MENU
klinika

Nga Project Syndicate

Çfarë duhet të bëjë Sekretarja e ardhshme e Thesarit?

03.12.2020 - 17:38

Vendimi i Presidentit të zgjedhur të SHBA Joe Biden për të caktuar Janet Yellen si Sekretaren e ardhshme të Thesarit është një lajm i mirë për Amerikën dhe botën. Shtetet e Bashkuara kanë mbijetuar katër vjet nën një president i cili nuk ka kuptuar, parimet që mbështesin demokracinë dhe ekonominë e tregut. Jo vetëm që Donald Trump ka kaluar javë që nga zgjedhjet presidenciale duke hedhur gënjeshtra për mashtrime jo-ekzistente të votuesve, ai gjithashtu ka bindur një shumicë të madhe të partisë së tij të përqafojë këto gënjeshtra, duke zbuluar kështu dobësinë e demokracisë amerikane.

Zhbërja e dëmit nuk do të jetë e lehtë, veçanërisht me pandeminë COVID-19 që përbën problemet e Amerikës. Për fat të mirë, askush nuk është më i pajisur në intelekt, përvojë, vlera dhe aftësi ndërpersonale, për t’u marrë me sfidat e sotme ekonomike sesa Yellen, të cilën unë për herë të parë e takova kur ajo ishte një studente e diplomuar në Universitetin Yale në vitet 1960.

Së pari në rendin e ditës do të jetë rikuperimi nga pandemia. Me vaksina të shumta në sy, detyra e menjëhershme është të ndërtojmë një urë nga këtu për në ekonominë pas krizës. Është tepër vonë për një “rimëkëmbje në formë V”. Shumë biznese kanë falimentuar dhe shumë më tepër do ta bëjnë këtë në javët dhe muajt e ardhshëm, bilancet e ekonomive familjare dhe ato të firmave janë në eviscetizim. Më keq, shifrat e titullit mund të përgënjeshtrojnë thellësinë e krizës. Pandemia ka sjellë një dëm masiv në pjesën e poshtme të shpërndarjes së të ardhurave dhe pasurisë. Ata që kanë përfituar nga politikat për të parandaluar dëbimet dhe përjashtimet, gjithsesi po bien më thellë në borxhe dhe shpejt mund të përballen me një llogari.

Pikëpamja aktuale do të kishte qenë shumë më e mirë nëse vetëm ne do të kishim një president dhe Kongres që do të pranonte që në maj se COVID-19 nuk do të zhdukej vetë. Programet e forta fillestare të mbështetjes që duheshin zgjatur nuk ishin, duke rezultuar në dëm ekonomik të evitueshëm, që tani do të jetë e vështirë të kthehet.

Shkatërrimi i industrive të restoranteve dhe udhëtimeve ka marrë shumë vëmendje, por kjo mund të jetë thjesht maja e ajsbergut. Institucionet arsimore, veçanërisht shumë kolegje dhe universitete, janë goditur keq. Dhe qeveritë shtetërore dhe lokale të shtrënguara nga ligjet me buxhet të ekuilibruar tani përballen me të ardhura në rënie. Pa ndihmën federale, ata do të duhet të bëjnë shkurtime të thella të punësimit dhe programeve publike, të cilat do të dobësojnë ekonominë më gjerë.

SHBA kanë shumë nevojë për programe të mëdha shpëtimi të synuara posaçërisht për familjet dhe sektorët më të rrezikuar. Borxhi që rezulton nga rritja e shpenzimeve nuk duhet të shihet si një pengesë, duke pasur parasysh koston e madhe për të bërë shumë pak. Përveç kësaj, me norma interesi afër zeros dhe që ka të ngjarë të qëndrojnë atje për vitet që vijnë, kostot e shërbimit të borxhit të ri janë jashtëzakonisht të ulëta.

Për më tepër, shumë nga programet e nevojshme të rimëkëmbjes mund të projektohen për t’i shërbyer qëllimeve të shumta, duke e vendosur ekonominë në një bazë më të qëndrueshme, elastike dhe të bazuar në njohuri. Shumë do të varet nga Kongresi, por çështja ekonomike për të dhënë më shumë mbështetje është e qartë dhe Yellen është e pajisur mirë për ta artikuluar atë.

Shumë do të varet nga rimëkëmbja globale gjithashtu. Këtu, administrata e re do të ketë më shumë hapësirë ​​për të manovruar. Ekziston tashmë një mbështetje e fortë globale për një emetim masiv prej 500 miliardë dollarësh të Drejtave Speciale të Tërheqjes, monedha mbikombëtare e mbikëqyrur nga Fondi Monetar Ndërkombëtar, i cili do të shkonte shumë drejt mbështetjes së shumë ekonomive në luftë. Trump dhe Kryeministri Indian Narendra Modi bllokuan këtë mundësi. Tani duhet të jetë në krye të rendit të ditës.

Për më tepër, me shumë vende që së shpejti nuk do të jenë në gjendje të përmbushin detyrimet e tyre të borxhit, një ristrukturim i shpejtë dhe i thellë do të ndihmonte jashtëzakonisht shumë. Për ta çuar atë proces përpara, administrata e Biden duhet të deklarojë qartë se është në interesin e vet kombëtar të Amerikës të mbështesë parimin themelor të imunitetit sovran, siç është miratuar nga shumica dërrmuese e vendeve anëtare të Kombeve të Bashkuara në 2015. Ristrukturimi i borxhit është i nevojshëm për shërimin global dhe është gjëja më humanitare për tu bërë. Nëse ka pasur ndonjëherë një kohë kur duhet të zbatohej parimi i forcës madhore, ajo është tani.

Rivendosja e multilateralizmit do të ndihmonte gjithashtu. Për katër vitet e fundit, konfliktet e panumërta midis SHBA dhe të gjithë të tjerëve kanë hedhur pasiguri mbi ekonominë globale. Pasiguria është e keqe për biznesin dhe e keqe për investimet. Një kthim në normalitet nga ana e SHBA, ribashkimi i marrëveshjes së klimës së Parisit dhe Organizatës Botërore të Shëndetësisë, për shembull, dhe ri-angazhimi me Organizatën Botërore të Tregtisë (dhe lejimi i emërimit të gjyqtarëve në Organin e saj të Apelit), do të shkonte kështu një rrugë e gjatë drejt rikthimit të besimit.

Por një kthim në normalitet nuk duhet të thotë kthim në neoliberalizëm. Në lidhje me tregtinë dhe shumë aspekte të tjera të kornizës ekonomike të shekullit njëzet e një, axhendat e politikave duhet të rishikohen dhe reformohen. Është e paqartë se sa larg do të shkojë Biden në këtë rrugë. Por ne të paktën mund të jemi të sigurt se administrata e re nuk do të përqafojë logjikën e shumës zero që mbështeste qasjen e Trump ndaj gjithçkaje.

Sigurimi i stabilitetit global do të kërkojë bashkëpunim të thellë në luftimin e ndryshimit të klimës, pandemive dhe shumë kërcënimeve të tjera. Sfida do të jetë gjetja e mënyrave për ta bërë këtë duke qëndruar plotësisht dhe me zë të përkushtuar ndaj vlerave tona. Ndërsa Trump minoi rëndë rendin politik dhe ekonomik ndërkombëtar, çarjet e tij ishin shumë të dukshme para se ai të mbërrinte.

Mbi të gjitha, kriza financiare e vitit 2008 diskreditoi neoliberalizmin, me besimin e tij në derregullimin e pakufizuar dhe kriza e mëparshme e euros demonstroi që kursimi në kushte të tilla nuk funksionon. Është e qartë se neoliberalizmi ka çuar në rritje më të ulët, pabarazi më të lartë dhe të gjitha pasojat shoqërore dhe politike që kemi parë në vitet e fundit. Tani, pandemia ka futur gozhdën e fundit në arkivolin e neoliberalizmit, duke zbuluar një ekonomi që mungon plotësisht në qëndrueshmëri dhe një shtet i lënë i paaftë për t’iu përgjigjur në mënyrë efektive një krize.

Yellen mund të ndihmojë për të siguruar udhëheqjen e nevojshme për të ndërtuar një botë më të mirë post-pandemike. Për të pasur sukses, një ideologji që u shërben pak njerëzve në kurriz të shumë vetave, duhet t’i japë vendin një të bazuar në vlera demokratike dhe prosperitet të përbashkët.

* Joseph E. Stiglitz
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nnga Project Syndicate

VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN