Në I Fresh Market në Sunset Park të Nju Jorkut, një lagje e klasës punëtore në Bruklin, Lily Leong mori një tufë me qepë, inspektoi etiketën dhe i vuri përsëri.
“Këto ishin tre për 1 dollarë,” tha ajo, duke i hedhur përsëri në koshin e produkteve ku një tabelë i kushtonte 1.99 dollarë. Sa i përket mishit të viçit: “Oh Zoti im,” bërtiti ajo, “gjithçka është shumë e shtrenjtë”.
Përvoja e Leong-ut tingëllon gjithnjë e më shumë me atë të blerësve të ushqimit në mbarë botën, qoftë Brazili, Franca, Rusia apo përgjatë rrugës së tetë të Brooklyn-it, ku arkat dhe shporta me prodhime të freskëta qëndrojnë përpara rreshtave të dyqaneve.
Arsyeja e shqetësimit është e thjeshtë: çmimet globale të ushqimeve janë rritur për shkak të motit të keq, të tilla si thatësirat në Amerikën e Veriut dhe Jugore dhe shirat e dendur në Evropë, dhe problemet e zinxhirit të furnizimit që erdhën me lehtësimin e kufizimeve të koronavirusit.
Indeksi i çmimeve të ushqimeve të FAO-s u rrit me një normë vjetore mahnitëse prej 31 për qind në tetor. Indeksi i ushqimeve dhe pijeve të FMN u rrit me një ritëm të ngjashëm. Në terma realë, pas marrjes parasysh të inflacionit, çmimet globale të mallrave ushqimore janë tani më të larta se kulmet e tyre të 2008 dhe 2011, pak para protestave të pranverës arabe që u shkaktuan pjesërisht nga rritja e kostove të ushqimit.
Ministri i Bujqësisë i Polonisë ishte një nga ata që paralajmëroi kohët e fundit për një “krizë të çmimeve të ushqimeve”. Në skenarin më të keq, rritja e kostove të ushqimit të kombinuara me çmimet në rritje të energjisë kanë potencialin të rrezikojnë jetesën e miliona njerëzve në mbarë globin, ashtu si bota del nga më e keqja e pandemisë.
Megjithatë, të dhënat tregojnë se një krizë e çmimeve të ushqimit të stilit të viteve 1970 që përkoi me urinë në disa vende më të varfra nuk është ende këtu. Edhe pse në disa vende, veçanërisht në botën në zhvillim, çmimet e ushqimeve po rriten me ritme dyshifrore, në të tjera – veçanërisht në Evropë dhe pjesë të Azisë – shuma që blerësit paguajnë në para ka rënë në fakt.
Në supermarketin Franprix në lagjen Belleville të Parisit, për shembull, shitësi i dyqanit Ayyoub Ben Belkacem është mësuar me klientët që “ankohen se ushqimi bëhet i papërballueshëm”. Megjithatë, ndërsa produkte të tilla si domatet dhe bananet ishin “vërtet të shtrenjta tani”, çmimi i makaronave dhe pastave kishte rënë kohët e fundit, shpjegoi ai.
Arsyeja kryesore pse faturat e produkteve ushqimore të konsumatorëve nuk po rriten me të njëjtin ritëm siç sugjerojnë indekset është se ky i fundit kap çmimin e shitjes me shumicë që u paguhet prodhuesve dhe kjo përbën vetëm një pjesë të vogël të asaj që blerësit paguajnë në të vërtetë në kasetë.
Nga çdo dollar që konsumatorët amerikanë paguajnë për sende ushqimore, për shembull, vetëm 15 cent shkojnë për ushqim. Pjesa tjetër shkon në kosto të tjera si përpunimi, tregtimi dhe shpërndarja, tha Marion Jansen, drejtore e Drejtorisë së Tregtisë dhe Bujqësisë në OECD.
Inflacioni i çmimeve të konsumit të ushqimeve po shkon në 4.5 për qind në 30 vendet kryesisht të pasura të OECD. Kjo është tre herë më shumë se maji. Megjithatë, kjo rritje është shumë “më pak akute” sesa për çmimet e mallrave me shumicë deri më tani, tha Jansen.
Në fakt, në ekonomitë e zhvilluara, duke përfshirë Francën dhe Japoninë, çmimet që paguajnë blerësit u rritën me vetëm rreth një për qind në shtator, ndërsa çmimet e ushqimeve të konsumit në fakt ranë në Kinë, Zvicër dhe Belgjikë.
Kjo nuk u ofron asnjë ndihmë blerësve në vende të tjera në zhvillim, si Argjentina, Brazili, Kolumbia, Rusia apo Turqia. Atje, inflacioni i çmimeve të ushqimeve, i cili shkon në më shumë se 10 për qind, është rritur nga fakti se monedhat e tyre kanë rënë kundrejt dollarit.
“Meqenëse mallrat zakonisht tregtohen dhe paguhen në dollarë amerikanë, kjo rrit inflacionin e brendshëm të ushqimit,” tha Christian Bogmans, një ekonomist në FMN.
Në Rusi, rritja e kostove të ushqimit është bërë një çështje e madhe politike, me rrëshqitjen e të ardhurave reale duke dërguar vlerësimet e miratimit për partinë në pushtet Rusia e Bashkuar në një nivel të ulët rekord. Në Brazil, indeksi i çmimeve të konsumit të ushqimeve dhe pijeve u rrit me një normë vjetore prej 12 për qind në shtator.
Vilma de Souza është vetëm një braziliane në mesin e shumë atyre që tani pyesin nëse mund të përballojë ende biftekët për skarë tradicionale të fundjavës së familjes së saj.
“Unë nuk po blej më mish të kuq, është thjesht shumë i shtrenjtë,” tha shërbyesja nga Ubatuba, një qytet bregdetar në shtetin e São Paulo. Duke dëgjuar bisedën, një kasap vendas thirri: “Shumë po blejnë pulë sepse është më lirë. Është e vështirë për të gjithë.”
Edhe pse rritja e çmimeve të ushqimeve është më e ulët në botën e zhvilluar, blerësit ende po ndiejnë majë, veçanërisht ata me buxhetet më të shtrënguara. Çmimet e ushqimeve janë rritur gati 2 për qind në eurozonë, duke u rritur në më shumë se 4 për qind në SHBA.
Kthehu në Brooklyn, një çift i ri që blen fruta nga një stendë e vogël në cep të 8th Ave dhe 53rd St, po ndjen gjithashtu efektet. “Gjithçka po shkon lart,” tha Nancy, ndërsa partneri i saj Vincent tund me kokë në shenjë dakordësie.
Dyshja thonë se janë “OK” dhe mund të përballojnë rritjen e çmimeve për momentin. Por, për sa kohë konsumatorët e botës së zhvilluar do të jenë në gjendje të blejnë sendet ushqimore me të cilat janë mësuar, mund të jetë e diskutueshme nëse kostot e inputeve si energjia vazhdojnë të rriten.
Fiona Boal, kreu i mallrave në S&P Dow Jones Indices, tha se përfundimisht “shqetësimet e inflacionit do të rrjedhin nga energjia në sektorë të tjerë të ekonomisë, duke përfshirë industrinë ushqimore”.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Financial Times
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Familjet shqiptare, shpenzime rekord në Europë për ushqime
Çfarë po konsumohet në kohë të pandemisë?
