Ada festoi ditëlindjen e saj të 40-të disa muaj më parë, e gëzuar që mund të bëjë shëtitje dhe bicikletë pa dhimbje për herë të parë në më shumë se dy vjet.
Problemi filloi në Prill 2018. Në punën si edukatore, ajo kalonte pjesën më të madhe të ditës në këmbë në një ngjarje publike. Edhe pse ajo ishte mësuar me dhimbje këmbësh, këtë herë u ndie ndryshe.
“Ishte si një gungë e fortë mes gishtërinjve në këmbën e djathtë,” tha ajo. “Nuk erdhi gradualisht, por papritmas ishte atje.”
Një javë më vonë, ajo u këshillua me një podiatër (mjek për këmbët). Ai tha se Ada kishte të ngjarë të ketë neuroma Morton, një trashje e indeve që rrethojnë një nerv që ndodhet në gishtat e këmbëve. Trajtimi dukej i thjeshtë: vish këpucë më mbështetëse.
Ada e bëri, por simptomat e saj u përkeqësuan.
Një çiklist aktive dhe alpiniste, ajo ndjeu legenin dhe pulmonte gjatë ushtrimeve, duke u qetësuar vetëm kur ndalonte. Këmba i mpinte shtrihej.
Muaj më vonë, shkoi përsëri tek një mjek. Ai sugjeroi që problemi mund të ishin muskujt shumë të ngushtë. Trajtimi i ri përfshinte gjashtë muaj terapi fizike.
Por asgjë nuk dukej se ndihmonte.
Nga mesi i vitit 2019, ajo kishte probleme me gjumin. Këmba e djathtë ftohej jashtëzakonisht dhe zbardhet kur ajo shtrihet. Pavarësisht sa ngrohtë ishte, asaj i duheshin çorape të trasha dimri për t’i mbajtur këmbët të ngrohta.
Dhimbja ishte e madhe edhe kur dilte për shëtitje, por Ada vazhdoi biçikletën.
“Këmba me kalimin e kohës u bë plotësisht e mpirë dhe kisha dhimbje të forta në pjesën e legenit dhe pjesën e sipërme të kofshës, por që largohej kur ndaloja dhe pushoja,” tha ajo.
Analizat për përgjigjet vazhduan. Një neurolog tha se ajo kishte diçka që quhet sindromi rajonal i dhimbjes komplekse. Ilaçet për këtë nuk ndihmuan.
Në fillim të vitit 2020, ajo u kthye te ortopedi, duke menduar nëse problemi buronte nga një nerv i shtrënguar në shpinë. Ortopedi e përjashtoi këtë mundësi, por përfundimisht e referoi atë te një specialist i mjekësisë sportive .
Mjeku i ri kontrolloi këmbën e majtë pastaj të djathtën dhe tha: “Unë mund të ndiej një ndryshim në temperaturë. Mendoj se duhet të konsultoheni më një specialist vaskular.”
Katër javë më vonë, teknikët matën rrjedhën e gjakut në secilin nga gishtat e këmbëve. Edhe pa asnjë trajnim në këtë, Ada njohu një problem serioz.
“Kur ata kontrolluan këmbën e majtë, unë mund të dëgjoja pulsin dhe më dukej normal,” tha ajo, “por kur kontrollonin këmbën e djathtë, nuk mund të dëgjoja asgjë”.
Dy ditë më vonë – dhe më shumë se dy vjet e gjysmë që nga dita që i nisi të gjitha – Ada mori diagnozën e saktë. Një kirurg vaskular i tha se kishte një mpiksje gjaku në këmbë. Formalisht, ajo kishte ishemi kritike të gjymtyrëve PAD, një lloj i rëndë i sëmundjes së arteries periferike. PAD është një ngushtim ose bllokim i enëve që bartin gjak nga zemra në këmbë.
“Mjeku më tha se ishte aq keq sa mund të më vriste, ose mund të kisha humbur këmbën,” tha Ada.
Njëmbëdhjetë ditë më vonë, ajo iu nënshtrua një bajpasi të arteries femorale. Kirurgu në thelb ndryshoi rrjedhën e gjakut nga zona e ijeve në pjesën e poshtme të këmbës së djathtë, duke lënë një mbresë nga kofsha e brendshme deri në kyçin e këmbës.
Ada përdori një patericë për dy javët e para, duke rindërtuar forcën gradualisht. Brenda katër javësh, ajo u kthye në rrugën e saj të preferuar ,shëtitje me biçikletë.
PAD prek njerëz të moshave 40 e lart, dhe shkaktohet kryesisht nga ateroskleroza, ose një grumbullim i pllakave yndyrore në arterie. Dhimbja e këmbëve gjatë ushtrimeve që bëhet më mirë pas pushimit, ashtu si Ada përjetoi, është një simptomë klasike e PAD, megjithëse 4 në 10 persona me PAD nuk e përjetojnë atë.
Mjekët janë ende duke u përpjekur të kuptojnë se çfarë e shkaktoi Adën të zhvillonte PAD. Ajo nuk ka faktorët e zakonshëm të rrezikut, të cilët përveç aterosklerozës përfshijnë pirjen e duhanit, presionin e lartë të gjakut, diabetin, kolesterolin e lartë dhe moshën mbi 60 vjeç.
Mjekët gjithashtu po monitorojnë këmbën e majtë, pasi ajo po tregon shenja të hershme gjendjes edhe atje. Dhimbja përsëri po shfaqet në këmbën e saj.
Dhimbja fillestare në këmbën e djathtë ka të ngjarë të jetë shkaktuar nga një mpiksje gjaku, tha mjeku, duke shtuar se mund të kishte shkaktuar një goditje në tru, nëse do kishte arritur atje. Testimi para operacionit gjithashtu zbuloi se Ada ka një vrimë në zemër, një defekt i lindur i zemrës që gjithashtu mund të rrisë rrezikun e goditjes në tru. Ndonjëherë këto vrima mbyllen përmes operacionit, por mjekët i thanë se nuk ishte e nevojshme.
Për të ulur rreziqet , Ada ndjek një dietë të shëndetshme për zemrën, e cila përmban pak yndyrna të ngopura dhe natrium. Burri i saj, i cili bën pazar ushqimesh dhe përgatitjen e vakteve të çiftit, kaloi në versione drithëra bukë dhe makarona, shtoi më shumë proteina dhe kërkon mënyra për të ulur natriumin në dietën e tyre.
“Ka të bëjë shumë dhe leximi i etiketave,” tha ai. “Ne përdorim shumë më tepër limon dhe erëza për t’i aromatizuar gjërat në vend të kripës.”
Duke parë se sa i rëndësishëm ishte aktiviteti fizik për Adën, burri i saj është bërë më serioz për shëndetin e tij.
“Unë sigurohem që hapin tim ta numëroj çdo ditë tani,” tha ai. “Para se të thoja, ‘Ka gjithmonë nesër’. Por nesër nuk është asnjë garanci “.
Ada vazhdon të qëndrojë aktive. Përtej përfitimeve të dukshme shëndetësore, mjeku i tha se çiklizmi i shpeshtë mund të ketë ndihmuar në shpëtimin e jetës së saj duke mbajtur gjakun që derdhet nëpër këmbë.
Ada gjithashtu ka një vlerësim më të mirë për rëndësinë e avokimit për veten.
“Ju e njihni më mirë trupin tuaj, nëse diçka ndihet keq, vazhdoni të kërkoni derisa të gjeni një përgjigje,” tha ajo.
