Presidenti i SHBA Joe Biden ka vendosur të imitojë Franklin D. Roosevelt duke shpenzuar shuma të mëdha parash, diçka që FDR shmangu ta bënte deri në Luftën e Dytë Botërore. Kjo kërcënon të shkaktojë një lloj inflacioni që shkatërroi politikat ekonomike Keynesian në vitet 1970.
Që nga janari 2021, administrata e Biden ka shpenzuar ose është zotuar të shpenzojë 1.9 trilionë dollarë për lehtësim të menjëhershëm COVID-19, 2.7 trilionë dollarë për investime dhe mbështetje biznesi dhe 1.8 trilionë dollarë për mirëqenie dhe arsim. Kjo arrin në 6.4 trilionë dollarë, ose gati 30% të PBB-së amerikane. 1.9 trilionë dollarë të dorëzuar tashmë përmes shpenzimeve të koronavirusit do të largohen, duke lënë 4.5 trilionë dollarë, ose rreth 20% të PBB-së, për t’u shpenzuar gjatë dhjetë viteve të ardhshme.
Shpenzimet do të financohen kryesisht nga blerjet e bonove të Rezervës Federale të SHBA, me rritjen e taksave që vijnë më vonë. Por, a do të përfaqësojë ai mobilizimin më të madh të investimeve publike të SHBA që nga Lufta e Dytë Botërore, apo më mirë një vërshim inflacionist?
Ne nuk e dimë akoma, sepse nuk kemi asnjë mënyrë të saktë për të matur hendekun e prodhimit, diferencën midis prodhimit aktual dhe potencial, ose, afërsisht, sasisë së ngadaltë në ekonomi që mund të absorbohet para se çmimet të fillojnë të rriten. Fondi Monetar Ndërkombëtar parashikon që ekonomia amerikane do të rritet mbi potencialin deri në fund të këtij viti dhe se ekonomitë evropiane do të jenë afër potencialit të tyre. Kjo sinjalizon inflacionin përpara dhe nevojën për të kthyer financat e deficitit.
Kundër këtij këndvështrimi statik është besimi, ose shpresa, se programet e investimeve qeveritare do të rrisin prodhimin potencial të ekonomisë amerikane, dhe kështu mundësojnë një rritje më të shpejtë jo-inflacioniste. Pjesa më e madhe e Bidenomics ka të bëjë me përmirësimin e produktivitetit të fuqisë punëtore përmes edukimit dhe trajnimit. Por ky është një program afatgjatë. Në planin afatshkurtër, të ashtuquajturat “ngushtica” të anës së ofertës mund të nxisin inflacionin. Ekziston kështu një rrezik i prekshëm që një axhendë tepër ambicioze të lëshojë rrugën për ndryshime të menjëhershme të politikave, recesion të rinovuar dhe zhgënjim.
Ekziston një kurs më i qëndrueshëm, por administrata e Biden ka injoruar dy sugjerime radikale që mund ta bëjnë jetën e saj shumë më të lehtë. E para është një garanci federale e punës. E thënë thjesht, qeveria duhet të garantojë një vend pune për këdo që nuk mund të gjejë punë në sektorin privat, me një orë fikse jo më të ulët se paga minimale kombëtare.
Një skemë e tillë ka shumë përparësi, por dy janë kryesore. Së pari, një garanci federale e punës do të eleminonte nevojën për të llogaritur boshllëqet e prodhimit, sepse nuk do të synonte kërkesën e ardhshme për prodhim, por kërkesën aktuale të fuqisë punëtore. Kjo nga ana tjetër nënkupton një përkufizim të qartë të punësimit të plotë: ekziston aty ku të gjithë ata që janë të gatshëm dhe të aftë për të punuar janë të punësuar me fitim në një pagë bazë të caktuar. Mbi këtë bazë, ka një nën-punësim të konsiderueshëm në Shtetet e Bashkuara sot, duke përfshirë këtu edhe njerëz që janë tërhequr nga tregu i punës ose po punojnë më pak sesa dëshirojnë.
Së dyti, garancia e punës vepron si një mbrojtës i tregut të punës që zgjerohet dhe kontraktohet automatikisht me ciklin e biznesit. Akti Humphrey-Hawkins i vitit 1978 në SHBA, i cili nuk u zbatua kurrë, “autorizoi” qeverinë federale për të krijuar “rezervuarë të punësimit publik” për të ekuilibruar luhatjet në shpenzimet private.
Këto rezervuarë automatikisht do të shterojnë dhe mbushen ndërsa ekonomia private venitet, duke krijuar një stabilizues automatik shumë më të fuqishëm sesa sigurimi i papunësisë. Siç thotë Pavlina R. Tcherneva nga Kolegji Bard, një garanci pune “vazhdon të stabilizojë rritjen ekonomike dhe çmimet, duke përdorur një grup individësh të punësuar për qëllimin dhe jo një ushtri rezervë të të papunëve.” Asnjë “menaxhim” i ciklit të biznesit, me rreziqet e tij të njohura politike, nuk është i përfshirë.
Ideja e dytë radikale është plani i ekonomistit Vladimir Masch i kompensuar i tregtisë së lirë. Amerika ka humbur miliona punë në prodhim deri më tani këtë mijëvjeçar, kryesisht për shkak të largimit të prodhimit në tregje më të lira të punës në Azi. Homologu i kësaj ka qenë një deficit strukturor i llogarisë korrente të SHBA mesatarisht rreth 5% të PBB-së.
Një nga objektivat kryesorë të administratës së Biden është rindërtimi i kapacitetit prodhues të SHBA. Ndërsa COVID-19 ka nxitur një mençuri konvencionale midis të gjitha vendeve që deindustrializojnë se ata duhet të rezervojnë prokurime “thelbësore” për prodhuesit vendas, përpjekjet e “Made in America” të Biden i bëjnë jehonë qasjes së “Presidentit Amerikan” të ish Presidentit të SHBA Donald Trump. Por plani i Biden për të ribalancuar tregtinë amerikane me anë të subvencioneve tatimore për prodhuesit vendas, marrëveshjeve tregtare dhe marrëveshjeve ndërkombëtare, në vend se tarifat dhe ofendimet, është i paqartë dhe jo bindës.
Në një botë opsionesh të dyta më të mira, plani Masch ofron mënyrën më të shpejtë dhe më elegante për Biden për të siguruar tregtinë e ekuilibruar që ai dëshiron. Parimi themelor është i thjeshtë: çdo qeveri në gjendje ta bëjë këtë duhet të vendosë në mënyrë të njëanshme një tavan në deficitin e saj të përgjithshëm tregtar dhe të mbulojë vlerën e importeve të lejuara nga secili partner tregtar në përputhje me rrethanat.
Për shembull, Kina, e cila përbën rreth 300 miliardë dollarë të deficitit aktual tregtar të SHBA, gjysma e totalit, mund të kufizohet në 200 miliardë dollarë eksporte vjetore në SHBA. Nëse Kina eksporton më shumë, ajo ose mund të paguajë një gjobë të barabartë me tejkalimin e kuotës së saj ose të përballet me një ndalim të eksporteve të tepërta.
Tregtia e lirë e kompensuar, argumenton Masch, “do të stimulonte një kthim në SHBA të ndërmarrjeve dhe vendeve të punës të jashtme”. Kjo gjithashtu do të parandalonte automatikisht luftërat tregtare, sepse “çdo përpjekje e vendit të tepërt për të ulur vlerën e importeve të tij nga SHBA do të ulte automatikisht vlerën e eksportit të tij të lejuar”.
Bërësit e politikave që kërkojnë të stimulojnë ekonominë duhet t’i kushtojnë më shumë vëmendje sesa bënë Keynesianët e kaluar për të shmangur inflacionin dhe për të siguruar që krijimi i vendeve të punës në vend të mos kompensohet nga ikja e kapacitetit të prodhimit jashtë vendit. Administrata e Biden nuk do të ketë zgjidhje tjetër përveç se të marrë këto mësime. Nëse është e mençur, ajo do të shmangë kursimin dhe tregtinë e pakufizuar në favor të punësimit të plotë dhe kapacitetit prodhues të nevojshëm për ta arritur atë.
*Robert Skidelsky, një anëtar i Dhomës Britanike të Lordëve, është Profesor Emeritus i Ekonomisë Politike në Universitetin Warwick.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
‘Venitet’ tensioni tregtar BE – SHBA
‘Peshat e rënda’ të BE, presion për marrëveshjen e G7
A do shërohet ekonomia nga kontrollet stimuluese të Biden?
