E keni pyetur ndonjëherë veten pse disa ilaçe quhen “ilaçe të mrekullueshme”?
Ndonjëherë është për shkak të përfitimeve të jashtëzakonshme shëndetësore që ilaçi ofron për një gjendje të veçantë, si insulina për diabetin e tipit 1 ose antibiotikët për pneumoninë. Ose, mund të jetë sepse ilaçi është i mirë për shumë kushte të ndryshme: aspirina shpesh është quajtur një ilaç i mrekullueshëm sepse mund të lehtësojë dhimbjen, të trajtojë ose parandalojë sëmundjet kardiovaskulare, madje edhe të parandalojë kancerin.
A mund t’i bashkohet kësaj liste metformina? Është miratuar për të trajtuar diabetin e tipit 2 kur përdoret me dietë dhe stërvitje nga njerëz të moshës 10 vjeç e lart. Por në vitet e fundit, interesi është rritur në lidhje me potencialin e saj për të parandaluar ose trajtuar një sërë kushtesh të tjera, duke përfshirë plakjen. Po, plakjen. Nëse kjo është e vërtetë, termi “ilaci i mrekullueshëm” mund të jetë një nënvlerësim.
Çfarë është metformina?
Historia e metforminës daton qindra vjet më parë. Në Evropë, bari medicinal Galega officinalis ishte popullor për shëndetin e tretjes dhe për trajtimin e problemeve urinare dhe sëmundjeve të tjera. Pastaj në 1918, një shkencëtar zbuloi se një nga përbërësit e tij, guanidina, mund të ulë sheqerin në gjak. Ilaçet që përmbajnë guanidinë, të tilla si metformina dhe fenformina, janë zhvilluar për të trajtuar diabetin. Por ata nuk u përdorën shumë për shkak të efekteve anësore serioze të shkaktuara nga fenformina, dhe nga zbulimi i insulinës.
Metformina u rizbulua disa dekada më vonë dhe u miratua si një trajtim për diabetin në Evropë në vitet 1950. Që atëherë është bërë ilaçi më i përshkruar për njerëzit me diabet që nuk mund të kontrollojn sheqerin në gjak vetëm përmes dietës dhe stërvitjes.
Përfitimet e metforminës mund të shkojnë shumë përtej diabetit
Për dekada ne e kemi ditur se metformina bën më shumë sesa thjesht të ndihmojë në uljen e sheqerit në gjak te njerëzit me diabet. Ajo gjithashtu ofron përfitime kardiovaskulare, duke përfshirë shkallë më të ulët të vdekjeve për shkak të sëmundjeve kardiovaskulare. Dhe ndonjëherë i ndihmon njerëzit me diabet të humbin peshën e tepërt.
Metformina gjithashtu mund të ketë përfitime shëndetësore për njerëzit që nuk kanë diabet. Mjekët e kanë përshkruar prej kohësh atë jashtë etiketës – domethënë për trajtimin e kushteve jashtë përdorimit të tij të miratuar, duke përfshirë:
Prediabetin. Njerëzit me prediabet kanë sheqer të ngritur në gjak që nuk është ende aq i lartë sa të kualifikohet si diabet. Metformina mund të vonojë fillimin e diabetit apo edhe ta parandalojë atë tek njerëzit me prediabet.
Diabeti gestacional. Gratë shtatzëna mund të kenë rritje të sheqerit në gjak që kthehet në normale pas lindjes. Metformina mund të ndihmojë në kontrollin e sheqerit në gjak gjatë shtatzënisë .
Sindroma e vezoreve policistike (PCOS). Ky çrregullim ka tendencë të prekë gratë e reja, vezoret e të cilave zhvillojnë kiste të shumta. Parregullsitë menstruale dhe problemet e fertilitetit janë të zakonshme. Megjithëse rezultatet e studimeve klinike janë të përziera, metformina është përshkruar për vite me radhë për gratë me PCOS për të ndihmuar me rregullimin e menstruacioneve, fertilitetin dhe sheqerin e ngritur në gjak.
Shtim në peshë nga ilaçet antipsikotike. Antipsikotikët janë ilaçe të fuqishme të përshkruara për sëmundje psikiatrike si skizofrenia. Një efekt anësor i zakonshëm është shtimi i konsiderueshëm i peshës. Metformina mnd të zvogëlojë shtimin e peshës tek disa njerëz që marrin këto ilaçe.
Përveç kësaj, studiuesit po hetojnë potencialin e metforminës në:
Uljen e rrezikut të kancerit tek personat me diabet të tipit 2. Këto përfshijnë kancerin e gjirit, zorrës së trashë dhe prostatës.
Rrezik më të ulët për demencë dhe goditje në tru. Disa studime kanë vënë re më pak rënie njohëse dhe një shkallë më të ulët të demencës, si dhe një shkallë më të ulët të goditjes në tru, tek njerëzit me diabet që merrnin metforminë në krahasim me ata që nuk e merrnin atë.
Plakja e ngadaltë, parandalimi i sëmundjeve të lidhura me moshën dhe rritja e jetëgjatësisë. Studimet paraprake sugjerojnë se metformina mund të ngadalësojë plakjen dhe të rrisë jetëgjatësinë duke përmirësuar reagimin e trupit ndaj insulinës, efektet antioksiduese dhe duke përmirësuar shëndetin e enëve të gjakut.
Për shkak se shumica dërrmuese e hulumtimeve në lidhje me metforminën përfshinte vetëm njerëzit me diabet ose prediabet, është e paqartë nëse këto përfitime të mundshme janë të kufizuara për njerëzit me ato kushte, ose nëse njerëzit pa diabet mund të përfitojnë gjithashtu.
Po në lidhje me efektet anësore?
Profili i sigurisë për metforminën është mjaft i mirë. Efektet anësore përfshijnë të përziera, shqetësime në stomak ose diarre; këto priren të jenë të lehta. Efektet anësore më serioze janë të rralla. Ato përfshijnë reaksione të rënda alergjike dhe një gjendje të quajtur acidoza laktike, një grumbullim i acidit laktik në qarkullimin e gjakut. Rreziku për këtë është më i lartë tek njerëzit me sëmundje serioze të veshkave, kështu që mjekët priren të shmangin dhënien e metforminës për ta.
