MENU
klinika

''Oso Kuka''

Gjergj Fishta lexon Lahutën

26.10.2021 - 15:56

       Lindur më 1871, frati, shkrimtari (poet e prozator), përkthyesi, publicisti, arsimtari, esteti, piktori (jo profesionist, mendohet të ketë mbi 20 piktura) deputeti, ishte anëtar i Akademisë Italiane të Shkencave dhe mbrojtës i Shqipërisë në arenën ndërkombëtare.

Për gjysmë shekulli, At’ Gjergj Fishta ishte figura mbizotëruese e letërsisë shqipe, madje u kurorëzua ne te gjalle “poet kombëtar”.

Pas vitit 1945, kur u vendos regjimi komunist, vepra e Fishtës u ndalua dhe qëndroi e tillë derisa u përmbys diktatura komuniste.

Një regjistrim i rralle në ”Youtube” me zërin e Fishtës teksa lexon Lahuten:

Më nji mbledhje Avdi Pasha, me dredhi, ankohet per mizori e rrenime qi Vulo Radoviq-i kishte nisë të kryente në Vraninë. Sunduesi „turqeli“ i Shkodrës, vetë i pa djalë, nuk gjen nji burr shqiptar të zonë me i dalë perball të Malaziasit. Oso Kuka, djalë Shkodranë, veshtron fjalen e Pashës, por kur ky pohon se Shqipnija kishte mbetë në vasha (çupa), i vlon gjaku, nxehet dhe mendon të qesë në Pashën. I urti s’ngutet. Ndal doren, por s’mund pritet pa folë. Provon se Shqipnija ka djem si zana, të gatshëm kurdoherë me dekë ku t’i lypë Mbreti, Atdheu, Kanuni, Besa e Feja. Ai vetë zotohet me u provue me Cubat e Knjazit dhe me u dalë hovin ase me u shkri në flakë të barotit.
Në krye të javës Oso Kuka me 40 djelm të zgjedhun, « veshë e mathë e m’armë shterngue – thue se krushq po duen me shkue » rreshton me nji lundër në grykë të Bunës dhe nisen per V r a n i në.

/div>

Zot, ç’ká thánë njaj Avdi Pasha:
Paska mbetë Shqypnija m’vasha,
Qysh se s’léka mbrendë nji djalë,
N’at Vranine mue sod me m’dalë,
N’at Vraninë, m’at t’zezë terthore, – 5
Kû mbe’n shkret sá armë mizore,
Kû mbe’n djerr sá tokë gratçore,
Kû mbe’n vithnat pa bagtí,
Veç prej cubash t’Malit t’ Zí,
Qi po vrasin djelmt e rí, – 10
Qi po mârrin lopët me viça,
Qi po presin dhênt me ogiça,
E po djegin kulla e stane,
E po thájn kaq zêmra nane!
Eh! Po, knjazi ke Cetina – 15
Ka lshue cubat kah Vranina,
Për me vrá atà e për me pré,
Për me djegun gur e dhé,
Veç si t’nisë degamë me né;
Pse dushmani âsht tue ndërsy, – 20
Tokët e Mbretít për me i msý,
Për me i msý e me i rrëmbý.
Nji djalë m’votër t’m’ishte llâ,
Paçë m’ia lânë t’âmën me fshâ,
Paçë m’ia lânë motrën me kjá: – 25
T’mjerën motër, ehu! pá vllá,
E n’Vraninë un kjeshë tue e qitun,
Cubat knjazit për m’ia pritun.
Por mue djalë nuk m’ká qillue;
E n’Shqypní nji djalë drangue, – 30
T’cillit mos t’i dhimet jeta
Për Daulet e troje t’veta,
Fort kërkova e s’mund e gjeta.-
Kshtû ankoi Pasha turçelí.
Oso Kuka e paska ndí: – 35
Paska ndí po, e kênka idhnue:
M’sylah dorën paska çue:
Me qitë m’Pashën ká mendue.
Por i urti kurr nuk ngutet,
Prej burrnís e jo prej tutet, – 40
Prandaj Osja ndali dorën,
E as m’e xjerrë s’e xuer mizoren,
N’fletë t’sylahit çatallue;
Veç pá folë s’mujt me u durue:
Avdì Pashë, tha, mâ kadalë! – 45
Mos e thuaj dý herë njat fjalë,
Se, për Dîn e për Imân,
T’bâj qi t’kjajë e zeza nânë!
T’bâj qi t’kjaj pa “exhel” tý nâna;
Pse n’Shqypní ká djelm si Zâna, – 50
Qi per Mbret e troje t’veta
Nuk u dhimet gjâja as jeta:
E kû i lypë besa e burrnija,
Kû i lypë Mbreti e i lypë Shqipnija,
Kta mâ t’parët jânë n’fushë t’mejdanit, – 55
Kta mâ të rrebët janë n’ballë t’dushmanit:
Janë çelik për tef t’taganit.
Marre vedit kurr s’i lâmë!
Pá ksulë m’krye pa opingë në kâmbë,
Na për Mbret e për Atdhé – 60
Për kanû, për besë e Fé,
S’druem me rá ndër pré të thyeshme,
S’druem me msý kalát e rrmyeshme:
E kahdo qi t’bjerë Shqyptari,
Shkon rrufeja tue e ndezë zhari, – 65
Pushkë e besë pse na la i Pari.
E ti tash vjen ktû e na thue:
Se n’Shqypni nji djalë drague,
Qi për mbret e troje t’veta
Nuk i dhimbet gjâja as jeta, – 70
Fort kërkova e s’mund e gjeta…!!
Por s’ké faj; pse zâni i zí
Aj ká dalë, po, për Shqypní,
qysh se erdh Pasha turçelí,
Q’se edhè t’hujve sod Shqyptari – 75
Qiri m’kambë do t’rrijë qyqari,
Si punue né s’na ká i Pari…
Por po i lâm tash na kto fjalë.
Në Vraninë, qe, un jam tue t’dalë,
Cubat Knjazit me t’i a ndalë. – 80

Veç t’i lypi un dyzet vetë,
Dyzet vetë, po, djelm të letë,
Qi të desin kû t’zatesin:
Si mund t’léjn veç e n’Shqypni;
E po t’jap besën e Zotit, – 85
Se, pa u djegë un n’flakë t’barotit,
S’ká me u lshue për t’gjallë Vranina.
Avdì Pasha kênka çue,
Osos dorën ká shtërngue:
Aferim, bre, ti Oso Kuka! – 90
Se tý t’thotë fjala edhè duka
Qi ké lé nji sokol malit.
Zgidh kû t’jetë, po, pika e djalit,
Edhè del ti n’at rranxë boke:
N’at Vraninë, kû t’zezat loke, – 95
Qi kan mlue, ehu! djelmt e rí,
Qi kan kthy rejat n’gjiní,
Janë tuj t’pritë si drita diellin.
Foli Pasha. Buzës s’Cukalit,
N’krye t’javës, dielli kur u çue, – 100
Për me shndritë mbí kobe të shekullit,
Kû e përbuzne shuen e drejta,
Qafës s’Kalás, qe, çeta e Osos
Po mêrr rrugën kah Vranina.
Çetë e vogël, por kreshnike: – 105
Dyzet vetë mâ s’janë me t’njehun:
Djelm të zgiedhun n’mal e n’vrrî,
Jo për dukë e për pashí,
Por për zêmër e për trimní:
Oso Kuka na u ká prî. – 110
Oso Kuka, ‘i rrfé prej qiellit,
Shoq nuk ká kah vrân e kthiellet.
A she’i herë, ka’i bje sokakut,
Se ç’m’i bâjn t’gjith tungjatjeta!
Se ç’përmnershëm xheverdarja – 115
M’i flakron mbí sup të krahit,
Si ajo rrfeja n’natë thellimit!
N’fletë t’sylahit, folé bollash
Çatallue i ká dý kuburet:
T’mnershemet motra t’idhtë taganit, – 120
Qi ndermjet u rri kërcnue.
Veshë e mbathë e n’armë shtrëngue,
Shtatin div, e sý’n si zhgjeta,
Oso Kuka n’jelek arit,
Pash e m’pash po i bjen pazarit. – 125
Njitë mbas tij vjen shpata e dekës,
Soko Tona i Gurit t’Lekës;
Soko Tona, si Valbona,
Larg përmendë m’kto male tona,
Si për bukë n’shpí t’tij të ngranme, – 130
Si për pushkë e besë të dhanme.
Thonë se i ká nja trí nishane,
Trí nishane, me fermane
Për shërbim qi i baka Mbretit
Ktej e andej valën e detit. – 135
Mbrapa i shkonin qa’i biri i t’mirit,
Taro Pllumi i Jegumirit.
Mandej vînë dý rê mizore,
Dy djelmoça prej Zagore:
Kaçel Doda e Kerrni Gila: – 140
Rritun mocë si karajfila.
Ehu! bre Oso, Oso-rrfeja,
Ç’kan me t’namë dý vasha t’reja:
Ç’kan me t’nam dý bija nane
N’ato mrize e n’ato stane, – 145
Kúr, kërcunat, kan me ndí,
Se ke zgiedhe dy dhandrra t’ri,
Me i përpjekë me Mal të Zí.
Po a thue e njef njat qime-zí,
Qi e ká ballin si siní, – 150
Qi e ká sýnin si duhí,
Qi i ká shpatllat si nji arí?
Aj âsht Çoku i Mar Kolë Dinit
Prej Kabashit t’Dukagjinit:
Trim i çartun, trim si Zânë, – 155
I pá tatë edhè i pá nânë,
Dy gur njitë, thonë, s’i ká lânë.
Për mbas ktij vjen çeta tjetër,
Do mâ t’rí, do prap mâ t’vjeter,
Por t’gjith mocë me trimëní: – 160
Me trimní e me bujarí:
Veç, për dukë e për pashí
Dán mâ n’shâj njaj Jup Qehaja,
Galo Keqi e Sinanaja,
Vuksan Gjeli e Met Zeneli; – 165
E ndër t’gjith porsì hýll drite,
Preng Markola prej Mirdite:
Lypë për pushkë ky e për pleqní
Q’mêrr prej Shkodre e n’Peshkopí.
Veshë e mbathë e m’armë shtrëngue… – 170
Thue se krushq po duen me shkue:
Nja mbas nja’i po i bien Pazarit,
Si ajo rê qi prej Tivarit
Njitet zí tërthoreve tona,
Për me shkrepë ndokahe t’e vona: – 175
Edhè kapen m’at breg Buene,
Kû n’nji lunder u rreshtuene.
Vend n’at lundër t’gjith kur zune,
Rrqase âsht lundra e veli u nde,
Edhe nisë âsht porsi rê, – 180
Tuj çá valen nper Liqê:
Tuj çá valën kah Vranina,
Kû po bâte nâm Cetina.

Më 1907 boton përmbledhjen satirike “Anzat e Parnasit” dhe më 1909 përmbledhjen lirike “Pika voëset”, më 1913 “Mrizi i Zanave”.

Gjergj Fishta veç krijimtarisë artistike, shkëlqeu edhe në fushën e pedagogjisë e të psikologjisë sociale, gjuhësisë etj. Si mendimtar me potencial të madh teorik dhe me një veprimtari të dendur praktike, në shërbim të mbrojtjes dhe të zhvillimit të gjuhës dhe të shkollës shqipe, ai i kishte vënë vetes si qëllim që të luftojë për të ngritur nivelin kulturor e arsimor të bashkombësve dhe për të nxitur tek ata dëshirën për përparim dhe për atdhedashuri, si dy shtylla qe do t’i ndihmonin për të mbajtur në këmbë shoqërinë shqiptare të goditur nga pushteti shumeshekullor otoman.

VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN