Ndërsa Presidenti i Shteteve të Bashkuara Joe Biden kaloi 100 ditët e tij të para në detyrë, u duk se administrata e tij po vinte politikën e jashtme më poshtë në axhendën e saj të përparësive për t’u përqëndruar në çështjet e brendshme. Por mbase tërheqja e pritur e pandemisë në muajt e ardhshëm për shkak të suksesit të vaksinimit të tij mund të sigurojë hapësirë për presidentin që t’i kushtojë më shumë vëmendje edhe politikës së jashtme.
Ndërsa Biden duket se është përqendruar në arritjen e një marrëveshjeje të re me Iranin dhe përfundimin e “luftës përgjithmonë” të SHBA në Afganistan, një rajon ku ai mund të arrijë një fitore të lehtë të politikës së jashtme është Ballkani.
Ndryshe nga Afganistani dhe Iraku, kjo pjesë e Evropës është vendi ku ndërhyrja ushtarake Amerikane në vitet 1990 konsiderohet si një sukses.
Tre dekada më parë, Ballkani tërhoqi vëmendjen e senatorit Biden. Ai ishte fort kritik ndaj luftërave pushtuese të Presidentit Jugosllav Slobodan Millosheviç dhe mbështeste në mënyrë aktive veprimin ushtarak të SH.B.A.-së në Bosnjë dhe Kosovë.
Për këtë arsye, zgjedhja e Biden nëntorin e kaluar u festua gjerësisht në të dy vendet dhe solli pritje të mëdha për përfshirjen e ripërtërirë pozitive të SHBA në rajon.
Ndërsa shtetet e tjera të ish Jugosllavisë kanë ecur përpara me integrimin në Bashkimin Evropian dhe NATO, Bosnja dhe Kosova janë prapa. Kroacia është anëtare e të dyve. Maqedonia e Veriut u bashkua kohët e fundit në NATO ndërsa bisedimet e pranimit me BE pritet të fillojnë së shpejti. Mali i Zi gjithashtu është bërë një anëtar i NATO-s dhe ai është aktualisht në bisedime pranimi me BE. Serbia është e vendosur se do të qëndrojë jashtë NATO-s, por po ecën përpara me negociatat e anëtarësimit me BE.
Kjo dinamikë në mënyrë të efektshme e lë Bosnjën pa ndonjë rrugë të qartë drejt BE-së ose NATO-s në të ardhmen e afërt. Perspektiva e Kosovës për t’u bashkuar me secilën është aktualisht edhe më e largët. E lënë në harresë, ekziston një shqetësim se Bosnja mund të kalojë në një shtet jofunksional të prishur nga tensionet etnike dhe se zhvillimi i Kosovës do të ngecë pa një hartë të qartë për anëtarësimin në BE dhe NATO.
Pjesa më e madhe e kësaj ka të bëjë me faktin se për më shumë se një dekadë rajoni është lënë pas dore kryesisht nga administratat e njëpasnjëshme të SHBA. Paraardhësi i Biden, Donald Trump ndoqi një politikë të jashtme jo koherente që nuk dha asnjë rezultat të prekshëm. Një samit në Shtëpinë e Bardhë shtatorin e kaluar me udhëheqësit serbë dhe kosovarë nuk arriti të trajtojë çështjen më të ngutshme për të dy vendet: njohjen e pavarësisë së Kosovës.
Biden mund të korrigjojë pasojat e neglizhencës dhe politikave joadekuate të paraardhësve të tij duke ndërmarrë një veprim vendimtar mbi Kosovën dhe Bosnjën, ku SH.B.A. gëzon kryesisht perceptimin pozitiv.
Ka dy rrugë politike që ai duhet të ndjekë.
Së pari, Biden mund të nxisë për finalizimin e procesit të zgjerimit të NATO-s në Evropën Juglindore. Kosova është e etur për t’u bashkuar me Aleancën ndërsa Bosnja ka bërë disa përparime, megjithë bllokimet e brendshme politike. Shumica në një nga entitetet e saj, Federata e Bosnje dhe Herzegovinës, është pro hyrjes në NATO, ndërsa shumica e udhëheqësve politikë të njësisë tjetër – Republika Srpska – janë kundër.
Por ky nuk ishte gjithmonë rasti. Pak më shumë se një dekadë më parë, atëherë anëtari serb i presidencës Boshnjake Nebojša Radmanović i dërgoi një letër NATO-s duke shprehur përkushtimin e Bosnjës për t’u bërë një anëtar i plotë i Aleancës.
Ajo që ka ndryshuar që nga viti 2009 është që udhëheqësit serbë të Bosnjës – në boshllëkun e lënë nga tërheqja diplomatike amerikane – kanë marrë një qëndrim zyrtarisht më anti-NATO dhe pro-rus.
Megjithë kundërshtimin publik ndaj anëtarësimit të Bosnjës në NATO, udhëheqësi nacionalist serb boshnjak Milorad Dodik ndezi dritën jeshile për bashkëpunimin në rritje të vendit me Aleancën, përfshirë pjesëmarrjen në stërvitjen Defender Europe 2021 të udhëhequr nga SH.B.A.
Në fakt, vendimi i Bosnjës për t’u angazhuar në anëtarësimin në NATO është pjesë e politikës zyrtare me mbështetjen e udhëheqësve serbë të Bosnjës. Strategjia e fundit e politikës së jashtme të vendit për 2018-2023 ripohoi se “një vazhdim i politikave në lidhje me NATO-n mbetet një përparësi për institucionet e Bosnjës.”
Administrata e Biden duhet të nxisë procesin e shpejtë të pranimit të Bosnjës dhe Kosovës në NATO. Kjo do t’u jepte të dy vendeve një ndjenjë të një të ardhmeje më të ndritur dhe do t’i ndihmonte t’i ankoronin fort brenda Aleancës Atlantike. Investimi politik, ushtarak dhe ekonomik amerikan në Bosnjë dhe Kosovë gjatë dy dekadave të fundit do të sigurohej.
Mes reagimit jofunksional të institucioneve boshnjake ndaj pandemisë, udhëheqësit etnik të ngulitur fort janë kthyer në luftëra që shërbejnë për të tërhequr vëmendjen e publikut nga korrupsioni i shfrenuar dhe paaftësia e rëndë dhe që rrezikon nxitjen e dhunës. Shpresa që ekzistonte mbi një dekadë më parë që anëtarësimi në BE dhe NATO mund të përmirësonte disa nga tensionet e krijuara në Marrëveshjet e Paqes të Dejtonit i ka lënë vendin një sensi të përgjithshëm të pashpresës. Ndjekja e shpejtë e pranimit të Bosnjës në NATO tani mund të parandalojë që vendi të kthehet një konflikt tjetër i ngrirë Evropian.
Bërja e progresit në kërkesën e Kosovës për në NATO ka të ngjarë të fillojë reformën dhe zhvillimin në shtetin më të ri të Evropës, i cili ka luftuar prej kohësh me ngecjen socio-ekonomike. Kjo do të lehtësonte gjithashtu frikën se konflikti me Serbinë mund të rindizet dhe se tensionet në rajonet etnikisht të përziera të veriut mund të përshkallëzohen. Duke nxitur për integrimin e Kosovës në NATO, administrata e Bidenit do t’i dërgojë një sinjal të qartë Beogradit se Kosova do të shkojë përpara, pavarësisht nga ritmi i normalizimit të plotë. Kjo gjithashtu mund të ndihmojë në presionin e Serbisë për të njohur plotësisht fqinjën e saj dhe për të normalizuar marrëdhëniet.
Së dyti, SH.B.A. duhet të shtyjë BE të sigurojë një perspektivë të qartë të anëtarësimit për Bosnjën dhe Kosovën. Bosnja është më tej përpara në procesin e bashkimit me BE dhe dhënia e saj një statusi kandidat për anëtarësim do të ishte thelbësore për ta nxjerrë vendin nga mosfunksionimi i tij aktual. Kjo do t’i siguronte Bosnjës një vrull të vlefshëm për të ndërmarrë reforma politike dhe ekonomike që politikanët boshnjakë nuk do të bënin dhe, më e rëndësishmja, do të fitonte akses në më shumë fonde të BE-së për të investuar në projekte shumë të nevojshme arsimore, shëndetësore dhe infrastrukturore.
Progresi në anëtarësimin në BE është gjithashtu shumë i rëndësishëm për Kosovën. Serbia është shumë përpara fqinjit të saj në procesin e negociatave dhe nëse bashkohet shpejt, ajo mund të bllokojë ofertën e anëtarësimit të Kosovës. Shtytja amerikane për të rritur stimujt e BE për Kosovën në formën e një statusi kandidat do të ndihmonte në barazimin e situatës aktuale dhe garantimin e anëtarësimit të saj. Një status kandidat për Kosovën do të siguronte në të njëjtën mënyrë si fonde të BE-së për reforma dhe infrastrukturë por gjithashtu do të shërbente për të bërë presion ndaj politikanëve për të ndërmarrë hapa më seriozë në luftimin e korrupsionit dhe nënzhvillimit ekonomik.
Si përmbledhje, administrata e Biden është në një pozicion unik për të ankoruar Ballkanin në mënyrë të vendosur brenda Aleancës Atlantike dhe për të siguruar paqen në këtë pjesë të paqëndrueshme të Evropës. Të dy shtetet kanë popullsi të vogël dhe integrimi i tyre brenda NATO-s do të ishte me kosto efektive. Biden gjithashtu mund të ndihmojë në përshpejtimin e integrimit të tyre në BE që do të ndihmonte në zhvillimin politik dhe ekonomik të këtyre vendeve.
Mundësia për një shtytje të politikës në këtë drejtim do të paraqitet më 14 Qershor në Samitin e NATO-s në Bruksel. Një sukses i tillë i politikës së jashtme për presidentin e 46-të të SHBA është brenda një mundësie të lehtë, i arritshëm në mandatin e tij të parë në detyrë dhe do të përbënte një trashëgimi të qëndrueshme.
Përkthyer dhe përshtatur nga Al Jazeera/ F.H, Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
