Teksa kriza në Kazakistan tashmë duket keq, ajo së shpejti mund të duket shumë më keq. Autoritetet raportuan të enjten se dhjetëra protestues dhe të paktën 12 anëtarë të policisë dhe forcave të sigurisë u vranë. Me internetin kryesisht të bllokuar dhe komunikimet e tjera të penguara, dhe me raportet për të shtëna me armë në Almaty, qyteti më i madh i vendit, numri i vërtetë mund të jetë shumë më i lartë.
Të paktën 2000 protestues janë arrestuar. Pas disa ditësh demonstratash kryesisht paqësore në të gjithë vendin e gjerë, ndërtesat qeveritare janë sulmuar ose djegur në dy qytete dhe dëshmitarët në Almaty kanë raportuar për plaçkitje. “Trupat paqeruajtëse” nga një aleancë ushtarake e udhëhequr nga Rusia kanë mbërritur.
Trazirat nisën kur kostoja e naftës pothuajse u dyfishua. Koncesionet modeste nuk trajtuan ankesat më të thella: korrupsionin në një komb të pasur me naftë, ku shumë ende luftojnë për t’ia dalë mbanë, ndërkohë që elita nuk ka para, dhe autoritarizmi i një shteti post-sovjetik që nuk ka mbajtur kurrë zgjedhje të lira dhe të ndershme.
Numrat e protestuesve dhe thirrjet e “Plakut, jashtë!” kanë larguar Nursultan Nazarbayev, i cili udhëhoqi nga pavarësia deri në vitin 2019 dhe më pas mbeti një forcë e fuqishme pas pasardhësit të tij të zgjedhur, Kassym-Jomart Tokayev. Ai tani ka hequr paraardhësin e tij si kreu i këshillit të sigurimit të vendit dhe ka zëvendësuar qeverinë e tij me një administratë të përkohshme, por nuk tregon asnjë shenjë për zgjidhjen e kërkesave më themelore për reformën politike.
Mungesa e liderëve të protestës me të cilët ai mund të negociojë është rezultati i pashmangshëm i intolerancës së regjimit ndaj opozitës.
Tokayev, pa ofruar prova, fajëson “bandat terroriste të trajnuara nga të huajt” për trazirat, duke kërkuar të justifikojë një përgjigje ndëshkuese.
Përveç pranimit të heshtur të dobësisë së tij, thirrja në ndihmë e Moskës ka të ngjarë të tjetërsojë shumë në një vend që krenohej me politikën e tij të jashtme “shumë vektoriale”. Aleanca e shteteve post-sovjetike nuk ka ndërhyrë në një krizë më parë, por Rusia (si fqinji tjetër i fuqishëm i Kazakistanit, Kina) dëshiron stabilitet në kufijtë e saj dhe nuk dëshiron që protestat në rrugë të përmbysin një qeveri tjetër në rajon.
Perëndimi ka ndikim të kufizuar, por nuk është pa ndikim.
SHBA, BE dhe Britania e Madhe gjithashtu duhet të bëjnë çmos për të nxitur udhëheqjen që të respektojë të drejtat e protestuesve.
Burimi: The Guardian
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
