Shpenzimet e rritura të qeverisë gjatë pandemisë janë thelbësore për menaxhimin e shëndetit publik, mbështetjen e familjeve që kanë humbur të ardhura dhe ruajtjen e bizneseve që përndryshe mund të dështojnë dhe kështu të shkaktojnë dëme afatgjata të prodhimit dhe punësimit. Kristalina Georgieva, drejtoresha menaxhuese e Fondit Monetar Ndërkombëtar, u ka kërkuar politikëbërësve që “të shpenzojnë, por të mbajnë faturat”. Po kështu, Kryekonomisti i Bankës Botërore Carmen M. Reinhart na kujton se, “së pari shqetësoheni për luftën, pastaj kuptoni se si të paguani për të”.
Megjithëse këto janë rekomandime të shëndosha për vendet me baza të forta fiskale, rreziqet afatgjata të rritjes së shpenzimeve mund të jenë vërtet të rrezikshme për të tjerët. Në vitin 2008, Komisioni për Rritjen dhe Zhvillimin tregoi se vendet e suksesshme në zhvillim i detyrohen pjesërisht rritjes së tyre ekonomike cilësisë së shpenzimeve të tyre sociale dhe kapitale. Dhe më të suksesshmit nga këto vende, kishin drejtuar ekonomitë e tyre me nivele kursimesh në ose afër niveleve të investimeve, të tilla që deficitet e tyre të llogarisë korente të ishin të vogla.
Sot, megjithatë, ka shumë vende, disa që ishin zhytur në borxhe para se të hynin në pandemi, që nuk kanë qenë administrues efektivë të burimeve publike, për shkak të zgjedhjes dhe zbatimit të dobët të projektit, shënjestrimit joefektiv të shpenzimeve shoqërore, subvencioneve të kota ose korrupsionit të plotë. Si Banka Botërore ashtu edhe FMN-ja kanë mjete efektive për matjen e cilësisë së shpenzimeve publike dhe ka një bollëk indeksesh që tregojnë sesa mirë bie qeverisja e një vendi në krahasim me standardet e jetesës. Për qeveritë me një histori të dobët, thjesht huazimi dhe shpenzimi i më shumë mund të mos jetë mënyra më e mirë e veprimit.
Mbi të gjitha, qytetarët e një vendi nuk janë të shërbyer mirë kur qeveria e tyre bie më thellë në borxhe në mënyrë që të shpenzojnë pa kujdes. Për vendet e tilla, huamarrja në monedha të forta kur eksportet janë në depresion dhe kurset e tyre të këmbimit janë nën detyrim thjesht e bën më të mundshëm ri-caktimin e borxhit në të ardhmen dhe kjo mund të vendosë institucionet financiare ndërkombëtare si FMN në një pozitë të vështirë, duke pasur parasysh se ato tani janë duke kërkuar shpenzime shtesë të pakushtëzuara.
Rritja ekonomike varet nga kthimet e larta nga investimet publike në kapitalin njerëzor dhe infrastrukturën. Vendet që kanë investuar me mençuri në këto zona kanë parë fatin e tyre ekonomik të rritet, ndërsa ato që kanë investuar dobët kanë mbetur me shumë borxhe dhe më pak të aftë për t’i shlyer, veçanërisht nëse ato borxhe janë në një valutë të huaj. Duke qenë se shumica e vendeve në zhvillim kanë fushëveprim të kufizuar për të marrë hua në tregjet e tyre të kapitalit, çdo shpenzim shtesë ka të ngjarë të financohet nga jashtë dhe komercialisht. Kjo është potencialisht një recetë për katastrofë.
Në mjedisin e sotëm me normë të ulët interesi, shpesh thuhet se për sa kohë që kostot e huamarrjes janë nën normën e rritjes, shpenzimet shtesë të financuara nga borxhi kanë kuptim. Por, përsëri, ndërsa ky argument është i mbrojtur kur zbatohet në vendet e pasura, ai paraqet rreziqe në kontekstin e ekonomive të zhvilluara dhe në zhvillim, ku faktorë të tillë si efikasiteti dhe barazia e shpenzimeve kanë shumë rëndësi. Këto çështje nuk duhet të neglizhohen edhe gjatë një pandemie sepse ato mund të rrisin barrën e borxhit në të ardhmen dhe të zvogëlojnë shanset e një zhvillimi të suksesshëm afatgjatë.
Për më tepër, ka qasje më efektive për t’u marrë me dilemat fiskale me të cilat përballen ekonomitë e zhvilluara dhe në zhvillim. Këto përfshijnë rritjen e sasisë së ndihmës së synuar për popullatat në nevojë, zgjatjen e kohëzgjatjes së huazimit të FMN-së, e cila mund të kushtëzohet nga sigurimet se burimet do të përdoren mirë dhe programet e kombinuara të FMN dhe Bankës Botërore që përfshijnë masa të performancës fiskale.
Pas krizave të borxhit të viteve 1980, institucionet e Bretton Woods bashkëpunuan për të prodhuar korniza politikash afatmesme që do të siguronin financim të ri dhe do të vendosnin fonde në plane të ndjeshme zhvillimi. Kornizat e tilla zyrtare tani mund të ringjallen në një farë mënyre për të dhënë siguri më të madhe për kreditorët që problemet kryesore të ngushta strukturore dhe qeverisja po adresohen.
Për ata që shqetësohen për implikimet e një kushtëzimi të tillë, vlen të kujtohet se ri-profilizimi i borxhit, nëse do të bëhet paraprakisht, u kërkon huamarrësve të prodhojnë korniza të qëndrueshmërisë së rritjes dhe borxhit që mund të hartohen dhe zbatohen me udhëzime partiake. Alternativa ri-caktimi i borxhit nën detyrim ose parazgjedhje e plotë, është një mundësi shumë më e keqe sesa programet e financuara bashkërisht të Bankës Botërore-FMN që mund të grumbullojnë borxhe private me kushte të rishikuara dhe më të përballueshme.
Sigurisht, një kornizë që siguron lehtësim afatgjatë ndërsa adreson gjithashtu boshllëqet fiskale dhe borxhin e paqëndrueshëm nënkupton mekanizmat e përmirësuar financiarë ndërkombëtarë për të vendosur ripagimet e borxhit në një rrugë të qëndrueshme. Në ndryshim nga ushtrimet e mëparshme të reduktimit të borxhit (Nisma për Vendet e Varfëra me Shumë të Shpenzuar dhe Iniciativa Shumëpalëshe e Ndihmës së Borxhit), rrethanat aktuale tregojnë se shqetësimi i borxhit do të bjerë kryesisht mbi huamarrësit me të ardhura të mesme. Si e tillë, duhet të ketë një arkitekturë të re për ri-planifikimin e borxheve që përfshin aktivisht huadhënësit komercialë.
Çdo iniciativë e tillë do të duhet të miratohet nga G20, i cili tashmë ka rënë dakord të punojë drejt një kornize të re globale të ristrukturimit të borxhit. Kjo qasje duhet të përfshijë zyrtarisht të gjitha vendet kryesore të kreditorëve. Është në interesin e të gjithë kreditorëve që të bashkohen në një ushtrim të tillë, si për të shmangur problemet, ashtu edhe për të siguruar transparencën e informacionit të borxhit.
Kohët e jashtëzakonshme kërkojnë masa të jashtëzakonshme. Duke dështuar në një veprim të guximshëm, vendet në zhvillim mund të jenë në rrugën e duhur për të humbur vite apo edhe dekada progresi në botën post-pandemike. Në ekonominë pandemike, amortizuesit fiskalë, shpenzimet e efektshme publike dhe instrumentet e reja për ri-profilizimin paraprak të pagesave të paqëndrueshme të borxhit janë secila një pjesë e domosdoshme e përgjigjes së nevojshme.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Bota është në luftë! Kina fitoi betejën e parë!
Bota do të mbajë mend çfarë bëri Kina, jo çfarë tha!
Kina e SHBA dështuan një herë, është koha të provojnë sërish…
