Pothuajse gjashtë javë pas luftës midis Rusisë dhe Ukrainës, po filloj të pyes veten nëse ky konflikt nuk është lufta jonë e parë e vërtetë botërore – shumë më tepër sesa ka qenë ndonjëherë Lufta e Parë Botërore apo Lufta e Dytë Botërore. Në këtë luftë, të cilën unë e mendoj si “World War Wired”, pothuajse të gjithë në planet ose mund të vëzhgojnë luftimet, të marrin pjesë në një farë mënyre ose të preken ekonomikisht – pavarësisht se ku jetojnë.
Kjo është kthyer shpejt në “betejë e madhe” midis dy sistemeve politike më dominuese në botë sot: tregu i lirë, “demokracia e sundimit të ligjit kundër kleptokracisë autoritare”, më tha eksperti suedez i ekonomisë ruse Anders Aslund. .
Megjithëse kjo luftë është larg përfundimit dhe Vladimir Putin mund të gjejë ende një mënyrë për të mbizotëruar dhe për të dalë më i fortë, nëse nuk e bën, mund të jetë një moment i rëndësishëm në konfliktin midis sistemeve demokratike dhe jodemokratike. Pra, ajo që ndodh në rrugët e Kievit, Mariupolit dhe rajonit të Donbasit mund të ndikojë në sistemet politike shumë përtej Ukrainës.
Në të vërtetë, udhëheqës të tjerë autokratikë, si ai i Kinës, po e vëzhgojnë Rusinë me kujdes. Ata e shohin ekonominë e saj duke u dobësuar nga sanksionet perëndimore, mijëra teknologë të rinj që ikin për t’i shpëtuar një qeverie që u mohon aksesin në internet dhe lajme të besueshme dhe ushtrinë e saj të paaftë në dukje.
Të gjithë po shikojnë çfarë ndodh.
Në Luftën e Parë Botërore dhe Luftën e Dytë Botërore, askush nuk kishte një telefon inteligjent ose akses në rrjetet sociale përmes të cilave të vëzhgonte dhe të merrte pjesë në luftë në mënyra jokinetike. Në të vërtetë, një pjesë e madhe e popullsisë së botës ishte ende e kolonizuar dhe nuk kishte lirinë e plotë për të shprehur pikëpamjet e pavarura, edhe nëse kishin teknologjinë.
Shumë nga ata që banonin jashtë zonave të luftës ishin gjithashtu fermerë jashtëzakonisht të varfër, të cilët nuk u prekën aq shumë nga ato dy luftërat e para botërore. Nuk kishte klasa gjigante të lidhura, të globalizuara dhe të urbanizuara të ulëta dhe të mesme të botës së sotme.
Tani, kushdo me një smartphone mund të shikojë se çfarë po ndodh në Ukrainë – drejtpërdrejt dhe me ngjyra – dhe të shprehë opinione globalisht përmes mediave sociale. Në botën tonë postkoloniale, qeveritë nga pothuajse çdo vend anembanë globit mund të votojnë për të dënuar ose justifikuar njërën ose tjetrën anë në Ukrainë përmes Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së.
Ndërsa vlerësimet ndryshojnë, duket se midis tre miliardë dhe katër miliardë njerëz në planet – pothuajse gjysma – kanë një smartphone sot, dhe megjithëse censura e internetit mbetet një problem real, veçanërisht në Kinë, ka shumë më tepër njerëz në gjendje të shikojnë me detaje situatën në shumë vende të tjera. Dhe kjo nuk është e gjitha.
Kushdo me një smartphone dhe një kartë krediti mund të ndihmojë të huajt në Ukrainë, përmes Airbnb, thjesht duke rezervuar një natë në shtëpinë e tyre dhe duke mos e përdorur atë. Adoleshentët kudo mund të krijojnë aplikacione në Twitter për të gjurmuar oligarkët rusë dhe jahtet e tyre.
Dhe aplikacioni i koduar i mesazheve të çastit Telegram – i cili u shpik nga dy vëllezër teknikë të lindur në Rusi si një mjet për të komunikuar jashtë Kremlinit – “është shfaqur si vendi i duhur për përditësime të drejtpërdrejta të pafiltruara të luftës si për refugjatët ukrainas, ashtu edhe për rusët gjithnjë e më të izoluar. njësoj,” raportoi NPR.
Ndërkohë, qeveria e Ukrainës ka qenë në gjendje të shfrytëzojë një burim krejtësisht të ri financimi – duke mbledhur më shumë se 70 milionë dollarë kriptomonedhë nga individë në mbarë botën pasi bëri thirrje në mediat sociale për donacione.
Kompanitë tregtare satelitore me bazë në SHBA, si Maxar Technologies, i kanë mundësuar kujtdo që të shikojë nga hapësira qindra njerëz të dëshpëruar të rreshtuar për ushqim jashtë një supermarketi në Mariupol – edhe pse rusët e kanë rrethuar qytetin dhe kanë ndaluar çdo gazetar të hyjë .
Pastaj janë luftëtarët kibernetikë. CNBC raportoi se “një llogari e njohur në Twitter me emrin “Anonymous” deklaroi se grupi i aktivistëve në hije po zhvillonte një “luftë kibernetike” kundër Rusisë”. Llogaria, e cila ka më shumë se 7.9 milionë ndjekës globalë – pothuajse tetë herë më shumë se e gjithë ushtria e Rusisë (duke përfshirë rreth 500,000 ndjekës të rinj Anonymous që nga pushtimi i Ukrainës nga Rusia) – “ka marrë përgjegjësinë për çaktivizimin e faqeve të internetit të njohura të qeverisë ruse, lajmeve dhe korporatave dhe publikimin e të dhënave nga subjekte të tilla si Roskomnadzor, agjencia federale përgjegjëse për censurimin e mediave ruse.”
Lojtarë dhe platforma të tilla joqeveritare, super të fuqizuara, globale nuk ishin të pranishme në Luftën e Parë ose të Dytë Botërore.
Por, ashtu si shumë njerëz mund të ndikojnë në këtë luftë, po ashtu edhe më shumë mund të preken prej saj.
Rusia dhe Ukraina janë furnizuesit kryesorë të grurit dhe plehrave për zinxhirët e furnizimit bujqësor që tani ushqejnë botën dhe që kjo luftë ka ndërprerë. Një luftë midis vetëm dy vendeve në Evropë ka rritur çmimin e ushqimit për egjiptianët, brazilianët, indianët dhe afrikanë.
Dhe për shkak se Rusia është një nga eksportuesit më të mëdhenj në botë të gazit natyror, naftës bruto dhe karburantit të përdorur nga fermerët në traktorët e tyre, sanksionet mbi infrastrukturën energjetike të Rusisë po frenojnë eksportet e saj, duke bërë që çmimet e benzinës të rriten nga Minneapolis në Meksikë në Mumbai.
Ekziston një tjetër këndvështrim i papritur i globalizimit financiar në këtë luftë, të cilit ju duhet t’i kushtoni vëmendje: Putini kurseu mbi 600 miliardë dollarë në ar, obligacione të huaja qeveritare dhe valutë të huaj, të fituara nga të gjitha eksportet e energjisë dhe mineraleve të Rusisë, pikërisht kështu që ai do të kishte një “jastëk” nëse ai do të sanksionohej nga Perëndimi. Por Putini me sa duket harroi se në botën e sotme me kabllo, siç është praktika standarde, qeveria e tij e kishte depozituar pjesën më të madhe të saj në bankat e vendeve perëndimore dhe Kinës.
Sipas Qendrës GjeoEkonomike të Këshillit Atlantik, gjashtë vendet kryesore ku depozitohen aktivet në valutë të huaj të bankës qendrore ruse sipas përqindjes janë: Kina, 17.7 përqind; Franca, 15,6 për qind; Japonia, 12,8 për qind; Gjermania, 12,2 për qind; SHBA, 8.5 për qind; dhe Britania, 5.8 për qind. Gjithashtu, Banka e Shlyerjeve Ndërkombëtare dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar kanë 6.4 për qind.
Secili prej këtyre vendeve, përveç Kinës, ka ngrirë tani rezervat ruse që mban – kështu që rreth 330 miliardë dollarë janë të paarritshëm për Putinin, sipas gjurmuesit të Këshillit Atlantik.
Për të gjitha këto arsye, të gjithë ata liderë anembanë botës që janë zhvendosur drejt një ose një tjetër versioni të kapitalizmit autoritar ose kleptokracisë të frymëzuar nga Putini, duhet të shqetësohen pavarësisht se çfarë ndodh në Rusi.
Këto regjime janë bërë të aftë në përdorimin e teknologjive të reja të mbikqyrjes për të kontrolluar kundërshtarët politikë dhe flukset e informacionit dhe për të manipuluar politikën e tyre dhe burimet financiare shtetërore për të mbajtur veten të vendosur në pushtet.
Po flasim për Turqinë, Mianmarin, Kinën, Korenë e Veriut, Perunë, Brazilin, Filipinet, Hungarinë dhe disa shtete arabe.
Putini me siguri shpresonte që një mandat i dytë i Trump mund ta transformonte Amerikën në një version të këtij lloji të kleptokracisë së njeriut të fortë dhe të kthente në rrugën e tij të gjithë ekuilibrin global.
Pastaj erdhi kjo luftë. Sigurisht, demokracia e Ukrainës është e dobët dhe vendi ka pasur problemet e veta serioze me oligarkët dhe korrupsionin. Megjithatë, aspirata e Kievit nuk ishte të bashkohej me NATO-n, por të bashkohej me Bashkimin Evropian, dhe ishte në procesin e pastrimit të vetvetes për të bërë pikërisht këtë.
Kjo është ajo që me të vërtetë shkaktoi këtë luftë. Putini nuk do ta linte kurrë një Ukrainë sllave të bëhej një demokraci e suksesshme e tregut të lirë në BE. Kontrasti do të kishte qenë i patolerueshëm për të, dhe kjo është arsyeja pse ai po përpiqet të mareë Ukrainën.
Por Putini, rezulton, nuk e kishte idenë se në çfarë bote jetonte, nuk kishte asnjë ide për dobësitë e sistemit të tij, nuk kishte asnjë ide se sa e gjithë bota e lirë, demokratike mund dhe do t’i bashkohej luftës kundër tij në Ukrainë, dhe mbi të gjitha, se sa njerëz do të shikonin.
Thomas L. Friedman është kolumnist për punët e jashtme të Op-Ed. Ai iu bashkua gazetës në vitin 1981 dhe ka fituar tre çmime Pulitzer. Ai është autor i shtatë librave, duke përfshirë “Nga Bejruti në Jerusalem”, i cili fitoi Çmimin Kombëtar të Librit.
Burimi: New York Times
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Dërgoni në Ukrainë sistemin raketor rus!”
‘Cari’ që gremis Rusinë dhe po shkatërron Europën
