Ushtarët e armatosur janë vendosur në kufirin ruso-ukrainas prej disa javësh. Ne kemi dëgjuar dhe lexuar për një kohë të gjatë tashmë për vendosjen e mijëra trupave në pika të rëndësishme strategjike ndërkohë që SHBA-ja dhe NATO kanë dërguar një pjesë po aq të madhe të forcave të tyre në rast se kriza do të përshkallëzohet më tej.
Gjatë 24 orëve të fundit dhe pas një sërë bisedimesh në nivelin më të lartë diplomatik, ka pasur një tendencë për depërshkallizim të situatës por nga qëndrimi i të dyja palëve (Perëndim – Rusi) duket se konflikti nuk është një skenar i largët.
Në të gjithë atë që po ndodh, NATO është kudo. Por çfarë është saktësisht Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut?
Mes tensioneve në rritje, me pasoja të padëshiruara globale (qoftë njerëzore apo ekonomike), BBC po përpiqet të kuptojë se kush është NATO dhe pse Rusia nuk i beson aleancës..
Çfarë është NATO?
NATO – Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut është një aleancë ushtarake e formuar në vitin 1949 fillimisht nga 12 vende: Belgjika, Britania e Madhe, Franca, Danimarka, SHBA, Islanda, Italia, Kanadaja, Luksemburgu, Norvegjia, Holanda, Portugalia.
Anëtarët do të ndihmojnë njëri-tjetrin në rast të një sulmi të armatosur kundër çdo shteti anëtar. Qëllimi i tij fillimisht ishte të frikësoheshin vendet ku kishte mbizotëruar komunizmi, por tani qëllimi është të promovojë interesat politike dhe gjeostrategjike të shteteve anëtare.
Pse Rusia nuk ka besim tek NATO?
Presidenti Putin pretendon se fuqitë perëndimore po përdorin aleancën për të dobësuar Rusinë dhe dëshiron që NATO të pezullojë aktivitetet e saj ushtarake në Europën Lindore. Ai ka argumentuar prej kohësh se Shtetet e Bashkuara kanë shkelur garancinë e vitit 1990 se NATO nuk do të përfshinte vende të lindjes.
Aleanca ka kundërshtuar pretendimet e Rusisë, duke thënë se vetëm një numër i vogël i vendeve anëtare të tij ndajnë një kufi me Rusinë dhe se është një aleancë mbrojtëse pa tendenca ekspansioniste.
Shumë besojnë se grumbullimi aktual i trupave ruse në kufirin ukrainas mund të jetë një përpjekje për të detyruar Perëndimin të marrë seriozisht kërkesat e Rusisë. Megjithatë, nëse marrim parasysh pushtimin rus të Krimesë, aspiratat e Moskës sigurisht shkojnë përtej ndikimit perëndimor në vendet e ish-bllokut sovjetik.
Situata aktuale në Moskë
Tensionet mes Rusisë dhe Ukrainës ekzistojnë prej vitesh. Ukraina është një ish-republikë sovjetike në kufi me Rusinë dhe BE-në. Nuk është anëtare e NATO-s, por është një “vend partner”. Çfarë do të thotë kjo; Se ka mirëkuptim dhe vullnet të ndërsjellë duke i dhënë mundësinë të bëhet pjesë e aleancës në të ardhmen.
Rusia kërkon garanci nga fuqitë perëndimore se diçka e tillë nuk do të ndodhë kurrë, diçka që, siç kuptohet lehtësisht, Perëndimi nuk është i përgatitur ta pranojë. Ukraina ka një popullsi të madhe ruse dhe lidhje të ngushta sociale dhe kulturore me Rusinë. Strategjikisht, Kremlini e sheh Ukrainën si “oborrin e pasëm” të Rusisë dhe dritaren drejt Europës.
Përfshirja e NATO-s në konfliktin Ukrainë-Rusi dhe pushtimin e Krimesë në të kaluarën
Kur ukrainasit, kryesisht neo-nazistët e vendit dhe e djathta ekstreme, rrëzuan presidentin e tyre pro-rus në fillim të vitit 2014, Rusia aneksoi gadishullin jugor të Ukrainës- Krimenë. Ai gjithashtu mbështeti separatistët pro-rusë që kanë pushtuar zona të mëdha të Ukrainës lindore.
NATO nuk ndërhyri, por u përgjigj duke vendosur trupa në shumë vende të Europës Lindore për herë të parë. Unioni ka vendosur 4 grupe batalioni në Estoni, Letoni, Lituani dhe Poloni dhe një brigadë shumëkombëshe në Rumani. Aleanca ka zgjeruar gjithashtu forcat ajrore në shtetet baltike dhe Europën Lindore për të kapur çdo avion rus që shkel kufijtë e shteteve anëtare.
Rusia ka thënë se dëshiron t’i largojë këto forca. Presidenti i SHBA-së Joe Biden ka thënë se Rusia do të paguajë një “çmim të shtrenjtë” për pushtimin, me Rusinë që thotë se nuk ka frikë nga sanksionet.
Shtetet e Bashkuara kanë vënë në gatishmëri 8500 trupa gati për betejë, por shtoi se nuk ka plane për të vendosur trupa në Ukrainë. Ministrja e Jashtme gjermane Annalena Bairbock paralajmëroi se çdo përshkallëzim i mëtejshëm ushtarak “do të kishte një çmim të lartë për regjimin rus – ekonomik, politik dhe strategjik”.
Downing Street tha se Mbretëria e Bashkuar ka rënë dakort se “aleatët duhet të ndërmarrin përgjigje të shpejta reciproke, duke përfshirë një paketë të paprecedentë sanksionesh”.
A do të përgjigjet NATO ndaj një pushtimi të mundshëm të Ukrainës?
Presidenti Biden tha se kishte “unanimitet absolut” me liderët europianë për Ukrainën, por kishte dallime në mbështetjen e ofruar nga shtete të ndryshme anëtare. Shtetet e Bashkuara thanë se kanë dërguar rreth 90 ton “ndihmë ushtarake” duke përfshirë municion në Ukrainë për “mbrojtësit e vijës së parë”. Mbretëria e Bashkuar ka furnizuar Ukrainën me raketa antitank me rreze të shkurtër veprimi.
Disa anëtarë të NATO-s, duke përfshirë Danimarkën, Spanjën, Francën dhe Holandën, po dërgojnë avionë luftarakë dhe anije luftarake në Europën Lindore për të forcuar mbrojtjen në rajon. Megjithatë, Gjermania ka refuzuar kërkesën e Ukrainës për armë mbrojtëse, në përputhje me politikën e saj për të mos dërguar armë në zonat e konfliktit. Në vend të kësaj, vendi do të dërgojë ndihmë mjekësore.
Ndërkohë, presidenti francez Macron po bën thirrje për një dialog për të de-përshkallëzuar situatën.
Por si ta kuptojmë se do të fillojë vërtet lufta midis Moskës dhe Kievit?
Rreziku i një lufte midis Rusisë dhe Ukrainës po dominon titujt kryesorë. Në këtë kontekst, njerëzit po bëjnë të gjitha pyetjet e mundshme.
A do të sulmojë Rusia? A është presidenti Vladimir Putin i vendosur për të hapur një luftë me Ukrainën dhe Perëndimin? Apo diplomacia mund të sigurojë paqen?
Sigurisht, ne nuk mund të dimë se çfarë mendon Putin. Pra, lind pyetja: si do të fillojë lufta? Përgjigja është e qartë. Sapo të dëgjohen topat e parë dhe zjarri antitank. Por çështja është më e ndërlikuar pasi lufta ka filluar tashmë (prej disa vitesh).
Formacionet e tankeve ruse që kalojnë kufirin ukrainas, ose një bllokadë e madhe raketore ose sulme ajrore mbi Ukrainën, do të sinjalizonte një përshkallëzim dramatik të krizës dhe një kthesë në një fazë të re të konfliktit. Alarmet e para do të vijnë nga vetë ushtria ukrainase, por satelitët perëndimorë dhe avionët mund të përgatiten për një sulm të afërt.
Ndoshta do të ketë indikacione të qarta për një sulm të afërt, thotë Michael Koffman, një ekspert ushtarak rus në Qendrën e Analizës Detare me bazë në SHBA. Shenja të tjera mund të jenë “një shpërndarje e forcave, një fluks logjistike dhe mbështetje, dhe një ndryshim në aviacion”.
“Armiqësitë tashmë kanë filluar”
Por pyetjes mund t’i përgjigjemi edhe në një mënyrë tjetër dhe kjo është arsyeja pse ne duhet të bëjmë disa hapa prapa dhe të shikojmë fushatën ruse kundër Ukrainës në tërësi. Ne duhet të vështrojmë kutinë e plotë të mjeteve që ka Moska dhe të vlerësojmë se si përdoret.
Armiqësitë në fakt kanë vazhduar prej disa vitesh. Rusia tashmë ka pushtuar Krimenë – pjesë e Ukrainës dhe ka ofruar ndihmë ushtarakë për rebelët në rajonin e Donbasit. Në të vërtetë, ishte ndërhyrja e njësive të blinduara ruse kundër forcave ukrainase në vitin 2014 që pengoi humbjen e guerilëve pro-rusë. Betejat sporadike kanë vazhduar që atëherë.
Të gjitha palët e përfshira kërkojnë paqe por situata mbetet shumë e vështirë. Krahas këtij presioni, ekziston edhe kërcënimi i përdorimit të forcave ushtarake. Akumulimi i formacioneve luftarake ruse rreth kufijve të Ukrainës është i jashtëzakonshëm.
Kjo përfshin një vendosje të konsiderueshme të forcave në Bjellorusi – e cila gjithashtu është në kufi me Ukrainën dhe mund të jetë pika më e afërt për fillimin e një sulmi ndaj vetë kryeqytetit ukrainas Kiev. Kjo cilësohet nga përfaqësuesit rusë si një stërvitje dhe aq nuk është aspak kërcënuese.
Analistët kanë monitoruar situatën duke përdorur imazhe satelitore civile. Në rrjetet sociale janë postuar video të shumta që tregojnë trenat me pajisje ushtarake që janë nisur për në Ukrainë apo Bjellorusi.
Dhe pamjet në mediat sociale, me njësitë që duken se po lëvizin, ofrojnë një pamje të jashtëzakonshme të asaj që po ndodh. Pavarësisht se çfarë mund të thotë Moska, Ukraina dhe miqtë e saj në Perëndim kanë të gjitha arsyet për tu shqetësuar.
Kur Rusia pushtoi Krimenë, u diskutua shumë për një “luftë hibride” dhe për mohimin e operacionit nga Rusia, pjesëmarrësit e së cilës, edhe pse me uniformë, nuk kishin vula ushtarake. Por nuk kishte asnjë dyshim se cilët ishin këta ushtarë. Dhe Krimea u pushtua falë taktikave të vjetra, dhe jo nga ndonjë mashtrim i brendshëm.
Ajo që është në rrezik për momentin është thelbi i “luftës së zonës gri” – kufiri midis paqes dhe luftës. Ushtria ruse ka formuluar një doktrinë komplekse që sheh luftën dhe paqen si një vazhdimësi ku mjete të ndryshme aplikohen në faza të ndryshme, por që kanë të njejtin qëllim strategjik.
Dhe kjo është arsyeja pse konflikti tashmë është rritur. Pyetja e vetme është se deri ku janë qëllimet e presidentit Putin?
