MENU
klinika

Nga Joschka Fischer/ Project Syndicate

Si duhet të ndryshojë BE-ja

31.05.2022 - 09:00

Edhe pse ne ende nuk e dimë se kur dhe, më e rëndësishmja, si do të përfundojë lufta e agresionit të Vladimir Putinit në Ukrainë, tashmë është e qartë se konflikti do ta transformojë në mënyrë dramatike Bashkimin Evropian.

BE-ja ishte përgjigja e Evropës Perëndimore ndaj dhunës shpërthyese të dy luftërave botërore, të cilat ishin vetë produkte të industrializimit dhe nacionalizmit që nga shekulli i nëntëmbëdhjetë e tutje. Këto procese historike çuan në shkatërrimin e plotë të rendit tradicional evropian.

Pas Luftës së Dytë Botërore, kontinenti evropian u dominua nga dy fuqi joevropiane: Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik.

Për shkak se interesat materiale dhe ideologjike të këtyre dy fuqive ishin të pamundura për t’u përputhur, pasoi një garë armësh bërthamore me dekada dhe Lufta e Ftohtë.

Menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore, ekonomia e Evropës Perëndimore ishte në rrënim dhe ishte e pambrojtur ushtarakisht kundër një pushtimi sovjetik.

Pa Planin Marshall të SHBA-së dhe garancinë e mbrojtjes ushtarake të Amerikës, Evropa Perëndimore vështirë se do të kishte qenë në gjendje të mbijetonte.

Themelimi i NATO-s në vitin 1949 siguroi që pjesa perëndimore e kontinentit do të mbetej e sigurt si nga sulmet sovjetike ashtu edhe nga një Gjermani e rishfaqur, megjithëse e ndarë.

Kjo marrëveshje më pas lindi idenë se një rend i qëndrueshëm i Evropës Perëndimore mund të arrihej përmes integrimit ekonomik brenda një tregu të vetëm, institucioneve kolektive dhe një sistemi të përbashkët ligjor, duke nënkuptuar përfundimisht një integrim të plotë të shteteve të përfshira.

Qëllimi ishte jo vetëm të kapërceheshin shkaqet socio-ekonomike dhe politike të nacionalizmit shkatërrues, por gjithashtu të sigurohej që trazuesi historik dhe ekonomia më e fortë e Evropës, Gjermania, të futej plotësisht dhe përgjithmonë në rrugë.

Në dekadat që pasuan, NATO dhe BE, fillimisht Komuniteti Evropian i Qymyrit dhe Çelikut dhe më pas Komuniteti Ekonomik Evropian, u bënë shtyllat përkatëse ushtarake dhe ekonomike të sigurisë dhe prosperitetit evropian, dhe rrjedhimisht të rendit evropian perëndimor.

Por me fundin e Luftës së Ftohtë lindën pyetje të reja se si do të dukej rendi evropian.

Përgjigja ishte se të dyja shtyllat e Evropës Perëndimore, NATO dhe BE, do të zgjeroheshin për të përfshirë vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore që kualifikoheshin për anëtarësim. Nga ana e tyre, shumë prej ish-republikave sovjetike dhe anëtarëve të Traktatit të Varshavës donin një garanci të detyrueshme që rendi evropian nuk do të rishikohej nga Rusia.

Anëtarësimi në NATO dhe BE solli kështu premtimin e sigurisë kolektive dhe një tregu të përbashkët.

Shpresa ishte për të eliminuar mbetjet e fundit të konfrontimit të vjetër Lindje-Perëndim dhe për të siguruar një paqe të përhershme përmes shkëmbimit ekonomik dhe ndërvarësisë.

Megjithatë, nën udhëheqjen e Putinit, Rusia ka ndjekur një lloj tjetër politike. Ajo ka kërkuar të rivendosë statusin e saj si një fuqi globale duke pretenduar gjithnjë e më shumë “tokë ruse”, që nënkupton një përmbysje të rendit post-sovjetik.

Duke parë të kaluarën dhe jo të ardhmen, Putini dëshiron të rivendosë perandorinë e vjetër ruse.

Ndërsa ukrainasit shprehnin gjithnjë e më shumë dëshirën e tyre për t’u integruar me Perëndimin, Putin ndërmori hapa për të mohuar lirinë e tyre dhe sovranitetin e Ukrainës. Në vitin 2014, ai aneksoi Krimenë dhe ndezi një luftë në rajonin e Donbasit të Ukrainës.

Dhe tani ai ka nisur një luftë gjithëpërfshirëse agresioni, duke shkatërruar çdo shans për bashkëjetesë paqësore midis Rusisë dhe BE-së, të paktën për sa kohë që ai mbetet në pushtet.

Ndarja gjeografike, e detyruar nga shantazhi bërthamor, do të mbizotërojë sërish mbi shkëmbimin dhe bashkëpunimin ekonomik.

BE-ja tani do të duhet të fokusohet shumë më tepër në çështjet e sigurisë dhe gjeopolitike sesa në të kaluarën.

Për më tepër, tani që Suedia dhe Finlanda do të anëtarësohen në NATO, Austria, Irlanda, Malta dhe Qipro do të jenë të vetmet anëtarë të BE-së që nuk i përkasin aleancës.

Kështu, marrëdhënia midis dy shtyllave të rendit evropian do të ndryshojë gjithashtu.

Anëtarët e BE-së do të duhet të rrisin ndjeshëm shpenzimet e tyre të mbrojtjes, si dhe urgjentisht të mbështesin kontributet e tyre në NATO.

BE-ja do të përballet gjithashtu me sfida gjeopolitike gjithnjë e më të mëdha, siç po shfaqen tashmë aplikimet për anëtarësim nga Ukraina, Gjeorgjia dhe Moldavia. Deri më tani, instrumenti i vetëm gjeopolitik që kishte në dispozicion BE-ja ishte premtimi i anëtarësimit të plotë dhe rrjedhimisht rritjes dhe prosperitetit ekonomik.

Por ky premtim ka rezultuar të jetë një iluzion për Turqinë dhe Ballkanin Perëndimor.

Sipas kuadrit të saj aktual institucional dhe ligjor, BE-ja mund të ndjekë interesat e saj gjeopolitike vetëm në një masë shumë të kufizuar, ose fare. Prandaj, BE-ja e së ardhmes do të ketë nevojë për një strukturë më fleksibël, me një marrëveshje kuazi-konfederative që rrethon një bërthamë të federuar. Në vend që të kërkojë anëtarësim të plotë ose asgjë fare, BE-ja në vend të kësaj mund të ofrojë akses më të ngushtë në tregun e përbashkët, sigurinë e përbashkët, komunitetin ligjor të BE-së, monedhën e përbashkët, e kështu me radhë.

BE-ja nuk mund të rritet pafundësisht. Por ajo duhet të pranojë se interesat e saj gjeopolitike shtrihen shumë më tepër se instrumenti i anëtarësimit të plotë.

Për sa kohë që regjimet autoritare përbëjnë një kërcënim material, BE-ja, që përfaqëson alternativën ekonomike dhe shoqërore, do të bëhet një forcë gjithnjë e më e rëndësishme jo vetëm në kontinentin evropian, por në zonën më të madhe gri në lindje, ku nuk ka kufi të qartë me Azinë.

Çfarëdo që të ndodhë në Ukrainë, situata kërkon një fleksibilitet të ri strukturor dhe jo respektim të marrëveshjeve të vjetra, të sforcuara ose premtimeve që nuk mund të mbahen.

Joschka Fischer, ministër i jashtëm i Gjermanisë dhe zëvendëskancelar nga viti 1998 deri në 2005, ishte lider i Partisë Gjermane të Gjelbër për gati 20 vjet. E drejta e autorit: Project Syndicate, 2022.

Burimi: Project Syndicate

VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN


Joschka Fischer/ Project Syndicate

Cila fuqi do e fitojë shekullin e njëzet e një?

Project Syndicate

Dy sisteme, një botë

Nga Joschka Fischer/ Project Syndicate

Historinë e fuqive të mëdha tani po e shkruan virusi…

Joschka Fischer/ Project Syndicate

Bota po tronditet nga kriza e trefishtë!