Legjenda e famshme “Kostandini dhe Jurendina” është pa dyshim, më e bukura dhe më tronditësja në trashëgiminë tonë gojore.
Për herë të parë dëshmon si studim etnologjik me materiale burimore qysh me Dorëshkrimin e Famshëm Arbëresh të Kieutit, (1737) vepër e shkrimtarit të njohur arbëresh Nikollë Filja (1671-1769), lindur nga një familje historike arbëreshe, shpërngulur në Italinë e Jugut, pas pushtimit osman të Shqipërisë në shekullin XV, me origjinë nga Filati i Çamërisë.
Filja renditet midis folkloristëve të parë arbëreshë.
Në kapitullin III, të këtij dorëshkrimi, nën titullin “Kënkezë të pleqrijsë”, jepen 18 këngë popullore, balada, këngë historike dhe lirike popullore, të cilat i përkasin folklorit të arbëreshëve të Siçilisë.
Legjendën e famshme e gjen në dhjetëra variante në tërë hapësirën shqiptare, veri e jug, por asnjë prej tyre nuk ka bukurinë e variantit arbëresh.
Më vonë, ajo mori përkushtimin e zjarrtë të poetit më të madh lirik shqiptar, De Radës dhe sa e sa poetëve e studiuesve të tjerë arbëreshë të Italisë.
Vetëm te ky version gjejmë për herë të parë emrat e vërtetë (dhe jo artistikë) të baladës, vendin ku u martua motra e Kostandinit dhe ngjyrime të tjera thellësisht arbërore. Heronjtë e saj, janë Kostandini dhe Jurendina, një emër, që më së shumti, nga banorët e vjetër shqiptohej edhe me rënien e “J”-së, së pazëshme, duke mbetur thjesht Urendina ose Urëndina.
“Urëndina, motra ima,
ç’ësht ki sinjall (ki shëngj) që m’shek?
I vreni ka xerku: “Veshzit tënd
jan t’pluhuruara”
… rrëfiar nga nglezot Matallena Brunetti (101 vjet).
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Moj e bukura More…” Arbëreshët në UNESCO?
“Antonio Gramsci”, Meta me autorin italian arbëresh Brunnetti
