MENU
klinika

"The Economist"

Një përpjekje e fundit për të ‘shpëtuar’ lirën turke

30.06.2022 - 17:37

Në Turqi, anormalja është normalja e re. Nëse duhen besuar shifrat zyrtare, inflacioni vjetor tani kalon 73%. Nëse u besohet konsumatorëve turq, është shumë më e lartë. E matur kundrejt dollarit, lira i ngjan një piste skijimi me diamant të zi. Monedha ka humbur një të pestën e vlerës së saj kundrejt monedhës së gjelbër që nga fillimi i vitit. Zgjidhja e dukshme do të ishte një rritje dramatike e normave të interesit. Por presidenti i vendit, Recep Tayyip Erdogan, refuzon të lejojë bankën qendrore të shtrëngojë politikën monetare.

Vlera tronditëse e teorisë së çmendur ekonomike që lideri i Turqisë ka hedhur prej disa kohësh, domethënë se zgjidhja për inflacionin e lartë është normat e ulëta të interesit, është konsumuar. Ajo që i ka trembur investitorët dhe kompanitë turke tani janë zgjatjet në të cilat mund të shkojë zoti Erdogan për të mbajtur në vend parametrat aktuale monetare. Spektri i kontrolleve të kapitalit ka filluar të shfaqet në vend.

Më 23 qershor, banka qendrore vendosi të mbajë të pandryshuar normën bazë të interesit për të gjashtin muaj radhazi. Kjo pritej. Surpriza erdhi të nesërmen, me mirësjellje të autoritetit bankar të Turqisë, i njohur si bddk. Kompanitë turke, vendosi ai, nuk do të kualifikoheshin më për hua në lira nëse zotërimet e tyre në valutë i kalonin 15 milionë lira (afërsisht 900,000 dollarë) dhe nëse shuma tejkalonte një të dhjetën e aktiveve ose shitjeve vjetore të tyre.

Duke i detyruar kompanitë të shesin dollarë dhe euro, qeveria shpreson t’i japë frymë lirës. (Eksportuesit turq tashmë duhet të konvertojnë 40% të të ardhurave të tyre të huaja, sipas një vendimi të mëparshëm të marrë nga rregullatorët.) Por masa mund të pengojë gjithashtu kompanitë dhe të shkaktojë rrjedhje kapitale. Sa më shumë që qeveria penalizon zotërimet në valutë, aq më pak janë në gjendje firmat të mbrojnë kursimet e tyre kundër inflacionit, duke minuar besimin. Ata gjithashtu do ta kenë më të vështirë të blejnë mallra dhe shërbime nga jashtë. Disa do të kërkojnë mënyra për të anashkaluar direktivën e re, thotë Durmus Yilmaz, një ish-guvernator i bankës qendrore dhe do të parkojë më shumë para jashtë vendit.

Përpjekjet gjithnjë e më shumë joortodokse të Turqisë për të mbështetur lirën kanë shkaktuar tashmë një dëm të rëndë në ekonomi dhe financat publike. Që nga viti 2019, banka qendrore ka djegur të paktën 165 miliardë dollarë rezerva valutore duke ndërhyrë në tregjet e valutës. Në fund të vitit të kaluar qeveria shpalosi një skemë për të kompensuar mbajtësit e depozitave speciale të lirës për zhvlerësimin e monedhës kundrejt dollarit, në një përpjekje për të ndaluar një zbehje të mëtejshme. Turqit që atëherë kanë derdhur 963 miliardë lira në llogaritë speciale. Për shkak se monedha megjithatë ka vazhduar të bjerë, thesari u detyrohet atyre miliarda dollarë.

Lëvizja e fundit e qeverisë nuk plotëson përkufizimin e teksteve shkollore të kontrollit të kapitalit (masa për të frenuar fluksin e kapitalit të huaj brenda dhe jashtë vendit). Por sugjeron se mund të priten ndërhyrje më të rënda nëse lira vazhdon të bjerë. Analistët thonë se Erdogan do të vendoste shumë më shpejt kontrolle kapitali sesa të lejonte rritje të normave. “Unë jam 100% i sigurt se ai nuk do të përdorë normat e interesit si një mjet,” thotë Ozlem Derici Sengul nga Spinn, një konsulencë në Stamboll. Vendi ‘po ecën’ në një shpat të rrëshqitshëm.

/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist

VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN


Si po ndikon tek njerëzit?

Çfarë ndikimi ka rënia e lirës turke?

The Economist: Presidenti turk, në luftë me tregjet

Eksperimenti i Erdoganit po varfëron Turqinë