Për më shumë se tre dekada, ekonomia globale u përcaktua nga integrimi i shfrenuar dhe ndërvarësia e paprecedentë. As grindjet politike dhe as luftërat e lokalizuara nuk mund të ngadalësojnë trenin e globalizimit. Tregjet ishin tregje, biznesi ishte biznes dhe firmat shumëkombëshe u bënë më shumëkombëshe. Jo më.
Në këtë epokë të re të konkurrencës strategjike midis Kinës dhe Perëndimit, shkëputja është rendi i ditës. Ndërsa kjo prirje do të pengojë rritjen ekonomike, do të rrisë kostot e biznesit (nëpërmjet ristrukturimit të zinxhirit të furnizimit) dhe do të rrisë çmimet për të gjithë, ekonomia që humbet më shumë mund të jetë e Kinës. Republika Popullore nuk do të ishte këtu ku është sot pa globalizimin. Tregtia ndërkombëtare, investimet dhe qasja në tregjet e kapitalit nxitën rritjen ekonomike, ndërsa transferimi i njohurive – i ndihmuar nga angazhimi midis studentëve, shkencëtarëve dhe studiuesve – mundësoi ngritjen teknologjike.
Lidhjet me botën e jashtme gjithashtu e detyruan Kinën të prezantojë një sistem ligjor të aftë për të vendosur dhe zbatuar ligjin e kontratave dhe të pronësisë intelektuale. Dhe zgjerimi i fuqisë ekonomike të Kinës i mundësoi vendit gjithnjë e më shumë të projektonte fuqi jashtë vendit. Por, vitet e fundit, hapja që mbështeti globalizimin – “batica në rritje që ngriti të gjitha varkat” – i ka lënë vendin një mendësie të fokusuar gjeopolitikisht, me shumën zero. Tregtia dhe financat ndërkombëtare janë formësuar gjithnjë e më shumë nga konsideratat e sigurisë kombëtare.
Kontrollet e eksportit, futja në listën e zezë të kompanive dhe kufizimet e aksesit në treg në sektorë të ndjeshëm, si disa teknologji të fundit, janë bërë të zakonshme. Rivaliteti kino-amerikan e ka reflektuar dhe përshpejtuar këtë ndryshim. Shtetet e Bashkuara kanë vënë në shënjestër Kinën me një sërë masash – duke përfshirë kufizimet në importet, eksportet dhe investimet – dhe kanë shtuar dhjetëra kompani kineze në të ashtuquajturën Lista e Entiteteve. Vende të tjera kanë rritur gjithashtu kontrollin e tyre të investimeve kineze dhe kanë kufizuar disa lloje të shkëmbimeve tregtare me Kinën. Sanksionet për shkeljet e të drejtave të njeriut nga Kina në Xinjiang dhe Hong Kong janë futur gjithashtu.
Kina mund të mos e kishte nisur procesin e shkëputjes, por duket se është e angazhuar për ta arritur atë. Duke refuzuar të dënojnë luftën e Rusisë ndaj Ukrainës, udhëheqësit e saj e bënë të qartë se, sipas këndvështrimit të tyre, SHBA – dhe Perëndimi më gjerësisht – janë në rënie përfundimtare dhe tani është koha për të sfiduar rendin ekzistues botëror. Përtej sanksioneve dhe tarifave hakmarrëse, Kina ka shtuar përpjekjet e saj për t’u bërë e vetë-mbështetur në teknologjinë dhe shkencën e përparuar, përmes politikave industriale shumë të përqendruara në shtet dhe proteksioniste. Qëllimi i tij është të “sanksionojë” ekonominë e saj, veçanërisht duke de-amerikanizuar zinxhirët e saj të furnizimit.
Shkalla në të cilën kjo është e mundur është e pamundur të dihet saktësisht. Por përpjekjet e Kinës për të arritur mbështetjen te vetja sigurisht që nuk do të kenë sukses në të gjithë bordin. Siç raportoi The Economist në shkurt, Kina po lufton më shumë në zonat ku zinxhirët e furnizimit janë më të gjatë dhe më kompleks, siç janë vaksinat mRNA, agrokimikatet, sistemet operative kompjuterike dhe sistemet e pagesave.
Në gjysmëpërçuesit, Kina mbetet e varur nga furnizuesit e huaj, pavarësisht investimeve të qeverisë me vlerë dhjetëra miliarda dollarë. Kina ka dështuar në mënyrë të ngjashme për të thyer varësinë e saj nga jashtë në hapësirën ajrore dhe automobila. Dhe përpjekjet e saj për të zhvilluar një alternativë të bazuar në renminbi ndaj sistemeve të financave dhe pagesave të bazuara në dollarë amerikanë, ende nuk kanë fituar tërheqje. Por përpjekja e Kinës për mbështetje te vetja mund të dështojë. Siç theksoi gjithashtu raporti i Economist, kur kompanitë kineze janë të shkëputura nga konkurrenca dhe ekspertiza e huaj, aftësitë e tyre ngecën.
Pavarësisht nga pasojat e pafavorshme ekonomike, ne duhet të presim që mosangazhimi i drejtuar nga gjeopolitika të vazhdojë. Kina do të përpiqet të ndërtojë një infrastrukturë financiare alternative dhe SHBA do të heqë firmat kineze nga bursat e saj. Kongresi i SHBA-së tashmë raportohet se po shqyrton legjislacionin për të kufizuar ose ndaluar investimet e huaja direkte të SHBA-së jashtë vendit në disa sektorë të ndjeshëm, njëlloj siç bën me investimet kineze në SHBA.
Masat tregtare që synojnë diversifikimin e zinxhirëve të furnizimit dhe sigurimin e furnizimeve me inpute kritike, si tokat e rralla, duhet gjithashtu të priten. Ndërsa shkëputja përparon, shumë sektorë kritikë – si interneti – ka të ngjarë të ndahen në dy blloqe të veçanta, secili me rregullat dhe standardet e veta. Ndarja në standardet dixhitale, dispozitat për menaxhimin dhe përdorimin e të dhënave, pajisjet e rrjetit dhe shërbimet e telekomunikacionit do të rritet. Kufizimet e hyrjes në treg dhe kërkesat e reja të miratimit dhe licencimit do të shtohen. Këto ndryshime do të vijnë në një kohë kur Kina po përballet tashmë me disa sfida serioze, duke përfshirë demografinë e pafavorshme, një treg të dobët pronash, një sektor bankar tepër të zgjeruar, produktivitetin e bllokuar, qeverisjen e politizuar dhe pasojat e politikës së saj zero-kovid.
“Mrekullia” ekonomike e Kinës duket se e ka kaluar kulmin e saj. Rritja vjetore ekonomike mund të bjerë në 2-3% në vitet e ardhshme, që do të thotë se qëllimi zyrtar për dyfishimin e të ardhurave për frymë dhe PBB-së midis 2020 dhe 2035 nuk do të realizohej. Ky ngadalësim do të ketë pasoja të mëdha. Si fillim, aftësia e Kinës për të konkurruar me SHBA-në do të rrezikohet. Ekonomia e Kinës mund të mos e kalojë kurrë atë të Amerikës, veçanërisht nëse vlera e renminbit bie me 20-25% gjatë viteve të ardhshme. Për më tepër, çmimet për mallrat – veçanërisht ato që janë kyçe për sektorin e banesave dhe ndërtimit të Kinës – do të bien. Ndërsa kostot më të larta të zinxhirëve të furnizimit më të rinj dhe më rajonal do të gjenerojnë presione inflacioniste, kërkesa më e dobët kineze dhe një renminbi më i lirë do t’i ulë ato.
Flukset e investimeve të huaja në Kinë do të bien, me fonde që do të ndahen gjithnjë e më shumë në vende të tjera aziatike ose tregje në zhvillim. Ndërsa Kina nuk do të bëhet “e pa investueshme” (për sa kohë që konflikti ushtarak nuk do të shpërthejë), investitorët ndërkombëtarë do t’i mbajnë portofolet e tyre të Kinës nën peshë. Megjithëse renminbi do të gëzojë një status të barabartë me jenin japonez, paundin britanik dhe dollarin kanadez, ai nuk do t’i afrohet zëvendësimit të dollarit amerikan.
Presidenti kinez Xi Jinping ka vënë në rrezik legjitimitetin e qeverisë së tij në prosperitetin e vazhdueshëm të Kinës. Por kjo po bëhet gjithnjë e më e vështirë për t’u realizuar – dhe mosangazhimi është një arsye e rëndësishme pse.
*George Magnus, një bashkëpunëtor kërkimor në Qendrën Kineze të Universitetit të Oksfordit dhe Universitetin SOAS të Londrës, është autor i Flamujt e Kuq: Pse Kina e Xi është në rrezik (Yale University Press, 2018).
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Kina mund të sjellë ndryshim të madh në çmimet e naftës
Pesë gjëra për tu mbajtur nën vëzhgim për Kinën
Ekonomia globale drejt një tjetër recesioni?
