Libri i Ryan Hass (Stronger: Adapting America’s China Strategy in an Age of Competitive Interdependenc) bazohet në qëndrimet amerikane ndaj Pekinit të vitit 2011. Për fat të keq, ai u botua në 2021.
Në thelb të librit është një argument i mençur, por përfundimisht i gabuar për rifillimin e politikës kineze të epokës së Presidentit Barack Obama që Hass, si drejtor për Kinën në Këshillin e Sigurimit Kombëtar të mandatit të dytë të Obamës, ndihmoi në formësimi.
Hass argumenton se Shtetet e Bashkuara janë të forta, ngritja e Kinës nuk është e pashmangshme dhe Shtetet e Bashkuara ende mund ta sjellin Kinën në një sistem të qëndrueshëm ndërkombëtar përmes diplomacisë së matur dhe koncesioneve strategjike.
Ai kujton një epokë të kaluar si në politikën e brendshme të SH.B.A.-së ashtu edhe në rendin botëror, politika amerikane ndaj Kinës që vlerësonte nuancën e supozuar mbi efikasitetin dhe që qëndronte në shpresat e bashkëpunimit shumë kohë pasi ishin shkatërruar tentativat e Pekinit për të ndryshuar.
Rekomandimet e zakonshme të Hass si biznesi do të shërbejë si një sundimtar me të cilin do të matet evolucioni i politikës për Kinën nga ana e Biden, një rishikim i së cilës pritet të dalë më vonë këtë muaj ose tjetrin.
Argumenti i Hass ka tre pjesë. Së pari, Shtetet e Bashkuara kanë një dorë më të fortë se Kina në institucionet demokratike, demografinë dhe gjeografinë e favorshme, një ekosistem inovacioni të pashembullt dhe një sistem aleancash.
Duhet të përqendrohet para së gjithash në ngritjen e këtyre pikave të forta. Së dyti, Kina është revizioniste por nuk ka gjasa të arrijë qëllimet e saj edhe pa ndërhyrjen e drejtpërdrejtë të SHBA për shkak të demografisë, brishtësisë politike dhe tiranisë së gjeografisë.
Së treti, Shtetet e Bashkuara mund të zbusin rrezikun e konfliktit me Kinën duke u përpjekur të mbajnë ndërvarësinë konkurruese, një strategji që përfshin konkurrencën për të siguruar të mira publike dhe inovacione teknologjike duke ruajtur ndërvarësinë dhe bashkëpunimin më gjerë.
Hass inkurajon një strategji të SHBA që synon të “inkurajojë Kinën të bëhet ambicioze pa u bërë agresive. Në terma praktikë, kjo do të thotë që Shtetet e Bashkuara duhet të jenë të përgatitura të pranojnë zgjerimin e ndikimit të Kinës, për sa kohë që rritja e Kinës është paqësore brenda kufijve të ligjit dhe normave ndërkombëtare.
Ngjarjet e vitit 2020 vënë në pikëpyetje hapin e parë të argumentit të Hass: se Shtetet e Bashkuara janë më të forta se Kina. Që kur libri u përfundua, ish-Presidenti Donald Trump mbajti qëndrim të keq ndaj pandemisë së koronavirusit, u përpoq të vidhte zgjedhjet presidenciale, nxiti një kryengritje vdekjeprurëse në Kapitolin e SHBA dhe frymëzoi një spastrim të vazhdueshëm të Partisë Republikane.
Por në përgjithësi, zhvillimet politike në Shtetet e Bashkuara gjatë pesë viteve të fundit përbëjnë alarm për institucionet politike dhe stabilitetin e brendshëm, një pozicion i mbështetur gjerësisht nga diplomatët dhe akademikët në të gjithë spektrin politik.
Paqëndrueshmëria politike e SHBA është rritur në mënyrë dramatike edhe kur pushteti politik është centralizuar në mënyrë efektive nga Presidenti kinez Xi Jinping për të njëjtën periudhë kohore. Përqendrimi i një strategjie kryesore të politikës së jashtme në forcën e natyrshme të një demokracie në rënie mbi një regjim autoritar që përqendron pushtetin duket si një bast i rrezikshëm, të paktën në një periudhë të afërt.
Për më tepër, opinioni publik ndërkombëtar dhe amerikan ndaj Kinës u forcua në mënyrë dramatike në vitin 2020, duke mbështetur një tjetër argument të Hass – se një përgjigje e fortë e politikës ndaj Kinës minonte institucionet dhe aleancat e SHBA, sepse ishte anti-demokratike në Shtetet e Bashkuara dhe joproduktive e koordinimit të politikave aleate.
Duke pasur parasysh rënien drastike të stabilitetit politik të SH.B.A.-së gjatë vitit të fundit, shkarkimi i Hass nga përpjekjet e brendshme për të krijuar unitetin dypartiak përmes alarmit të përbashkët mbi synimet dhe veprimet e qeverisë kineze duket e parakohshme.
Pesë muaj në administratën e Biden, përpjekjet më të spikatura dypartiake të kongresit përfshijnë një ligj që penalizon dhunën kundër aziatiko-amerikanëve që është rritur me shpejtësi gjatë pandemisë dhe një projekt-ligj që kërkon të kundërshtojë qëllimet ekonomike, teknologjike dhe politike të Kinës.
Argumenti i dytë i Hass – që interesat thelbësore të Kinës sfidojnë Shtetet e Bashkuara, por aftësia e saj për t’i realizuar me sukses është e kufizuar – është një tjetër llogaritje e gabuar. Hass tregon prirjet e mëdha që do të pengojnë ambiciet e Kinës, siç janë kufijtë e saj të shumtë, plakja e popullsisë, mungesa e ndikimit jashtë vendit dhe sistemi i brishtë politik. Për të qenë të sigurt, kjo është një temë e debatit shumëvjeçar brenda komunitetit të analistëve dhe politikave të Kinës, veçanërisht ndërsa Pekini kalon në modalitetin e panikut për problemet e tij demografike.
Hass nuk arrin të përkthejë dobësitë sistemike të Kinës në bllokime të qarta të aspiratave të qeverisë kineze për të “rishikuar … rendin e sigurisë në Azi … dhe natyrën liberale të rendit ekzistues ndërkombëtar”. Kufijtë e shumtë të Kinës nuk e kanë penguar atë të zgjidhë mosmarrëveshjet e fundit kufitare me forcë dhe në favor të saj. Kostoja fiskale e një popullsie në plakje varet nga toleranca e regjimit për mallrat e shtrenjta publike. Dhe mungesa e magnetizmit kulturor të Kinës jashtë vendit nuk e ka penguar atë të rritet dhe të ushtrojë ndikim të rëndësishëm politik dhe ekonomik ndërkombëtarisht, veçanërisht midis elitave në vendet autoritare.
Hass dështon të tregojë se si këto dobësi do ta parandalojnë Kinën nga kalimi i linjave të kuqe amerikane pasi i identifikon ato, duke përfshirë “parandalimin e ndonjë pushteti nga dominimi i Azisë… ruajtjen e lirisë së papenguar të lundrimit dhe mbi fluturimin e diskursit jashtë kufijve… dhe sistemin e tregtisë ndërkombëtare të bazuar në rregulla.” Supozimet që qëndrojnë pas pohimeve të Hass – që kufij të shumtë ftojnë një sjellje mbrojtëse, se një forcë punëtore e moshuar nuk mund të prishë tregtinë ndërkombëtare – meritojnë analiza të rëndësishme.
Në bazë të fuqisë së Shteteve të Bashkuara dhe dobësisë relative të Kinës, Hass këshillon që Uashingtoni duhet të ndjekë një strategji të ndërvarësisë konkurruese. Strategjia pranon natyrën e qenësishme konkurruese të marrëdhënies, por gjithashtu pohon se të dy vendet do dhe duhet të qëndrojnë të ndërvarura. Prandaj, ai beson se Shtetet e Bashkuara duhet të vazhdojnë përpjekjet për të ndikuar në Kinë, duke kërkuar të fitojnë një vendkalim në vend të një loje futbolli. Siç argumenton Hass:
“Qëllimi i strategjisë amerikane nuk duhet të jetë, të kërkojë të mposhtë ose të shembë Kinën, siç ishte me Bashkimin Sovjetik gjatë Luftës së Ftohtë. Përkundrazi, një qëllim qendror është të inkurajojë Kinën të bëhet ambicioze pa u bërë agresive. Në terma praktikë, kjo do të thotë që Shtetet e Bashkuara duhet të jenë të përgatitura të pranojnë zgjerimin e ndikimit të Kinës, për sa kohë që ngritja e Kinës është paqësore dhe brenda kufijve të ligjit dhe normave ndërkombëtare.”
Besimi i Hass-it se Kina mund të futet ende në një sistem ndërkombëtar të udhëhequr nga SH.B.A. si një palë e interesuar e përgjegjshme është anakronike. Siç tha Xi në një fjalim të fundit pranë Byrosë Politike të Komitetit Qendror të Partisë Komuniste Kineze, “ne duhet të mbrojmë multilateralizmin, të kundërshtojmë unilateralizmin dhe hegjemonizmin dhe të drejtojmë bashkësinë ndërkombëtare që së bashku të formojnë një rend të ri më të drejtë dhe më të arsyeshëm dhe të ndërtojnë një lloj të ri të marrëdhënieve ndërkombëtare”. Terreni i një vendi që shmang ndërhyrjet e huaja, të drejtat universale të njeriut dhe përgjegjësinë kolektive për kërcënimet globale nuk është fitore. Kjo do të minonte përpjekjet e qeverisë së mëparshme të SH.B.A.-së për të formuar një rend më të drejtë ndërkombëtar, duke braktisur konceptet e SH.B.A.-së, siç janë përgjegjësia për të mbrojtur, dhe shkatërruar veprimet kolektive në përpjekjet nga të drejtat themelore të punës te parandalimi dhe zbutja e ndryshimeve klimatike.
Për shkak se ai diagnostikon gabimisht aftësitë e SH.B.A.-së dhe vijën fundore të Kinës, Hass ofron rekomandime që duken të nën-kalibruara për të formuar sjelljen e Kinës. E thënë thjesht, shumë nga rekomandimet e Hass për politikën amerikane ndaj Kinës nuk dallohen nga të bërit asgjë.
Në institucionet shumëpalëshe, Hass inkurajon politikëbërësit amerikanë të pranojnë “një rol më të madh për Kinën në skenën botërore” duke krijuar më shumë hapësirë për udhëheqjen kineze, madje edhe me koston e efikasitetit të zvogëluar, efektivitetit dhe aftësisë së SHBA për të dhënë konsensus. Pa një përpjekje diplomatike shumëpalëshe amerikane, kjo do të ndodhë gjithsesi.
Për të adresuar abuzimet e të drejtave të njeriut, Hass këshillon SH.B.A. zyrtarët të largohen nga deklaratat e ashpra të politikave dhe drejt avokimit krijues për çështje më pak të diskutueshme të të drejtave të njeriut, të tilla si siguria e ushqimit dhe të drejtat e aftësisë së kufizuar. Në vizionin e Hass, forcimi i besimit amerikan në shtëpi justifikon dyfish anën e katatonisë.
Hass argumenton se këto pozicione parimore por të pandjeshme do të ndryshojnë (ose të paktën të ndikojnë) sjelljen e Pekinit dhe do të shmangin shqetësimin e aleatëve të Uashingtonit me lidhje të thella me Kinën. Ky vlerësim injoron suksesin jashtëzakonisht të kufizuar të politikave të ngjashme gjatë administratës së Obamës, të cilat duket se Hass shikon me syzet me ngjyrë trëndafili.
Analistët e sigurisë kibernetike do të befasohen kur zbulojnë se Hass beson se “kërcënimet e besueshme të sanksioneve amerikane e detyruan Kinën të ndryshojë praktikat e saj në spiunazhin ekonomik të mundësuar nga kiberneti të sponsorizuar nga qeveria nga 2015-2016”.
Ndërsa kjo është teknikisht e saktë qeveria kineze me siguri ndryshoi vjedhjen e saj të pronës intelektuale të mundësuar nga kiberneti pas diskutimeve me Shtetet e Bashkuara, Pekini nuk i ndërpreu aktivitetet e tij, i cili ishte objektivi kryesor i Obamës. Siç raportoi Dhoma e Tregtisë e SH.B.A.-së në vitin 2017, “industria amerikane nuk beson se ka pasur një ndërprerje të plotë të vjedhjes IP të mundësuar nga kiberneti”.
Rrjedhimisht, Dhoma e Tregtisë gjithashtu i kërkoi administratës Trump të sigurojë që qeveria kineze të respektojë marrëveshjen e kibernetit 2015, gjë që Trump gjithashtu nuk arriti ta bënte.
Hass gjithashtu reklamon “një paralajmërim autoritativ në lidhje me konfliktin e mundshëm ushtarak” mbi Scarborough Shoal si parandalimin e qeverisë kineze nga kryerja e bonifikimit të tokës në zonën e diskutueshme në 2016. Kjo ndoshta është e vërtetë.
Por Hass neglizhon të përmendë dështimin e negociatave të mëparshme SH.B.A.-Kinë mbi Scarborough Shoal në 2012. Gjatë këtyre negociatave, negociatorët kinezë hoqën dorë nga një marrëveshje me zyrtarët e SH.B.A. dhe Filipine për të tërhequr reciprokisht anijet nga zona, duke rezultuar në një prani të vazhdueshme të pakontestueshme të anijeve Kineze.
Dështimi i SHBA për të ndikuar ose për t’iu përgjigjur në mënyrë efektive këtij lloji të pushtimit kinez si dhe sjelljeve të tjera të zonës gri në Detin e Kinës Jugore ka çuar në mënyrë të diskutueshme në pushtimin kinez më të fundit, por me frikë të ngjashme, të Uhitsun Reef.
Çështja e dytë kryesore me strategjinë e Hass është që ajo supozon mbështetjen e qeverisë kineze për një marrëdhënie të qëndrueshme bilaterale, një supozim që nuk është hulumtuar plotësisht në libër dhe që aktualisht ndan komunitetin e politikëbërjes amerikane. “Të dy vendet duhet të udhëhiqen nga pragmatizmi dhe vendosmëria për të bërë përparim atje ku është e mundur,” shprehet Hass. “Shtetet e Bashkuara nuk kanë nevojë dhe nuk duhet ta kthejnë Kinën në një kundërshtar,” përsërit ai.
Deklarata nga Xi se si Kina duhet të “guxojë të përballet me armikun e fortë” (një referencë për Shtetet e Bashkuara) në çështjet ushtarake dhe në përdorimin e varësisë së huaj nga zinxhirët e furnizimit kinez si një pengesë sugjerojnë që pikëpamjet e udhëheqjes së Amerikës ndaj Kinës si një kundërshtar janë forcuar.
Dritarja për Shtetet e Bashkuara për të siguruar udhëheqjen kineze për qëllimet e saj paqësore është mbyllur.
Ky dështim për të eksploruar tolerancën e qeverisë kineze për mosfunksionimin në marrëdhëniet bilaterale çon në shumë këshilla të provuara dhe të dështuara të politikave që kërkojnë përpjekje me mirëbesim nga qeveria kineze. Hass sugjeron që të dy palët mund të zhvillojnë një “regjim dypalësh paralajmërues të njoftimit të raketave”, të krijojnë “një lidhje të drejtpërdrejtë midis Qendrës së Reduktimit të Rrezikut Bërthamor të SH.B.A.-së dhe homologut të saj kinez” dhe të angazhohen “të përmbahen nga aktivitetet në hapësirë që krijojnë mbeturina orbitale”.
Ai gjithashtu sugjeron “të bini dakord që paralajmërimi i hershëm bërthamor dhe vendimet e nisjes duhet të qëndrojnë nën kontrollin e drejtpërdrejtë të njeriut”. Kjo listë me dëshira, injoron faktin se qeveria kineze ka hedhur poshtë propozimet amerikane për të vendosur një dialog ushtarak të qëndrueshme për më të mire.
Për të gjithë njohuritë dhe angazhimin e tij me Kinën, është e paqartë nëse Hass respekton qeverinë e Kinës aq sa të marrë një “jo” si përgjigje.
Marrëdhëniet e kahershme të Hass me komunitetin e politikës së jashtme në Uashington sugjerojnë që ky libër ka të ngjarë të lexohet nga politikëbërësit kryesorë brenda administratës së Biden.
Por diagnoza e politikave dhe recetat në libër mbështeten në një analizë të vjetëruar si të Shteteve të Bashkuara ashtu edhe të Kinës.
Ai mbivlerëson si kapacitetin e SHBA për stabilitetin politik ashtu edhe durimin e popullit për përpjekjet e vazhdueshme afatgjata për të formuar sjelljen e qeverisë kineze përmes bashkëpunimit dhe angazhimit.
Libri gjithashtu imagjinon në mënyrë të gabuar se qeveria kineze ka një interes në mbajtjen e një marrëdhënie funksionale me Shtetet e Bashkuara për asgjë përveç kushteve të Kinës.
Debati mbi një politikë të re të Kinës mund të mos zgjidhet, por një qasje që qëndron në supozime të vjetruara ose joreale në lidhje me synimet e Kinës dhe kapacitetet e SHBA nuk ka gjasa të mbrojë interesat e SHBA.
Përkthyer dhe përshtatur nga Foreign Policy/ F.H, Konica.al
