Depozitat në fushën e ndërtimit në Kalivaç dikur mbanin beton për atë që duhet të ishte një hidrocentral i madh ndërsa tani, ata i bëjnë jehonë zhurmës së zogjve të shumtë që kanë zënë vend mbi ta. Betonieret dhe fadromat qëndrojnë gati për t’u vënë në punë. Por një vendim gjykate në fund të majit mund të bëjë që ato të mos lëvizin asnjëherë.
Paditësit, në këtë rast ekologët, kanë vite që luftojnë kundër kantiereve të ndërtimit. Ata po përpiqen të parandalojnë ndërtimin e digave të reja përgjatë Vjosës, lumit të dytë më të gjatë në Shqipëri. Vjosa ende rrjedh lirshëm, por aktivistët e gjelbër, që po rrisin gjithnjë e më shumë ndikimin në Shqipëri, nuk po e hapin akoma shampanjën për të festuar.
“Ne kemi fituar disa beteja ligjore, por nuk e kemi fituar luftën,” thotë Besjana Guri, nga EcoAlbania. Në Kalivaç kodrat e pjerrëta që bien poshtë në lumë janë zbehur nga tarracimi për digën. Koncesioni origjinal u dha në vitin 1997. Dhjetëra miliona euro janë shpenzuar në punime përgatitore.
Në 1997 Shqipëria ishte në prag të luftës civile. Mbrojtja e mjedisit nuk ishte në axhendën e askujt. Sot në Shqipëri, ashtu si në pjesën tjetër të Ballkanit, është një botë tjetër. Grupet e gjelbra dhe banorët vendas të zemëruar po bashkojnë forcat për të kundërshtuar hidrocentralet e reja, më shumë se 3,400 prej të cilave janë planifikuar në të gjithë rajonin.
Vjosa e ka pikënisjen në Greqi, pastaj rrjedh për 135 milje (220 km) nëpër Shqipëri. Në disa vende është 2.5 km e gjerë. Në mënyrë të pazakontë për një lumë europian, rrjedha e tij pengohet vetëm nga një digë e vetme, pranë ujërave të tij kryesore.
Në Kute, fshati nga ku 38 banorë shkuan në gjykatë së bashku me EcoAlbania për të ndaluar përmbytjen e tokave të tyre, Xhemal Goxhaj, 48 vjeç, i shqetësuar thotë, “Ne do të humbnim gjithçka, të gjitha fushat ku delet shkojnë për të kullotur , ullinjtë dhe hardhitë. ”
“Edhe pse mund të fitohen shumë para duke dëmtuar Vjosën, -thotë Ulrich Eichelmann i fushatës ‘Save the Blue Heart of Europe’, e cila koordinon rezistencën kundër projekteve hidroelektrike ballkanike, kjo nuk është një arsye e mirë për ta bërë atë.
Londinezët nuk do të rrëzonin Big Ben-in për të ndërtuar një qendër tregtare, thjesht “për të fituar më shumë para”.-thotë ai. Plot 90% e energjisë elektrike të Shqipërisë vjen nga hidrocentralet. Por e ardhmja, thonë ambientalistët, është energjia e diellit.Ata theksojnë se vendi ka 300 ditë diell në vit, dhe shumë hapësirë për panelet diellore.
Sali Berisha, ish-kryeministri dhe presidenti i Shqipërisë donte që vendi të bëhej një eksportues i madh i energjisë.Tani, megjithatë, qeveria ka vënë theksin të turizmi, si një mënyrë për të tërhequr valutë të huaj. Shqipëria gjithashtu ka kilometra vijë bregdetare të zhvilluar.
Edi Rama, kryeministri, është acaruar dukshëm nga çështja e Vjosës. Ambientalistët “po bëjnë bujë për asgjë”, thotë ai, sepse ai ka cituar më parë se lumi nuk do të dëmtohet. Problemi është se ambientalistët nuk i besojnë atij, sepse në vitin 2015 ai kishte premtuar se zona do të shpallej një park kombëtar.
Në fund ai i dha atij vetëm statusin “të mbrojtur”, i cili është më pak i qëndrueshëm ndaj zhvillimit. “Zona mund të mbrohet siç duhet vetëm duke u bërë një park kombëtar.”- thonë aktivistët.
Dhe edhe kjo nuk do të mbulonte të gjithë degët e Vjosës, përgjatë të cilave janë planifikuar 37 diga. Edi Rama thotë se ato plane janë ngrirë; problemi, këmbëngul ai, është se si t’i anuloni ato plotësisht pa pasur nevojë të paguani “gjysmën e PBB -së së vendit” në kompensim. Në të ardhmen lumi do të mbrohet nga një pjesë e parqeve dhe zonave të mbrojtura.
Shqipëria është një nga vendet më të varfra në Europë, vëren Rama: “Ju nuk mund t’ia kërkoni një vendi që duhet të zhvillohet, thjesht për të shijuar egërsinë. Kemi nevojë të gjejmë një ekuilibër “.
Ambientalistët kanë ende shumë shqetësime. Shell, një gjigant i naftës, po kërkon për naftë pranë Vjosës. Por vëmendja e aktivistëve po zhvendoset në deltën e lumit, pranë qytetit të Vlorës.
Në lagunën e Nartës, flamingot shkelin me xhenxhefil dhe pelikanët madhështorë patrullojnë pjesën e tyre të ujit, ndërsa peshkatarët ankohen për sa pak fitojnë. Aty pranë, kilometra plazhe të zbrazëta me rërë shtrihen në distancë.
Më vonë gjatë këtij viti pritet të fillojë ndërtimi për aeroportin e ri ndërkombëtar të Vlorës, në vendin e një aeroporti ushtarak të braktisur. Ajo u përdor për herë të fundit nga shpërndarësit e drogës që dërgonin kanabis në Itali vetëm përmes Detit Adriatik.
Vendasit këtu flasin mirë për të ardhmen. Përmbytja mund të zvogëlojë ardhjen e turistëve në këtë zonë, por një aeroport këtu do të ishte një ndihmë.
Duke përgatitur rrjetën e tij të peshkimit, Pëllumb Bala thotë se në fshatin e tij ka “24 familje me 24 burra pa punë. Na duhet punë. ” Rama thotë se zogjtë në zonë do të mbrohen, por shton ashpër se “Shqipëria nuk mund të jetë kopshti zoologjik i Europës.”
