Vladimir Putin ka nevojë për petrodollarë dhe ai ka nevojë për to tani. Shumë prisnin që presidenti rus të lëshonte një deklaratë zyrtare të luftës ndaj Ukrainës, një veprim që do të lejonte mobilizimin e plotë të forcave rezervë të Rusisë. Por ndërsa Putini mund të dëshirojë të dërgojë më shumë ushtarë në Ukrainë, ai nuk mund ta përballojë këtë. A do ta detyrojë atë të mbyllë pushtimin embargoja nga BE e naftës?
Tashmë, Kremlini e ka zbutur propagandën e tij. Nuk flitet më për marrjen e Kievit. Qëllimi i vetëm i Putinit tani, me sa duket, është të pushtojë rajonin lindor të Donbasit. Por edhe atje, Putinit nuk i është garantuar fitorja, pasi aty Ukraina ka nisur të ashtuquajturin Operacioni i Forcave të Përbashkëta, i cili përfshin njësitë e saj ushtarake më të trajnuara – të armatosura gjithnjë e më shumë me pajisje të avancuara ushtarake perëndimore.
Rusia, ndërkohë, ka humbur shumë nga pajisjet e saj moderne ushtarake dhe sanksionet perëndimore e kanë lënë atë të paaftë për të rimbushur rezervat e saj. Me pak opsione, Rusia tani po shpaketon tanket e epokës sovjetike.
E vetmja mënyrë se si Putin mund të kompensojë mungesën e pajisjeve është të dërgojë më shumë ushtarë. Por hartimi i rekrutëve të rinj është një ide e papëlqyeshme, kështu që Putini është drejtuar të paguajë njerëz për të luftuar për Rusinë. Rekrutët tani thuhet se marrin 3000-5000 dollarë në muaj. Por, vendimi i fundit për të hequr kufirin e moshës për rekrutët e ushtrisë sugjeron se edhe perspektiva për të fituar pagë që është një renditje e madhësisë më e lartë se paga mesatare në rajonin mesatar rus nuk po tërheq mjaftueshëm luftëtarë.
Të dhënat buxhetore të publikuara së fundmi nga ministria ruse e financave sugjerojnë se Putini vështirë se mund të përballojë të mbulojë kostot në rritje të luftës. Të dhënat konfirmojnë, së pari, se lufta ka qenë e shtrenjtë, me shpenzimet ushtarake që janë rritur me pothuajse 130% muajin e kaluar, në 630 miliardë rubla (10.2 miliardë dollarë), ose 6% e PBB-së vjetore në një bazë të përpjestuar.
Të dhënat tregojnë gjithashtu se Rusia pati një deficit fiskal prej më shumë se 260 miliardë rubla në prill, ose 2.5% të PBB-së kur përpjesëtohej me shifrat vjetore. Ndërsa çmimet globale të naftës janë shumë të larta, Rusia e shet naftën e saj me një zbritje të madhe – duke pranuar 70 dollarë për fuçi për naftën e papërpunuar të Urals javët e fundit, 30% nën çmimin e tregut – ndërkohë që prodhimi i përgjithshëm pritet të bjerë me 10% këtë vit. Ndërkohë, të ardhurat jo hidrokarbure kanë rënë, duke lënë që taksat e naftës dhe gazit të përbëjnë më shumë se 60% të të ardhurave fiskale, krahasuar me më pak se 40% një vit më parë.
Varësia e Putinit nga petrodollarët do të thotë se, duke shpallur një embargo ndaj rreth 90% të importeve të naftës ruse brenda 6-8 muajve të ardhshëm, Bashkimi Evropian po godet Rusinë aty ku i dhemb. Putin tashmë është i sigurt se do të përballet me një krizë të madhe fiskale brenda një viti, duke e bërë të vështirë mbajtjen e luftës së tij në Ukrainë, e lëre më të pushtojë një vend tjetër.
Problemi është se embargoja do ta ndihmojë Putinin në një afat të shkurtër. Thjesht shpallja e tij ka shkaktuar tashmë rritje të çmimeve të naftës. Kjo është arsyeja pse Evropa duhet të plotësojë embargon e saj të naftës me masa shtesë dhe të menjëhershme. Dy opsione dallohen.
E para – që Ricardo Hausmann e propozoi menjëherë pas pushtimit, dhe që të tjerët kanë treguar se mund të zbatohet shpejt – është një tarifë e lartë për importet e naftës ruse. Kjo qasje ka kuptim të përsosur ekonomik. Çdo euro e shpenzuar për naftën ruse e ndihmon Putinin të financojë fushatën e tij të dhunshme në Ukrainë. Ky është një “eksternalitet i gjakut” dhe duhet të vlerësohet në përputhje me rrethanat. Një pjesë e shumës së paguar nga blerësit e hidrokarbureve ruse duhet të transferohet në Ukrainë si dëmshpërblim ose të ruhet në llogari speciale të ruajtjes derisa të jepen zyrtarisht reparacionet.
Por në një kohë kur familjet evropiane po përballen me kosto në rritje të energjisë, ka pak oreks politik për një taksë nafte. Me këtë në mendje, kryeministri italian Mario Draghi ka propozuar një zgjidhje alternative: një kufi çmimi. Sipas këtij propozimi – të cilin Këshilli Evropian ka udhëzuar Komisionin për ta vlerësuar – vendet perëndimore do të paguajnë një çmim më të ulët për naftën dhe gazin rus dhe do të vendosin sanksione dytësore ndaj palëve të treta që paguajnë Rusinë më shumë.
Një kufi çmimi mund të zbatohet menjëherë – të themi, në 70 dollarë për fuçi – dhe të ulet me rreth 10 dollarë çdo muaj që lufta vazhdon. Po, Putini mund të refuzojë të shesë naftë me këtë çmim. Por, duke pasur parasysh se ai tashmë është mjaft i dëshpëruar për t’i shitur Kinës dhe Indisë me zbritje të mëdha, dhe çmimet e sotme të energjisë tejkalojnë shumë kostot e prodhimit, kjo duket e pamundur.
Në vend të kësaj, Rusia ndoshta do të vazhdonte furnizimin me naftë dhe gaz për blerësit perëndimorë me çmimin e kufizuar, ndërsa blerësit si Kina dhe India, nën kërcënimin e sanksioneve, nuk do të kishin asnjë arsye për të paguar më shumë. Kjo do t’u siguronte konsumatorëve lehtësim nga çmimet e larta të energjisë dhe do të bënte që të ardhurat e Rusisë të bien ndjeshëm.
Disa mund të argumentojnë se kufizimet e çmimeve shtrembërojnë stimujt – në këtë rast, nxitja për të adoptuar burime të rinovueshme. Por ky argument vlen vetëm për një treg konkurrues. Në tregun e sotëm të naftës dhe gazit, çmimet i tejkalojnë shumë kostot marxhinale dhe karteli global i naftës OPEC+ (i cili përfshin Rusinë) vetëm kohët e fundit ka rënë dakord të rrisë prodhimin në korrik dhe gusht. Furnizuesi rus i gazit Gazprom ka të ngjarë të manipulonte çmimet në Evropë edhe para luftës. Një sjellje e tillë monopoliste garanton një kufi çmimi.
Një argument tjetër i shpeshtë kundër një kufiri çmimi është se ai mund të nxisë një treg të zi. Ky është një rrezik real. Tashmë, kompanitë evropiane të energjisë kanë filluar të kombinojnë produktet ruse të naftës me të tjera – një “përzierje letoneze” – në mënyrë që ata të mund të përfitojnë nga çmimet më të ulëta, ndërsa pretendojnë se nuk mbështesin makinën luftarake të Putinit. Por këto firma aktualisht nuk po shkelin asnjë ligj. Nëse do të zbatohej një kufi çmimi, do të zbatohej. Duke pasur parasysh zemërimin publik në luftë, përkushtimin e Perëndimit ndaj sanksioneve dytësore dhe rritjen e hetimeve të drejtuara nga qytetarët që mbështeten në inteligjencën me burim të hapur, do të ishte shumë e vështirë, nëse jo e pamundur, të largohesh nga një shkelje e tillë rregullore.
Embargoja e naftës e BE-së do ta dëmtojë Putinin, por jo shumë shpejt. Evropa duhet të vendosë menjëherë një kufi çmimi për naftën dhe gazin rus.
*Sergei Guriev, një ish-kryekonomist i Bankës Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim, profesor i ekonomisë në Sciences Po.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Embargoja e naftës e BE-së “për disa ditë”, reagon Rusia
Çfarë i duhet Europës për të hequr dorë nga nafta ruse?
Rezerva gjigante e gazit që mund të kishte lehtësuar krizën e sotme
