Kur isha komandanti suprem aleat i Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut rreth një dekadë më parë, shpesh u theksoja amerikanëve aftësinë e aleancës: shpenzimet e kombinuara të mbrojtjes afro 900 miliardë dollarë; 24,000 avionë luftarakë; 3 milionë burra dhe gra, pothuajse të gjithë vullnetarë; dhe 800 anije luftarake oqeanike.
Ishte aleanca ushtarake më e pasur dhe më e aftë në historinë njerëzore.
Por do të theksoja gjithashtu me kujdes thembrën e saj të Akilit: nevojën për konsensus për të finalizuar çdo vendim të rëndësishëm, që do të thotë që të 28 anëtarët (tani janë 30) duhej të votonin pozitivisht përpara se një ushtar, marinar ose aviator i vetëm të mund të dërgohej diku.
Kalova orë të panumërta në Bruksel duke informuar Këshillin e Atlantikut të Veriut, organin më të lartë qeverisës të NATO-s, për rastet në Afganistan, Ballkan, Libi ose në ujërat e Afrikës Lindore.
Sot, aleanca ka një vendim në dukje të lehtë përpara saj: nëse do të lejojë Suedinë dhe Finlandën, të dyja kombe të kualifikuara të afërta, të bashkohen.
Fatkeqësisht, Turqia po e pengon votimin, i cili tashmë mund të kishte ndodhur pa kundërshtimin turk.
Cili do të jetë rezultati përfundimtar dhe çfarë mund të mësojë aleanca nga ky moment sfidues?
Është e qartë se Finlanda dhe Suedia janë kandidatë të shkëlqyera. Të dyja kanë ushtri, marina dhe forca ajrore shumë të afta, dhe suedezët prodhojnë aeroplanin e shkëlqyer luftarak Gripen. Ata janë kombe afër Arktikut me përvojë.
Por Turqia, një anëtare e NATO-s për 70 vjet, kundërshton anëtarësimin e tyre, duke u ankuar se të dy vendet strehojnë ata që Ankaraja i konsideron terroristë kurdë – anëtarë të Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit ose PKK.
Për shkak se të 30 vendet duhet të bien dakord për pranimin e anëtarëve të rinj, kundërshtimi i Turqisë është një pengesë e rëndësishme.
Turqit përmendin rastin e kombit ballkanik, Maqedonisë që duhej të priste 10 vjet dhe t’i nënshtrohej një ndryshimi të emrit në Maqedoninë e Veriut, përpara se të lejohej përfundimisht të anëtarësohej në NATO, për shkak të një pengese të vetme, Greqisë. Grekët, të cilët kanë një provincë veriore të quajtur gjithashtu Maqedoni, kundërshtuan emrin origjinal të vendit.
Por një ndryshim kryesor është se Maqedonia, një komb i vogël me një ushtri shumë të vogël, nuk i ofroi aleancës atë lloj avantazhi të fuqishëm ushtarak ashtu si dy vendet veriore. Dhe e gjithë kjo po ndodh përballë luftës në Ukrainë – e cila parashikon konflikt të mëtejshëm nga Rusia.
Gjatë kohës si komandant operacional i NATO-s, turqit ishin një mbështetës i fortë i misioneve tona. Ata morën pjesë në çdo operacion dhe siguruan forca të rëndësishme në Afganistan (ku ata kishin përgjegjësinë e sigurisë në kryeqytetin e Kabulit për më shumë se një dekadë), në Ballkan, Libi dhe kundër piraterisë. Turqia ka ushtrinë e dytë më të madhe në aleancë dhe pret komandën tokësore të NATO-s (një seli jetike me tre yje) në qytetin bregdetar të Izmirit.
Askush nuk dëshiron të krijojë një situatë ku Turqia të izolohet politikisht, diplomatikisht dhe ushtarakisht.
Tashmë ka pakënaqësi reciproke midis Ankarasë dhe Brukselit lidhur me vendimin turk për të blerë sistemin rus të mbrojtjes ajrore S-400; mosmarrëveshjet e vazhdueshme me Greqinë në detin Egje; dhe presion mbi ushtrinë, median dhe gjyqësorin pas një përpjekjeje për grusht shteti kundër Presidentit Recep Tayyip Erdogan në 2016.
Turqit janë refuzuar në Bashkimin Evropian për dekada.
Të dyja palët duhet të veprojnë me kujdes. NATO duhet të dëgjojë me respekt shqetësimet turke dhe të inkurajojë Suedinë dhe Finlandën të bëjnë atë që munden – brenda kufizimeve të sistemeve të tyre ligjore dhe politike – për çështjet kurde.
Turqia duhet të jetë e ndërgjegjshme për kontekstin aktual, duke pasur parasysh luftën në Ukrainë, dhe ndjenjën shumë të fortë në të gjithë aleancën për të mirëpritur suedezët dhe finlandezët.
Diplomacia do të jetë kyçe, pasi publiciteti dhe deklaratat publike të frustruara nuk do ta çojnë diskutimin përpara në mënyrë konstruktive.
Ky është një moment shumë domethënës për NATO-n. Sekretari i Përgjithshëm ose Zëvendës Sekretari i Përgjithshëm duhet të konsiderojnë ndërmarrjen e diplomacisë së transportit ndërmjet Ankarasë, Helsinkit dhe Stokholmit. Udhëheqësit e lartë ushtarakë duhet të ndihmojnë homologët e tyre politikë të shohin vlerën operacionale të anëtarësimit të dy vendeve nordike në aleancë.
Së fundi, si anëtari më i fuqishëm i NATO-s, SHBA, ka një përgjegjësi të veçantë për të gjetur një rrugë për të zgjidhur këtë proble. Mund të ketë stimuj që SHBA mund t’i ofrojë Turqisë, duke filluar nga blerjet ushtarake deri te mbështetja ekonomike për refugjatët që ata presin nga Siria.
Zgjidhja do të kërkojë përpjekje nga të gjitha palët, për t’i sjellë këta dy kandidatë të shkëlqyer në anëtarësim.
Ky mision duhet të jetë në krye të listës për Departamentin e Shtetit dhe të Mbrojtjes të SHBA-së, si për aftësinë ushtarake që do t’i shtojë NATO-s, ashtu edhe për ruajtjen e unitetit politik që kërkohet për të mbajtur aleancën të shëndetshme.
James Stavridis është një kolumnist i Bloomberg Opinion. Një admiral në pension i marinës amerikane, ish-komandant suprem aleat i NATO-s dhe dekan i Shkollës së Drejtësisë dhe Diplomacisë Fletcher në Universitetin Tufts, ai është nënkryetar i çështjeve globale në Carlyle Group.
Burimi: Bloomberg
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Finlanda dhe Suedia dorëzojnë aplikimet për anëtarësim në NATO
Për çfarë do e paralajmërojë Biden Erdoganin?
Macron kërkon ndëshkim për Erdoganin, ndërsa Merkel…
