MENU
klinika

Nga Project Syndicate

Kostoja e lartë e nënvlerësimit të Afrikës

17.05.2021 - 09:25

Në vitin 2020, pandemia COVID-19 shkaktoi recesionin e parë të Afrikës në 25 vjet. Shtrëngimi i mprehtë i kushteve financiare globale shkaktoi ndalime të papritura të investimeve të huaja direkte dhe dalje masive të kapitalit, së bashku me një nga goditjet më dramatike të kërkesës dhe ofertës globale të regjistruara. Kriza intensifikoi kufizimet e likuiditetit të kontinentit dhe komplikoi sfidat ekzistuese të menaxhimit makroekonomik.

Rënia e shkaktuar nga pandemia ka amplifikuar gjithashtu një nga sfidat më të mëdha të zhvillimit të Afrikës: kostoja e lartë e “primeve të perceptimit”. Këto prime pasqyrojnë rreziqet e mbingarkuara që i caktohen përherë Afrikës, pavarësisht nga përmirësimi i bazave të saj makroekonomike ose ambienti ekonomik global.

Për fat të mirë, udhëheqësit ndërkombëtarë më në fund po diskutojnë problemin. Në takimet vjetore të Tetorit të kaluar të Fondit Monetar Ndërkombëtar, Drejtorja Menaxhuese Kristalina Georgieva vërejti se bota duhet “të përqendrohet në zvogëlimin e rrezikut të perceptuar dhe real për të investuar në Afrikë, në mënyrë që të shohim këtë disponueshmëri të madhe të financimit për pjesën tjetër të botës poshtë në Afrikë.”

Më 18 maj, Presidenti francez Emmanuel Macron, i cili ka bërë thirrje për “rregulla më të drejta të financimit për ekonomitë afrikane”, do të presë një samit ndërkombëtar për sigurimin e mbështetjes për të nxitur rimëkëmbjen e rajonit. Koordinimi ndërkombëtar do të jetë thelbësor për të barazuar aksesin në financimin e zhvillimit dhe për të zbutur rrezikun e një rigjenerimi divergjent, me dy shpejtësi, i cili kërcënon të përkeqësojë hendekun e të ardhurave midis Afrikës dhe pjesëve të tjera të botës.

E galvanizuar nga performanca e fortë ekonomike në vende si Etiopia, Ruanda dhe Bregu i Fildishtë, Afrika Sub-Sahariane ka qenë vazhdimisht një nga rajonet në botë me rritjen më të shpejtë gjatë dy dekadave të fundit. Duke nënvizuar qëndrueshmërinë e tyre, disa vende afrikane zgjeruan prodhimin e tyre edhe gjatë pandemisë, dhe dy, Etiopia dhe Guinea, ishin ndër pesë ekonomitë në botë me rritjen më të shpejtë vitin e kaluar.

Për më tepër, përparimet e Afrikës tejkalojnë ekonominë. Siç ka theksuar Georgieva, “Duke përmirësuar politikat dhe duke forcuar institucionet, vendet në Afrikën Subsahariane kanë bërë përparim thelbësor”. Gjatë dy dekadave të fundit, tha ajo, varfëria ekstreme në rajon është ulur me një të tretën, jetëgjatësia është rritur me një të pestën dhe rritja reale e të ardhurave për frymë ka mesatare rreth 50%.

Por këto suksese duket se kanë pasur pak ose aspak ndikim në agjencitë mbizotëruese të vlerësimit të kredisë. Ata e ulën Afrikën e Jugut, e cila përbën më shumë se 20% të tregtisë totale brenda, afrikane dhe është nxitësi kryesor i kontinentit të investimeve ndërkufitare dhe disa vende të tjera afrikane në statusin “junk” në kulmin e pandemisë vitin e kaluar. Uljet e gradave zgjatën listën tashmë të gjatë të sovranëve afrikanë që konsiderohet të jetë me shumë rrezik dhe i nënshtrohen normave të huazimit të paracaktuara.

Disa nga këto vlerësime duken të gabuara në dritën e performancës inkurajuese të shumë ekonomive afrikane. PBB-ja e Etiopisë, për shembull, është rritur më shumë se dhjetë herë që nga fundi i shekullit. Dhe, në ndryshim nga shumë ekonomi të tjera, rënia e pandemisë nuk prishi plotësisht trajektoren e rritjes afatgjatë të Etiopisë. Por mbetet një huamarrës i nivelit të nën-investimeve.

Me kostot e huazimit të qeverive afrikane kaq të larta, shpenzimet vjetore të interesit janë bërë një nga shpenzimet e tyre buxhetore me rritjen më të shpejtë, në shumë raste duke tejkaluar buxhetet shëndetësore. Në Zambia, pagesat e interesit u rritën pothuajse 13 herë brenda një dekade, nga rreth 63 milion dollarë në 2010 në më shumë se 804 milion dollarë në 2019. Në të gjithë Afrikën, pagesat vjetore të interesit u trefishuan gjatë së njëjtës periudhë, nga 8.1 miliardë dollarë në rreth 24.9 miliardë dollarë.

Megjithëse shpenzimet e interesit ranë në vitin 2020 (me 36.6% për Zambia dhe 26.6% për rajonin në tërësi), ato pritet të rriten përsëri pas krizës. Kjo do të pasqyrojë rritjen më të shpejtë të detyrimeve të jashtme të shkaktuara nga pandemia, si dhe skadimin e masave të përkohshme të lehtësimit të shtrira në vendet e prekshme nën Nismën e Pezullimit të Shërbimit të Borxhit të G20 dhe Besimin e Ndihmës së Katastrofës së FMN-së.

Në një studim të vitit 2015, studiuesit në Universitetin e Miçiganit vlerësuan se sovranët afrikanë po paguanin një premium interesi për huazimin e tyre të jashtëm prej rreth 2.9%, ose një shtesë prej 2.2 miliardë dollarësh midis 2006 dhe 2014. Kjo shifër ndoshta është rritur që nga ajo kohë, veçanërisht në pikëpamje i zgjerimit të përhapjeve dhe ortekut të uljes së vlerësimit.

Ky premium është një pengesë e madhe për qëndrueshmërinë fiskale dhe të borxhit të ekonomive afrikane dhe transformimin strukturor. Borxhi i përgjithshëm i jashtëm i Afrikës është dukshëm më i ulët në terma absolutë dhe për frymë sesa ai që i detyrohen ekonomive të përparuara. Por raporti i tij i pagesave të shërbimit të borxhit të jashtëm ndaj të ardhurave të buxhetit është dukshëm më i lartë, duke reflektuar koston e lartë tepër të lartë të normave të paracaktuara.

Ekspozimi i rajonit ndaj tronditjeve të përsëritura të kushteve të tregtisë, të cilat tentojnë të rrisin deficitet tregtare dhe fiskale dhe të përkeqësojnë kufizimet e likuiditetit, ka amplifikuar gjithashtu primet e larta të perceptimit. Ekonomitë afrikane që transformojnë strukturën për të diversifikuar burimet e rritjes dhe tregtinë larg mallrave do të zvogëlojë këtë rrezik ndihmës me kalimin e kohës.

Kjo do të kërkojë, siç kanë theksuar Macron dhe Georgieva, shuma të mëdha dhe të qëndrueshme të kapitalit të pacientit për të çuar investime përtej burimeve natyrore. Por kostot e huazimit të drejtuara nga parazgjedhja dhe primet e larta të perceptimit janë, sipas të gjitha gjasave, pengesat më të mprehta në rrugën drejt një transformimi të tillë strukturor.

Komuniteti ndërkombëtar iu përgjigj pandemisë me shpejtësi dhe prezantoi disa nisma për të ndihmuar vendet me të ardhura të ulëta të adresojnë kufizimet akute të likuiditetit dhe presionet në rritje të bilancit të pagesave. Në planin afatshkurtër, këto masa ka të ngjarë të zvogëlojnë pagesat e jashtme të shërbimeve të borxhit të vendeve të pranueshme dhe të forcojnë kapacitetin e tyre për të luftuar me COVID-19. Por ato nuk adresojnë sfidat themelore të zhvillimit të Afrikës.

Derisa investitorët globalë dhe agjencitë kryesore të vlerësimit të integrojnë me saktësi realitetet ndriçuese të Afrikës dhe rrethanat e ndryshme në modelet e tyre, shumë vende do të qëndrojnë në prag të shqetësimit të borxhit dhe transformimi strukturor që është çelësi i qëndrueshmërisë fiskale dhe të borxhit do të mbetet i pakapshëm. Prandaj duhet të shpresojmë që takimi i Macron në 18 maj do të ndihmojë në uljen e primit të dëmtimit të Afrikës dhe të detyrojë investitorët ndërkombëtarë dhe politikëbërësit t’i japin rajonit një mundësi të barabartë për të hyrë në financat globale.

/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate

VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN


Nga Project Syndicate/ "Do të ishte mirë që vendet e pasura..."

Sa funksionon lehtësimi i borxhit pandemik?