MENU
klinika

Përgjigjen ekspertët dhe neurologët

A ndihmojnë lojrat e trurit në ruajtjen e memories?

23.01.2021 - 20:05

Rënia mendore është një nga aspektet më të frikshme të plakjes. Njerëzit do të bëjnë gati çdo gjë për ta parandaluar atë, nga gëlltitja e suplementeve të reklamuar si nxitës të kujtesës deri te shpenzimi i orëve për të zgjidhur Sudoku dhe fjalëkryqe.

Por, a e mbajnë vërtet të mprehtë trurin e plakur këto gjëra? Përgjigja e shkurtër është, jo në të vërtetë.

“Sigurisht që mund t’ju ndihmojë të përqendroheni nëse kaloni një ose dy orë duke bërë enigma”, tha Dr. Vladimir Hachinski, një neurolog Kanadez dhe ekspert global në fushën e shëndetit të trurit.

“Është mirë sepse jeni duke ushtruar trurin. Por mos prisni shumë prej tij.”

Kërkimet sugjerojnë se ekzistojnë vërtet mënyra për të parandaluar ose vonuar shumë lloje të humbjeve njohëse, por ato nuk përfshijnë suplemente të vajit të peshkut ose lojëra truri. Në vend të kësaj, Hachinski dhe të tjerët në terren bien dakord, se njerëzit që duan të ruajnë funksionin e mirë të trurit duhet të marrin të njëjtat hapa që do të bënin për të mbrojtur zemën.

“Nëse keni një zemër të mirë, keni një tru të mirë”, tha Dr. Rong Zhang, profesor i neurologjisë në UT Southëestern Medical Center në Dallas. “Cilido faktorë rreziku që është i dëmshëm për zemrën, siç janë presioni i lartë i gjakut, pirja e duhanit, mbipesha ose mungesa e aktivitetit fizik, këto gjëra janë gjithashtu të dëmshme për trurin”.

Lidhja midis shëndetit të zemrës dhe shëndetit të trurit është vërtetuar mirë.

Shoqata Amerikane e Zemrës dhe një Komision i Lancet i udhëhequr nga ekspertët ,këshillojnë njerëzit të përqendrohen në faktorët e rrezikut për sëmundje të zemrës dhe goditje në tru. Këto përfshijnë uljen e presionit të gjakut, sheqerit në gjak dhe niveleve të kolesterolit; duke fjetur mjaftueshëm; mos pirja e duhanit; kufizimin e marrjes së alkoolit; ngrënia e një diete të shëndetshme; duke ushtruar të paktën 150 minuta në javë; mbajtja e një peshe të shëndetshme; dhe qëndrimi aktiv në shoqëri. Komisioni Lancet kohët e fundit zgjeroi listën e tij të faktorëve të rrezikut të demencës për të përfshirë gjithashtu dëmtime në kokë në mes të jetës dhe ekspozimin ndaj ndotjes së ajrit.

Studiuesit besojnë se të paktën 40% e çmendurive mund të parandalohen ose vonohen duke modifikuar këta faktorë rreziku. Hachinski tha se përqindja mund të jetë më e lartë nëse parandalohen më shumë goditje. Ai ishte autori kryesor i një punimi të vitit 2019 të botuar nga Organizata Botërore e Goditjeve që bën thirrje për parandalimin e goditjes në tru dhe çmendurisë.

Goditja në tru dyfishon mundësinë e zhvillimit të çmendurisë dhe presioni i lartë i gjakut është një parashikues i fuqishëm i goditjes, tha Hachinski, duke shtuar se rreth 90% e goditjeve në tru janë të parandalueshme.

“Të gjitha demencat kryesore kanë një përbërës vaskular (enë gjaku)”, tha ai, sepse truri ka nevojë për rrjedhje të mirë të gjakut për t’i siguruar atij ushqyes të mjaftueshëm dhe oksigjen për të punuar si duhet. “Nëse kontrolloni përbërësin vaskular, mund të zvogëloni ose parandaloni çmendurinë.”

Ndërsa goditjet kryesore shkaktojnë një rënie të dukshme dhe të papritur të funksionit njohës, është më e zakonshme që njerëzit të kenë goditje më të vogla dhe të heshtura që as nuk i kuptojnë se po ndodhin, tha Hachinski. Këto “mini-goditje” janë treguar për të përshpejtuar rënien mendore, ashtu si presioni i gjakut i pakontrolluar në çdo moshë.

Diabeti tip 2, i cili shpesh mund të parandalohet ose vonohet duke humbur peshë dhe duke rritur aktivitetin fizik, gjithashtu rrit rrezikun e demencës me 60%.

“Në përgjithësi, fillimi i demencës është gradual,” tha Hachinski, duke e krahasuar procesin me “zbritjen në një humnerë. Mund të ndodhë në mënyra të ndryshme, me ritme të ndryshme dhe në thellësi të ndryshme”.

Mënyra më e mirë për të ngadalësuar atë rënie, tha ai, është të identifikoni faktorët tuaj personal të rrezikut dhe më pas të trajtoni faktorët më të mëdhenj

“Njihni historinë tuaj familjare. Kini ndonjë ide se me çfarë po përballeni”. “Matni presionin e gjakut. Faktorët e rrezikut e duan shoqërinë. Nëse keni presion të lartë të gjakut, pa dyshim që keni gjëra të tjera që po ndodhin.”

Gjatë ditës, truri përdor shumë energji, në procesin e heqjes së proteinave të tepërta. “Trurit i duhet një mënyrë për të hequr qafe këto proteina të këqija”, tha Zhang, “për të pastruar mbeturinat. Njësoj edhe kur ka shumë plehra në mjedis, kjo dëmton trurin”.

Ushtrimet ndihmojnë në këtë pastrim, dhe kështu bën edhe gjumi, tha ai.

Ndërtimi i zakoneve të mira të shëndetit të trurit duhet të fillojë shumë kohë para se njohja të fillojë të bjerë, këshillojnë ekspertët.

“Në moshën e mesme, rreziku fillon të rritet shpejt,” tha Hachinski. “Asnjëherë nuk është vonë, por sa më herët, aq më mirë. Unë mendoj se gjëja më e rëndësishme është të fillosh.”