do të ketë çështje të nxehta që shkaktojnë një konflikt kronik ose gjysmë të përhershëm midis partnerëve tregtarë.
Në të kundërt, një model i plotë i sovranitetit do të ishte relativisht i lehtë për t’u qeverisur në të ardhmen, sepse secila palë do të ruante fuqinë e saj për të identifikuar divergjencat e rregullave dhe për t’i sanksionuar ato siç i pëlqen. Sigurisht, sapo të përfundohet një marrëveshje e tillë, do të ishte e vështirë, nëse jo e pamundur, të shmangen zhvillimet asimetrike në të ardhmen, për shkak të faktit se tregu i brendshëm i BE është më i madhi në botë.
Kjo asimetri do të çojë pothuajse pa ndryshim në atë që njihet si “efekti i Brukselit”. Firmat e Mbretërisë së Bashkuar do të respektojnë me padurim rregullat e BE-së me dëshirën e tyre, në mënyrë që të përfitojnë nga hyrja në tregun Evropian. Mosbërja e kësaj do të rezultojë në humbje të mëdha, ose nga sanksionet për mospërputhje ose nga humbja e asaj pjese të tregut tek konkurrentët. Në të kundërt, tregu në Mbretërinë e Bashkuar është relativisht i vogël. Nga perspektiva e firmave të BE, braktisja e tij mund të çojë në disa humbje, por këto do të zbeheshin në krahasim me ato që vuanin nga firmat britanike duke humbur hyrjen në tregun e BE. E nevojshme për të prodhuar për tregun e Mbretërisë së Bashkuar sipas rregullave të MB dhe për tregun (shumë më të madh) të BE sipas rregullave të BE, kostot e tyre të prodhimit do të rriten. Herët ose vonë, qeveria e MB do të detyrohej të pranonte realitetin.
Megjithëse negociatat e tanishme BE-MB kanë qenë shpesh të dobëta dhe tani janë të gatshëm të kalojnë afatin e fundit, do të ishte akoma e lehtë të arrihej një marrëveshje tregtare bazuar në një interpretim të rreptë të sovranitetit. Me kalimin e kohës, efekti i Brukselit do t’i sjellë ligjet e Mbretërisë së Bashkuar gjithsesi në përputhje me ligjet e BE-së. Nuk ka nevojë të përpiqemi ta detyrojmë çështjen sot. Kamxhiku i tregut do ta bëjë këtë.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
