Kriza më e rëndë ekonomike që nga Depresioni, duhet të kishte një moment ku FMN të shkëlqente. Ndërsa fondi ka aprovuar një numër të madh të marrëveshjeve të huamarrjes që nga fillimi i pandemisë, këto kanë arritur në më pak se 10 përqind të burimeve të tij $ 1tn. Kjo pavarësisht se fondi thotë se ai ka “hapësirë të konsiderueshme” në kapacitetin e tij të huazimit dhe është “gati të ndihmojë edhe më shumë”. Kjo shtron pyetjen, a po ofron FMN një ndihmë që askush nuk e dëshiron më?
Ekonomia globale pritej të tkurrej me 4.4 përqind vitin e kaluar, ndërsa borxhi i jashtëm i vendeve u rrit me 4.9 tn gjatë tre tremujorëve të parë të vitit 2020. Këto rrethana duhet të kishin katapultuar FMN-në në veprim; në 2009, prodhimi i brendshëm bruto botëror u tkurr me vetëm 0,1 përqind. Kristalina Georgieva, drejtoresha menaxhuese e FMN, Prillin e kaluar deklaroi se kapaciteti i huasë prej $ 1tn i fondit ishte “katër herë më shumë sesa në fillim të krizës globale financiare”. Ajo shtoi se fondi kishte marrë “masa të jashtëzakonshme” dhe u përpoq të “maksimizonte aftësinë tonë për të siguruar burime financiare shpejt”.
FMN ka thënë vazhdimisht se i duhen më shumë burime për të qenë në gjendje të veprojnë me besueshmëri në kohë krizash. Megjithatë, ajo lufton për të vendosur burimet që ka. Midis fundit të Janarit 2020, kur Covid-19 u shpall një urgjencë globale e shëndetit publik dhe Janarit 2021, nga llogaritjet e mia duke përdorur të dhënat e FMN-së, fondi zgjati angazhimet e huasë me 97 miliard dollarë në 288 miliardë dollarë dhe miratoi 111 rregullime. Përjashtuar linjat e kreditit fleksibël, të cilat normalisht nuk janë aktivizuar, zotimet totale të reja të huazimit ishin 52 miliardë dollarë. Shuma mesatare e huasë e aprovuar në përqindjen e kuotës së FMN, pjesa e vendeve anëtare në institucion, ka qenë 76 përqind, ose 481 milion dollarë me përjashtim të FCL.
Krahasuar me krizën financiare globale, FMN ka ofruar dukshëm më pak gjatë Covid dhe përmes aranzhimeve më të vogla. Në vitin deri në Shtator 2009, FMN miratoi angazhime të reja huazimi prej 75 miliardë dollarë, duke përjashtuar FCL-të. Tridhjetë e katër aranzhime u miratuan me shumën mesatare që përfaqëson 340 përqind të kuotës, ose 2.4 miliardë dollarë.
Vendet zakonisht provojnë gjithçka përpara se të përdorin FMN-në. Burimet e fondit janë të lidhura me provizione të rrepta të huasë, kushtëzimi, pasi që në kohën kur vendet i afrohen FMN-së nevojiten masat më drastike. Huamarrja varet nga mundësia dhe kostoja e perceptuar e angazhimit me FMN, dhe kjo shpesh është politike. Marrëveshjet e reja, instrumente të shpejtë financimi dhe lehtësi të shpejta kredie, kanë zvogëluar vargjet e bashkangjitura por mund të ofrohen vetëm për shuma relativisht të vogla. Ndërsa një alokim i ri i posaçëm i të drejtave të vizatimit tani duket një mundësi, SDR nuk ka gjasa të shërbejë si një instrument efektiv i zgjidhjes së krizave.
Kriza e Azisë në fund të viteve 1990 e bëri personin jo-grata të FMN-së në vendet më të mëdha të Azisë Lindore për kushtëzimin e tij të rëndë të perceptuar. Kriza e zonës euro, duke filluar në 2008, mund të ketë prishur më tej besimin në FMN duke zvogëluar rolin e tij si një institucion teknokratik dhe ndërmjetës i pavarur dhe duke e bërë atë të duket një mburojë politike për politikëbërësit e BE.
Ka rëndësi se kujt i jep hua FMN-ja. Hera e fundit që fondi miratoi një marrëveshje për një vend të G7, Italinë, ishte në 1977. Sa më pak vende të mëdha mbështeten në FMN, anëtarët bëhen më të ndarë dhe ndikimi më i vogël i fondit ka në marrjen e mbështetjes dhe blerjes kushtet e autoritetit të saj në procedurat ekonomike globale.
Bota ka nevojë për një rrjet efektiv ndërkombëtar të sigurisë financiare. Fondi duhet të azhurnojë paketën e tij të mjeteve, të reformojë qeverisjen e tij, të rivendosë besimin se mund të veprojë në mënyrë të pavarur dhe të ofrojë mbështetje që vendet duan të marrin. Kushtëzimi do të duhet të rikalibrohet thelbësisht për të ulur koston politike. Kjo do të lejojë FMN-në të angazhohet si një huadhënës jo vetëm në mjetin e fundit. “Bazooka e madhe” ende kërkohet. Por do të duhet të pushohet herë pas here për të provuar se funksionon.
*Shkrimtari është një vizitor në Shkollën e Ekonomisë dhe Shkencave Politike të Londrës dhe një ish-zyrtar i FMN-së
/Përkthyer dhe përshtaur për Konica.al nga Financial Times
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
CNBC/ FMN: Bota është në recesion falë COVID-19
CNBC/ Si do e infektojë COVID-19 Lindjen e Mesme?
BBC/ Firmat kineze: Pas dy muajsh nuk ka më para
