Javën e kaluar, Kancelari austriak Sebastian Kurz mori vendimin e pazakontë për të valëvitur flamurin izraelit në ndërtesat zyrtare në shenjë solidariteti me vendin që po përballet me sulmet me raketa të Hamasit në qytetet e tij. “Unë dënoj, me vendosmërinë më të madhe, sulmet kundër Izraelit nga Rripi i Gazës,” tha kancelari konservator. “Izraeli ka të drejtë të mbrojë veten kundër këtyre sulmeve.”
Kurz dihet se ka gjykuar Izraelin në vitet e fundit, ka shumë të ngjarë të shmangë kritikat për aleancën e tij me Partinë e Lirisë së Austrisë të ekstremit të djathtë.
Të Mërkurën, Këshilli Evropian ra dakord mbi një rezolutë që bën thirrje për një armëpushim, por kancelari austriak nuk është një avantazh midis udhëheqësve evropianë në shprehjen e mbështetjes për Izraelin.
Që nga fillimi i këtij raundi të ri të dhunës midis Izraelit dhe Hamasit, udhëheqësit evropianë kanë qenë të zëshëm në shprehjen e mbështetjes së tyre për të drejtën e Izraelit për të mbrojtur qytetarët e tij.
Kancelarja gjermane Angela Merkel i ka quajtur raketat e Hamasit “sulme terroriste” dhe klasa politike gjermane në të majtë dhe në të djathtë, në mes të një fushate parlamentare, i ka bërë jehonë mbështetjes së saj për Izraelin. Kandidatja e gjelbër dhe udhëheqësja aktuale e sondazhit Annalena Baerbock e ka quajtur sigurinë izraelite “interesin kombëtar të shtetit modern gjerman”.
Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu i pranoi këto deklarata mbështetjeje, duke falënderuar Presidentin e SHBA Joe Biden por edhe udhëheqësit evropianë, konkretisht “presidentin e Francës, kryeministrin britanik, kancelarin e Austrisë, kancelaren e Gjermanisë dhe të tjerët”.
Netanyahu shtoi: “Ata kanë mbështetur të drejtën tonë natyrore dhe të vetëkuptueshme për të mbrojtur veten, për të vepruar në vetëmbrojtje kundër këtyre terroristëve të cilët të dy sulmojnë civilët dhe fshihen pas civilëve.”
Ky nuk ishte gjithmonë rasti. Marrëdhëniet e BE me Izraelin ishin mjaft të ftohta për dekada.
Gjatë Intifadës së Dytë, BE u përpoq të kundërpeshonte përqafimin e administratës George Bush të qeverisë Sharon. Opinioni publik ishte armiqësor. Në një sondazh të vitit 2003 që kishte provokuar shumë polemika, 59 përqind e evropianëve e quajtën Izraelin kërcënimin më të madh për paqen në botë. Protestat dhe thirrjet për bojkot ishin të zakonshme. Sidoqoftë, gjendja shpirtërore po ndryshon.
Në vitet e fundit, Netanyahu ka kultivuar në mënyrë aktive marrëdhëniet me udhëheqësit e Evropës, veçanërisht në anën joliberale, duke i parë ata si aleatë natyrorë. Kryeministri hungarez Viktor Orban u pranua në Jerusalem në vitin 2018, një vizitë që u kritikua në vend për shkak të historisë së njeriut të fuqishëm të ekstremit të djathtë për të flirtuar me trupave antisemitik dhe Holokaustit revizioniste.
Udhëheqës të tjerë populistë evropianë si Zëvendës Kryeministri i atëhershëm Italian Matteo Salvini vizitoi Izraelin në 2018. Historiani izraelit Zeev Sternhell dënoiatë që ai e shihte si dëshirën e Netanyahut për ta parë veten “si një pjesë integrale e këtij blloku anti-liberal”.
Por toni më miqësor i Evropës ndaj Izraelit nuk mund të shpjegohet vetëm nga marrëdhënia e ngushtë e Netanyahut me disa udhëheqës joliberalë evropianë si Orban. E gjithë Evropa po lëviz.
Një përzierje e arsyeve të brendshme ekonomike, gjeopolitike dhe evropiane mund të shpjegojë këtë zhvendosje progresive, të pamohueshme.
Evropianët nuk e kanë ndryshuar qëndrimin e tyre zyrtar mbi konfliktin dhe ende mbështesin rifillimin e procesit të paqes, fundin e okupimit dhe një zgjidhje me dy shtete nën kufijtë e 1967 si rrugën përpara.
BE është ofruesi më i rëndësishëm i ndihmës për Agjencinë e Ndihmës dhe Punëve të KB për Refugjatët Palestinezë në Lindjen e Afërt dhe Autoritetin Kombëtar Palestinez. Vetëm Republika Çeke dhe Hungaria kanë ndjekur lëvizjen e administratës Trump për të njohur Jeruzalemin si kryeqytetin e Izraelit ndërsa nëntë vende evropiane njohin Palestinën si një shtet.
Por çështja palestineze është zhvlerësuar në marrëdhëniet e përgjithshme.
Kjo është e para për shkak të ndryshimit të natyrës së Lindjes së Mesme. Pavarësisht nga ngritja e fundit e dhunës, është e rrallë sot të gjesh një diplomat evropian që do të pretendonte se çështja izraelito-palestineze është çelësi për zhbllokimin e të gjitha tensioneve dhe konflikteve të rajonit, një këndvështrim i mbajtur pothuajse në Evropë në vitet 2000.
Pranvera Arabe 2010, lufta civile Siriane me pasojat e saj në Evropë (përfshirë sulmet terroriste dhe migrimin në rritje), dhe skedari bërthamor iranian i ka zhvendosur të gjitha përparësitë në Lindjen e Mesme.
Pavarësisht nga një pritje e vakët e publikut, shumë diplomatë evropianë pranojnë privatisht se Marrëveshjet e Abrahamit kanë shtuar një gozhdë në arkivolin e përqendrimit të Evropës në raportin Izrael-Palestinë. Pas marrëveshjeve vitin e kaluar, Ministri i Jashtëm izraelit Gabi Ashkenazi u ftua të marrë pjesë në Këshillin Evropian në Berlin, hera e parë që një nder i tillë iu dha një diplomati izraelit.
Zbulimet e energjisë në Mesdheun Lindor kanë nxitur gjithnjë bashkëpunimin e thellë të shfrytëzimit midis Greqisë, Qipros, Izraelit dhe Egjiptit, kundër pretendimeve të Turqisë fqinje. Në prill, Athina dhe Jeruzalemi njoftuan një kontratë mbrojtje rekord 1.65 miliard dollarë, pas një takimi midis ministrave të jashtëm të Emirateve të Bashkuara Arabe, Greqisë, Qipros dhe Izraelit.
Në të njëjtën kohë, performancat ekonomike dhe teknologjike të Izraelit kanë filluar të tërheqin interesin evropian. Izraeli ishte vendi i parë jo-evropian i shoqëruar me një varg organesh shkencorë të BE-së si Programet Kuadër për Kërkime dhe Zhvillim Teknologjik dhe Organizata Evropiane për Kërkime Bërthamore, e njohur si CERN. Është gjithashtu një pjesë e sistemit global të navigimit të BE-së Galileo.
Menjëherë pas zgjedhjeve të Presidentit Francez Emmanuel Macron në vitin 2017, ministrat e tij të ekonomisë dhe çështjeve dixhitale vizituan në Tel Avivin, festivalin e inovacionit të Izraelit, muaj para se ministri i jashtëm të vizitonte vendin.
Në vitin 2011, Franca njoftoi blerjen e dronëve Heron në vlerë prej 500 milion dollarësh, duke prishur një embargo armësh 44-vjeçare të filluar nga Presidenti i atëhershëm Francez Charles de Gaulle pas Luftës Gjashtë Ditore të vitit 1967. Në vitin 2018, Gjermania u pasua pasi Bundestag ra dakord të merrte me qira dronë izraelitë për nëntë vjet, një kontratë $ 1.2 miliard dollarë e përshëndetur nga Netanyahu si “duke kontribuar në sigurinë evropiane”.
Në vitin 2020, Airbus dhe dy ndërmarrje izraelite ajrore dhe hapësinore u mandatuan nga BE për të fluturuar me dronë mbi Detin Mesdhe për të monitoruar anijet e trafikut migrant.
Por ndryshimi kryesor ka ardhur nga vetë shoqëritë evropiane dhe është simbol i diçkaje më të thellë. Përballë sulmeve terroriste në vitet e fundit, evropianët gjithnjë e më shumë e kanë lidhur Izraelin si një vend që përballet me sfida të ngjashme, për demokracitë evropiane.
Aurore Bergé, një zëdhënëse e parlamentit francez për La République En Marche! dhe kreu i grupit të miqësisë Francë-Izrael, tha: “Ne kemi një front të përbashkët me Izraelin: luftën kundër terrorizmit islamik.
Më shumë se kurrë, është ajo që na afron dhe çfarë shpjegon zhvendosjen diplomatike në Evropë.”
Siç e shprehu kolegu i vjetër i Këshillit të Atlantikut Damir Marusic në një ese të shkëlqyeshme të kohëve të fundit, “Midis Brukselit dhe Jeruzalemit”, të dy kryeqytetet kanë mishëruar kuptime konkurruese për kuptimin e historisë së Perëndimit dhe kuptimin e Luftës së Dytë Botërore dhe Holokaustit. Për të parët, katastrofat e Luftës së Dytë Botërore kërkuan bashkëpunim, qeverisje teknokratike duke kapërcyer sëmundjet e shtetit komb.
Për Jeruzalemin, fati tragjik i hebrenjve në Evropë i nxiti ata të kapërcenin pafuqinë e tyre historike dhe të ndërtonin një komb të fortë të mbështetur nga kufijtë dhe një ushtri e fuqishme. Ndërsa integronin kontinentin, evropianët gjithnjë e më shumë e shikonin modelin e tyre të suksesshëm si formën e gjërave që do të vinin për pjesën tjetër të botës.
Evropa duhej të “drejtonte shekullin e 21-të”, sipas një eseje me ndikim nga Mark Leonard. Dhe çfarë vendi do ishte më i mirë për të zbatuar modelin evropian të pajtimit sesa Izraeli-Palestinë?
Por gjërat nuk dolën në këtë mënyrë. Pesëmbëdhjetë vjet më parë, ishte e zakonshme për vëzhguesit të paralajmëronin izolimin diplomatik të izraelit në rritje nëse nuk arrinte të gjente një zgjidhje të qëndrueshme dhe paqësore të çështjes Palestineze. Këto parashikime nuk ndodhën.
Me Evropën dhe Shtetet e Bashkuara, sigurisht, por edhe me partneritete të reja në Indi, Rusi dhe Afrikë, Izraeli ka më shumë partnerë ekonomikë dhe diplomatikë sesa ka pasur ndonjëherë.
Ndërkohë, me sulme terroriste; shqetësimet e identitetit dhe imigracionit; politikanët e zakonshëm të BE po ankohen për kufij joefikas.
Evropianët po vënë në dyshim modelin e tyre. Udhëheqësit evropianë rregullisht tani bëjnë thirrje për një BE gjeopolitike për “të folur gjuhën e fuqisë”. Mos ndoshta, ndjenja e historisë po anon drejt Jeruzalemit?
Përkthyer dhe përshtatur nga Foreign Policy/ F.H, Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
