Rritja e sotme e inflacionit fillimisht u nxit nga paketat e mëdha fiskale dhe ndërprerjet e zinxhirit të furnizimit gjatë pandemisë. Tani është e sigurt që do të zgjasë shumë më gjatë për shkak të konfliktit ushtarak dhe ndërprerjes shtesë të zinxhirëve të furnizimit. Rritja e çmimit të ushqimit dhe karburantit ka të ngjarë të shkaktojë pakënaqësi, protesta dhe madje edhe revolucione në mbarë botën. A përbën kjo një fund të globalizimit, duke i shtyrë nivelet e inflacionit kombëtar edhe më lart?
Në fillim të këtij shekulli, politikëbërësit dhe akademikët identifikuan një marrëdhënie midis globalizimit dhe një tranzicioni në inflacion të ulët në vendet e pasura industriale, më pas në tregjet në zhvillim aziatike dhe përfundimisht edhe në Amerikën Latine, ku inflacioni kishte qenë një mënyrë jetese. Një treg global i punës uli pagat në vendet e pasura dhe vendet më të varfra donin stabilitet monetar.
Kryetari i Fed-it, Alan Greenspan, shpjegoi në vitin 2005 se globalizimi dhe inovacioni ishin “elemente thelbësore të çdo paradigme të aftë për të shpjeguar ngjarjet e 10 viteve të fundit”, ose ajo që u quajt Moderimi i Madh. Deri në vitin 2021, Jay Powell, kryetar aktual i Fed, ende iu referua “forcave të qëndrueshme disinflacioniste, duke përfshirë teknologjinë, globalizimin dhe ndoshta faktorët demografikë”.
Këto forca nuk kanë reshtur së vepruari, por për t’u shfrytëzuar në mënyrë produktive ato kërkojnë veprime efektive nga qeveritë. Këtu historia nxjerr një mësim.
Për të kuptuar pse e ardhmja jonë nuk është domosdoshmërisht kaq e zymtë dhe pse globalizimi mund të mos marrë fund për shkak të pandemisë ose luftës në Ukrainë, shikoni kthesat vendimtare të së shkuarës. Ato ishin inflacioniste, por e çuan botën drejt globalizimit jo më pak.
Globalizimi modern shfaqet si dy episode të dallueshme. E para filloi në mesin e shekullit të 19-të, por u ndërpre nga lufta e parë botërore, pas së cilës pati një përpjekje të dëshpëruar për të ringjallur globalizimin me një kornizë institucionale më të fuqishme. Kjo dështoi me Depresionin e Madh. Pastaj globalizimi i stilit të ri mori hov në vitet 1970. Të dy cesurat filluan me mungesa dhe rritje inflacioniste.
Antiteza e globalizimit mund të gjendet në periudha konflikti dhe lufte, kur avantazhi ekonomik shfaqet si një lojë me shumën zero dhe inflacioni i nxitur nga fiskale rrit çmimet. Dy luftërat botërore ndërprenë globalizimin. Tani po jetojmë një konflikt të shekullit të 21-të që mund të konsiderohet si një kthim në epokën e luftërave botërore dhe luftës së ftohtë.
Të dy globalizimet moderne u nxitën teknologjikisht dhe përfshinin përfitime të mëdha të produktivitetit në transport. Motori me avull hapi kontinente dhe oqeane me hekurudha dhe anije me avull. Kontejneri uli koston e lëvizjes së mallrave pas viteve 1970. Por këto risi kanë kaluar prej kohësh momentin në të cilin kanë pasur një ndikim ekonomik. Matthew Boulton dhe James Watt po krijonin motorë operativë me avull qysh në vitet 1770. Autocarrier, që zakonisht mendohet të jetë anija e parë e kontejnerëve, u lëshua në 1931.
Kërkonte një sërë rrethanash specifike për të realizuar karakterin transformues të inovacioneve. Kjo erdhi me ndërprerjen e rritjeve të mëdha të çmimeve. Teknologjitë e reja do të shpërbleheshin për shkak të kushteve të mungesës. Miratimi i inovacionit varej gjithashtu nga zgjedhjet e politikave, heqja e pengesave për tregtinë, por edhe një konsensus rreth një kuadri monetar të qëndrueshëm, të zbatueshëm ndërkombëtar, qoftë standardi i arit në fund të shekullit të 19-të apo objektivi modern i inflacionit në fund të shekullit të 20-të.
Para se të ndodhte kjo, çdo epokë pa rritje monetare dhe çmimesh. Në shekullin e 19-të, kjo filloi në një kombinim të furnizimeve të reja të arit dhe inovacionit bankar. Mbi një shekull më vonë, pati e njëjta lëvizje drejt inflacionit, më pas një shtytje për globalizimin për të zbutur mungesën, pastaj një dezinflacion i gjatë. Inflacioni i madh i viteve 1970 filloi me mbinxehjen ekonomike që inkurajoi veprimet e kartelit të OPEC. Mungesat dhe rritja e çmimeve shkatërruan besimin tek qeveria dhe kjo kërkonte një rishikim të politikave. Vizioni i ri përfshin stabilizimin monetar dhe rifokusimin e qeverisë në detyrat kryesore.
Ishte inflacioni ai që ndihmoi në krijimin e një mjedisi të ri politik në mesin e shekullit të 19-të dhe në vitet 1970. Ndërsa kostot ekonomike dhe politike të inflacionit u bënë më të dukshme dhe më të dëmshme, dukej më tërheqëse kërkimi i mënyrave për të qetësuar presionet inflacioniste.
Sigurisht, kura disinflacioniste, më shumë globalizim si dhe qeverisje më efektive, ishte përkohësisht e pakëndshme. Por kjo e shtyu botën të shfrytëzonte mundësitë teknike dhe gjeografike që dikur ishin injoruar ose lënë pas dore. Shkurt, ka një të ardhme pas konfliktit, në të cilën mund të shohim përpara me njëfarë shkalle shprese.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Financial Times
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Sfidat e ushqimit, paniku po dëmton më shumë se lufta
Furnizimet me miell nuk do të mungojnë
The Economist: Dilemat hamletiane të firmave perëndimore
