Netflix flet shqip, prej 23 dhjetorit… Platforma më e madhe të filmave në botë, përcjell tanimë të parin film në gjuhën shqipe: “Arbëria”.
“Arbëria” është filmi mbi historinë e një vajze të quajtur Aida, e cila pas vdekjes së babait të saj, rikthehet në vendin e origjinës në Kalabri, nga ku zbulon kulturën dhe traditat arbëreshe.
Fakti që ky film është aktualisht i pari në gjuhën shqipe në Netflix, i ka dhënë edhe më tepër jehonë këtij realizimi, prej nga e gjithë bota po njeh kulturën dhe historinë e arbëreshëve të Italisë.
Regjisorja ka dhënë intervistë për gazetën kosovare “Telegraf”:
Ju jeni regjisore e filmit “Arbëria” që tani është shfaqur në Netflix dhe iu dedikohet shqiptarëve arbëreshë të Italisë. Na trego pak më shumë në tërësi, rreth këtij filmi?
Francesca Olivieri: “Arbëria” është një histori nostalgjie, por edhe një histori konflikti mes të shkuarës dhe të tashmes, origjinës dhe aspiratave. Aida është një grua e guximshme dhe moderne, por edhe melankolike dhe me një personalitet luftarak që jeton ndërmjet nevojës për t’u përshtatur dhe kërkimit të identitetit. Ajo është një stiliste, pasi është shpërngulur shumë herë është vendosur në një qytet ku ka hapur një rrobaqepësi veshjesh elegante. Por me vdekjen e babait të saj, Aida detyrohet të kthehet në fshatin e saj të lindjes, që ndodhet në malet, në jug të Italisë. Gjatë këtij udhëtimi, Aida do të rizbulojë gjuhën e saj amtare: arbëreshët, një gjuhë e lashtë shqipe e folur në komunitetin pakicë: pasardhësit e refugjatëve kryesisht toskë shqiptarë, të cilët ikën nga Shqipëria mes shekujve të katërmbëdhjetë dhe të tetëmbëdhjetë si pasojë e pushtimit osman në Ballkan. Kjo “tokë e shpirtit” – e quajtur Arbëria – i jep Aidës një energji të re, përmes së cilës ajo do të rimarrë kontrollin e jetës së saj dhe ajo do të pajtohet me të kaluarën e saj.
Si erdhi ideja për realizimin e një filmi me tematikë shqiptarët e Italisë. Ku e morët frymëzimin?
Francesca Olivieri: Historia e Aidës është frymëzuar pjesërisht nga përvojat personale të tezes sime dhe gjyshes sime, të lindura në Santa Caterina Albanese, në Kalabri, në jug të Italisë. Doja të zhytesha në këto elemente biografike dhe të orientohesha drejt fuqisë dhe hirit të shpikjes së reales. Tema është padyshim personale, unë jam vetë një grua e re që kam emigruar dhe shpresoj që kjo histori e bujarisë njerëzore të jetë me interes për një publik të shpërndarë kulturalisht. Më kujtohet hera e parë që pashë një valle, vallen tradicionale të arbëreshëve, u trondita sepse ndjeva se si ky moment ishte magjik dhe ka një potencial kinematografik në vetvete. Më pas, fakti i dëgjimit të gjyshes sime duke folur shumë herë në këtë gjuhë ishte pa dyshim, burimi im kryesor i frymëzimit. Ajo ka qenë muza ime e veçantë gjatë gjithë filmit dhe më mësoi traditat dhe atë që vlen në kulturën arbëreshe.
Cilat kanë qenë momentet më të vështira që keni përjetuar, gjatë realizimit të këtij filmi?
Francesca Olivieri: Kishte shumë vështirësi në prag: para (gjatë përgatitjes) dhe pas (gjatë postproduksionit). Koha e xhirimeve është emocionuese, por ka gjithmonë momente të papritura, merr një pjesë të stresit të kësaj pune.
Po momentet më të këndshme, në prapaskenë?
Francesca Olivieri: Më kujtohet një herë, kur Anna Stratigi tha një rresht që nuk ishte në skenarin tim dhe të gjithë filluam të qeshnim dhe më vonë, kjo shaka u bë fraza e të gjithë anëtarëve të ekipit, ishte kaq gazmore!
Si është pritur filmi “Arbëria” në festivalet e filmit?
Francesca Olivieri: Filmi është shfaqur në vitin 2019, dhe më pas u shfaq për herë të parë në Cosenza për premierën dhe biletat u shitën plotësisht: ishte një mbrëmje e suksesshme. Më pas u publikua në shumë festivale në Evropë: hera e parë ishte në Tiranë, në Festivalin Dea dhe mori ”Çmimin e jurisë publike”. Më pas e shfaqëm filmin në Francë, në Uells, në Norvegji, në Gjermani për festivale të ndryshme të filmit italian. Gjithmonë ka pasur një publik të madh të interesuar për këtë histori, sepse shumë njerëz nuk dinë për historinë e Shqipërisë dhe paraardhësve të saj. Në Itali, gjatë të gjitha shfaqjeve pati edhe një habi të këndshme, sepse italianët e njohin popullin shqiptar dhe historinë e fundit të këtij vendi, por anashkalojnë faktin që paraaardhësit e tyre erdhën në Itali, gjatë shekullit të pesëmbëdhjetë.
Keni shikuar ndonjëherë, ndonjë film shqiptar… Nëse po, cilin?
Francesca Olivieri: Unë kam qenë e ftuar me filmin në ”Giornate del cinema Albanese”, në ”Casa del Cinema” në Romë, në vitin 2019. Kur isha atje, shikoja shumë filma shqiptarë. Më pas, u ftova si anëtare e jurisë për ”Dea Film Festival”, vitin e kaluar. Ne ishim të larguar për shkak të situatës së pandemisë, shikuam shumë filma të shkurtër dhe mbaj mend që më la përshtypje filmi i studentëve, të gjithë ishin interesante për mua dhe ishte vërtet e vështirë, të bëja një zgjedhje si anëtare jurie!
Francesca, faleminderit shumë që ishit pjesë e kësaj interviste. Për fund, cili do të ishte mesazhi juaj për lexuesit tanë?
Francesca Olivieri: Gjyshja ime ka thënë shpesh, se fshati i saj i përket një kombi që nuk ekziston: Arbërisë. Kjo popullsi është në fakt pa komb, por i drejtohet komunitetit të vet në kohë të vështira, siç ndodhi në momentin e ndërhyrjes për refugjatët e luftës në Kosovë, të cilës ata iu përgjigjën me këtë formulë: “Ne jemi vëllezër, na është derdhur gjaku”. Derdhja e gjakut, kultura e dyfishtë, një përkatësi etnike e refuzuar, apo e fshehur, këto janë temat që më frymëzuan për të shkruar këtë pjesë. Shpresoj, që filmi të vlerësohet edhe për këtë mesazh.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Nga Mirdita fal me shnet”
Arbëreshët, ‘pushtuesit e paqtë’ të Italisë së Jugut
