Kur Vladimir Putin shkatërroi paqen në Evropë duke nxitur luftën kundër një demokracie prej 44 milionë banorësh, justifikimi i tij ishte se Ukraina moderne, me prirje perëndimore ishte një kërcënim i vazhdueshëm dhe Rusia nuk mund të ndihej “e sigurt, të zhvillohej dhe të ekzistonte”.
Por pas javësh bombardimesh, mijëra vdekjesh dhe një eksodi miliona refugjatësh, pyetja mbetet: Cili është synimi i tij i luftës dhe a ka rrugëdalje?
Çfarë dëshiron Putini?
Qëllimet që ai vendosi në fillimin e pushtimit rus duket se janë zbutur gjatë rrjedhës së një lufte që ai supozoi se do të fitohej me shpejtësi. Ai as që mund të pranonte se ishte një pushtim apo një luftë, duke trilluar tezën e një “operacioni ushtarak special”.
Por ajo që shihet qartë është se ai e sheh këtë si një moment kyç në historinë ruse. “Është në lojë e ardhmja e Rusisë dhe pozicioni i saj i ardhshëm në botë”, thotë shefi i Shërbimit Sekret, Sergei Naryshkin.
Synimi fillestar i liderit rus ishte të kapërcejë Ukrainën dhe të rrëzojë qeverinë e saj, duke i dhënë fund për mirë dëshirës së këtij shteti për t’u bashkuar me aleancën mbrojtëse perëndimore, NATO. Ai i tha popullit rus se qëllimi i tij ishte “çmilitarizimi dhe denazifikimi i Ukrainës”, për të mbrojtur njerëzit që i nënshtroheshin asaj që ai e quajti tetë vjet bullizëm dhe gjenocid nga qeveria e Ukrainës. “Nuk është plani ynë për të pushtuar territorin ukrainas. Ne nuk kemi ndërmend t’i imponojmë askujt asgjë me forcë,” këmbënguli ai.
Por nuk kishte nazistë dhe as gjenocid, dhe Rusia ka imponuar forcë brutale në dhjetëra qyteza dhe qytete dhe kjo i ka bashkuar ukrainasit në kundërshtim me pushtimin e saj. Bombardimet vazhdojnë – por raportet e fundit nga bisedimet e paqes sugjerojnë se Rusia nuk po kërkon më të rrëzojë qeverinë dhe në vend të kësaj po synon një Ukrainë neutrale.
Pse Putini dëshiron një Ukrainë neutrale
Që kur Ukraina arriti pavarësinë në vitin 1991, me rënien e Bashkimit Sovjetik, ajo gradualisht është kthyer drejt Perëndimit – si drejt BE-së ashtu edhe në NATO-s.
Udhëheqësi rus synon ta ndryshojë kurs, duke e parë rënien e Bashkimit Sovjetik si “shpërbërje të Rusisë historike”. Ai ka thënë se rusët dhe ukrainasit janë një popull. “Ukraina nuk ka pasur kurrë një traditë të shtetësisë së vërtetë,” pohoi ai, duke mohuar Ukrainën historinë e saj.
Në vitin 2013 ai i bëri presion udhëheqësit pro-rus të Ukrainës, Viktor Janukoviç, që të mos nënshkruante një marrëveshje me Bashkimin Evropian, duke nxitur protesta që përfundimisht rrëzuan ukrainasin në shkurt 2014.
Rusia u hakmor në vitin 2014 duke pushtuar rajonin jugor të Krimesë të Ukrainës dhe duke shkaktuar një rebelim në lindje, duke mbështetur separatistët që kanë luftuar forcat ukrainase në një luftë tetëvjeçare që ka marrë 14,000 jetë.
Kishte një armëpushim dhe një marrëveshje paqeje të Minskut të vitit 2015 që nuk u zbatua kurrë. Pak para pushtimit të tij, Presidenti Putin prishi marrëveshjen e paqes dhe njohu dy shtete të mbështetura nga Rusia si të pavarura nga Ukraina. Ndërsa dërgonte trupat, ai akuzoi NATO-n se kërcënonte “të ardhmen tonë historike si komb”, duke pretenduar pa bazë se vendet e NATO-s donin të sillnin luftë në Krime.
A ka rrugëdalje nga kjo luftë?
Këshilltari presidencial ukrainas, Mykhailo Podolyak, beson se një armëpushim mund të arrihet në ditët në vijim, sepse forcat ruse janë të bllokuara në pozicionet e tyre aktuale. Të dyja palët kanë folur pozitivisht për përparimin në negociata dhe zoti Podolyak thotë se presidenti rus i ka zbutur kërkesat e tij.
Në fillim të luftës, udhëheqësi rus donte që Ukraina të njihte Krimenë si pjesë të Rusisë dhe të njihte pavarësinë e Lindjes së drejtuar nga separatistët. Ukraina do të duhet të ndryshojë kushtetutën e saj për të garantuar se nuk do të anëtarësohet në NATO dhe BE. Statusi i ardhshëm i Krimesë dhe shteteve të mbështetura nga Rusia në Luhansk dhe Donetsk është ende larg zgjidhjes, por ato mund të mos jenë një prishës i marrëveshjes nëse të dy palët bien dakord ta trajtojnë këtë çështje në një moment të dytë.
Rusia duket se ka pranuar se nuk mund të rrëzojë udhëheqjen e Ukrainës dhe ta zëvendësojë atë me një qeveri kukull, si në Bjellorusi. Presidenti Volodymyr Zelensky tha në fillim të luftës se ai ishte paralajmëruar “armiku më ka caktuar mua si objektivin numër një; familja ime është objektivi numër dy”.
“Ndjehet sikur [Putinit] do të duhet të pranojë një listë shumë më të kufizuar,” thotë Tatiana Stanovaya, e firmës së analizës RPolitik dhe Qendrës Carnegie Moscow. Kjo për shkak se Rusia po shqyrton një Ukrainë “neutrale, të çmilitarizuar” me ushtrinë dhe marinën e saj, të ngjashëm me Austrinë ose Suedinë, të cilat janë të dyja anëtarë të BE-së. Austria është neutrale, por Suedia nuk është. Në fakt ajo është e paangazhuar dhe merr pjesë në stërvitjet e NATO-s. Jo të gjithë janë të bindur se Rusia po negocion me mirëbesim. Ministri i Jashtëm i Francës thotë se Moska duhet të shpallë fillimisht një armëpushim, sepse ju nuk zhvilloni bisedime “me armë në kokë”.
Cilat janë kërkesat e Ukrainës?
Kërkesat e Ukrainës janë të qarta, thotë këshilltari presidencial: një armëpushim dhe tërheqje e trupave ruse, por edhe garanci ligjore detyruese të sigurisë që do t’i jepnin Ukrainës mbrojtje nga një grup vendesh aleate që do të parandalonin në mënyrë aktive sulmet dhe “të merrnin pjesë aktive në anën”. të Ukrainës në konflikt”.
Sigurimi i tërheqjes ushtarake ruse në pozicionet e paraluftës nuk do të jetë vetëm një kërkesë e Ukrainës, por do të jetë gjithashtu një vijë e kuqe për Perëndimin, i cili do të refuzojë të pranojë një tjetër nga “konfliktet e ngrira” të Rusisë, thotë Marc Ëeller, profesor i së drejtës ndërkombëtare dhe ish-ekspert i ndërmjetësimit të OKB-së. Ukraina gjithashtu ka zbutur qëndrimin e saj që nga pushtimi i Rusisë, me presidentin Zelensky duke thënë se ukrainasit tani e kanë kuptuar që NATO nuk do t’i pranojë ata si anëtarë: “Është një e vërtetë dhe duhet pranuar”.
“Ne jemi duke punuar mbi dokumentet që presidentët do të jenë në gjendje t’i diskutojnë më tej dhe t’i nënshkruajnë. Natyrisht kjo do të vijë së shpejti sepse kjo është mënyra e vetme për t’i dhënë fund kësaj lufte,” i tha zoti Podolyak transmetuesit amerikan PBS.
A do të arrijë Putin një marrëveshje me NATO-n?
Nëse jo, presidenti rus ka dyfishuar urrejtjen e tij për Perëndimin dhe aleancën e tij ushtarake mbrojtëse prej 30 anëtarësh. Ai mund të jetë duke konsideruar një kompromis me Ukrainën, por për të Perëndimi ka një objektiv: Të ndajë shoqërinë në Rusi dhe përfundimisht ta shkatërrojë atë.
Përpara luftës, ai kërkoi që NATO-ja ta kthejë kohën pas në vitin 1997 dhe të ndryshojë zgjerimin e saj drejt lindjes, duke hequr forcat dhe infrastrukturën ushtarake nga vendet anëtare që iu bashkuan aleancës nga viti 1997 dhe duke mos vendosur “armë goditëse pranë kufijve të Rusisë”. Kjo do të thotë Evropa Qendrore, Evropa Lindore dhe Balltiku.
Në sytë e Presidentit Putin, Perëndimi premtoi në vitin 1990 se NATO do të zgjerohej “asnjë centimetër në lindje”, por gjithsesi e bëri këtë. Megjithatë, kjo ishte përpara rënies së Bashkimit Sovjetik, kështu që premtimi i bërë presidentit të atëhershëm sovjetik Mikhail Gorbaçov i referohej vetëm Gjermanisë Lindore në kontekstin e një Gjermanie të ribashkuar. Z. Gorbaçov tha më vonë se “tema e zgjerimit të NATO-s nuk u diskutua kurrë” në atë kohë.
Duke qenë dëshmitarë të vullnetit të zotit Putin për të shkatërruar qytetet evropiane për të arritur qëllimet e tij, liderët perëndimorë tani nuk kanë asnjë iluzion.
Kancelari gjerman Olaf Scholz beson se presidenti rus “dëshiron të marrë përsipër Evropën sipas pikëpamjes së tij botërore” dhe presidenti Joe Biden e ka etiketuar atë si kriminel lufte. Si Scholz ashtu edhe Emmanuel Macron i Francës kanë folur për një kontinent si një pikë kthese në historinë e tyre.
Përpara luftës, Rusia kërkoi që të gjitha armët bërthamore amerikane të ndaloheshin përtej territoreve të tyre kombëtare. SHBA kishte ofruar fillimin e bisedimeve për kufizimin e raketave me rreze të shkurtër dhe të mesme, si dhe për një traktat të ri për raketat ndërkontinentale, por ka pak mundësi që kjo të ndodhë tani për tani.
Tatiana Stanovaya i frikësohet një spiraleje në një konfrontim të ri të Luftës së Ftohtë: “Kam ndjenja shumë të forta se ne duhet të përgatitemi për një ultimatum të ri ndaj Perëndimit, i cili do të jetë më i militarizuar dhe agresiv nga sa mund ta imagjinonim”.
Cila është e ardhmja e Rusisë?
Presidenti Putin ka mbetur i habitur nga shkalla e përgjigjes perëndimore ndaj pushtimit të tij. Ai e dinte se anëtarët e NATO-s nuk do të vendosnin kurrë çizmet në tokë në Ukrainë, por ai nuk mund ta merrte me mend shkallën e sanksioneve që tashmë kanë një efekt dramatik në ekonominë e Rusisë – dhe ai është i tërbuar.
BE, SHBA, Britania e Madhe dhe Kanadaja synuan ekonominë e Rusisë në mënyra të ndryshme:
Bankës qendrore të Rusisë i janë ngrirë asetet dhe bankat kryesore janë mbyllur jashtë rrjetit ndërkombëtar të transfertave të pagesave SWIFT.
SHBA ka ndaluar importet e naftës dhe gazit rus; BE synon të shkurtojë importet e gazit me dy të tretat brenda një viti; dhe Britania e Madhe synon të heqë dorë nga nafta ruse deri në fund të vitit 2022
Gjermania ka ndërprerë miratimin e gazsjellësit rus Nord Stream 2, një investim i madh si nga Rusia ashtu edhe nga kompanitë evropiane.
Linjat ajrore ruse janë ndaluar nga hapësira ajrore mbi BE, MB dhe Kanada
Sanksionet personale janë vendosur ndaj Presidentit Putin, Ministrit të Jashtëm Sergei Lavrov dhe shumë individëve të tjerë
Asnjë marrëveshje paqeje me Ukrainën nuk do t’i japë fund këtyre sanksioneve dhe Vladimir Putin e di këtë. Në vend të kësaj ai është kthyer kundër rusëve që e kanë kundërshtuar luftën.
Pothuajse 15,000 protestues kundër luftës janë burgosur dhe pothuajse të gjitha mediat e pavarura janë mbyllur në heshtje. Nuk ka mbetur asnjë opozitë politike kuptimplotë pasi ata ose janë larguar nga vendi, ose në rastin e liderit të opozitës Alexei Navalny, ata janë burgosur.
“Populli rus gjithmonë do të jetë në gjendje të dallojë patriotët e vërtetë nga llumrat dhe tradhtarët”, thotë presidenti rus./BBC
