Matematikani gjerman David Hilbert dikur imagjinoi një hotel me një numër të pafund dhomash. Edhe nëse të gjitha dhomat ishin të zëna, vuri në dukje ai, hoteli mund të strehojë një ardhje të re, thjesht duke i kërkuar çdo mysafiri të lëvizë në dhomën ngjitur. Një mysafir do të lëvizte në dhomën e një mysafiri të dytë, duke liruar një vend për ardhjen e re. I ftuari i dytë do të lëvizte në dhomën e një të ftuari të tretë, e kështu me radhë. Me një numër të pafund dhomash, sekuenca nuk do të përfundonte kurrë.
Për vite me radhë, zhvilluesit e pronave të Kinës operuan në linja të ngjashme. Ata do të shisnin banesa shumë përpara se t’i ndërtonin. Paratë e mbledhura për këto banesa supozohej se ishin rezervuar për ndërtimin e tyre, ashtu si çdo dhomë në hotelin e Hilbertit supozohej se ishte rezervuar për një mysafir ekzistues. Por zhvilluesit në vend të kësaj do t’i përdorin paratë për qëllime të tjera, të tilla si blerja e tokës. Kur vinte koha për të paguar për ndërtimin, ata do të shisnin më shumë banesa të pandërtuara dhe do t’i përdornin ato para në vend të tyre. Ashtu si hoteli i Hilbertit strehoi çdo mysafir në dhomën ngjitur, zhvilluesit e pronave të Kinës ndërtuan çdo apartament të parashitur me paratë e para-shitjes së radhës. Për sa kohë që kishte gjithmonë blerës të rinj, sekuenca mund të vazhdonte.
Fatkeqësisht, zhvilluesve të Kinës tani po u mbarojnë dhomat. Shitjet e tyre në 12 muajt deri në qershor ranë me 22% krahasuar me 12 muajt e mëparshëm. Shitjet paraprake ranë edhe më shpejt. Kjo furçë e dhimbshme me fundshmëri ka lënë shumë zhvillues pa para të mjaftueshme për të vazhduar ndërtimin e banesave që klientët e tyre kanë blerë tashmë. Zhvilluesit e Kinës kanë filluar punën në mbi 6 miliardë metra katrorë pronë në tre vitet e fundit. Ata kanë plotësuar më pak se gjysmën e kësaj shume. Në të kaluarën, blerësit e shtëpive mund të bënin shumë pak për këto vonesa. Ata kishin dorëzuar tashmë paratë e tyre, në fund të fundit.
Por edhe pse ata kanë paguar zhvilluesit e tyre, ata ende po paguajnë bankat e tyre. Në muajt e fundit, blerësit e zemëruar të shtëpive kanë kërcënuar se do të ndalojnë shlyerjen e hipotekave të tyre nëse zhvilluesit nuk rifillojnë punën në banesat e tyre. Sipas një dokumenti të grumbulluar që qarkullon në internet, kjo grevë hipotekore është përhapur në gati 100 qytete dhe mbi 320 projekte, duke përfshirë qytetin e Dragoit, Qytetin e Palluave dhe Qytetin Phoenix. Mbi 40 nga këto projekte janë në Zhengzhou, kryeqyteti i provincës Henan.
Sa i përhapur mund të bëhet bojkoti? Ka disa kufizime në rritjen e tyre. Mbajtësit grevistë të hipotekave mund të përfundojnë në listat e zeza të kredive, duke dëmtuar aksesin e tyre në kredi. Dhe në Kinë, thekson s&p Global, një agjenci vlerësimi, shumica e individëve nuk mund të deklarojnë falimentimin, pasi “borxhet e tyre nuk do t’u falen kurrë”.
Në një skenar të zymtë, kreditë hipotekare me vlerë rreth 2.4 trilion juanë (350 miliardë dollarë) mund të bëhen të turbullta, llogarit s&p Global. Kjo përbën afërsisht 1.3% të totalit të kredive bankare, e mjaftueshme për të rrezikuar disa huadhënës më të vegjël, por jo aq sa për të paraqitur një kërcënim sistemik për sistemin bankar.
Rëndësia e vërtetë e bojkoteve qëndron diku tjetër. Ato tregojnë se familjet kineze nuk besojnë më se një banesë e blerë paraprakisht do të dorëzohet. Kjo humbje e besimit nuk kufizohet vetëm tek protestuesit. Ai po shfaqet gjithashtu në dobësimin e para-shitjeve, veçanërisht për zhvilluesit në vështirësi. Një hezitim për të blerë shtëpi të reja përbën një kërcënim më të madh për ekonominë e Kinës sesa refuzimi më i dukshëm për të shlyer hipotekat ekzistuese. Shitjet e dobëta do të shtrydhin më tej të ardhurat e zhvilluesve, duke shtuar vonesat e ndërtimit dhe thellimin e zhgënjimit.
Si mund të thyhet ky rreth vicioz? Në Henan, dy ndërmarrje shtetërore (një zhvillues dhe një “bankë e keqe”) kanë krijuar një fond ndihme për të blerë projekte të vështira dhe për t’i përfunduar ato. Por qeverive lokale të Kinës u mungojnë paratë për të ringjallur besimin, sipas Andrew Batson nga Gavekal Dragonomics, një firmë kërkimore. Ai beson se një plan i besueshëm do të kërkojë që qeveria qendrore të ndërhyjë. Është e kuptueshme që heziton të lërë më shumë burime në një sektor që tashmë zotëron një pjesë shumë të madhe të ekonomisë. Por paratë e reja të investuara në projekte të ngecura mund të japin një divident të dyfishtë, duke ndihmuar si në ndërtimin e banesave të papërfunduara ashtu edhe në rindërtimin e besimit në para-shitjet.
Në afat të gjatë, zhvilluesit do të kenë nevojë për një model biznesi më pak të furishëm. Ata do të duhet të mbështeten më pak në shitjen e banesave paraprakisht dhe fillimin e projektit të radhës përpara se të përfundojnë të fundit. Në Kinë, kërkesa për banesa është e madhe. Por nuk është e pafund.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A është bota në prag të një dekade tjetër të humbur?
Ekonomia e Kinës: pasojat nga kriza Evergrande
Çfarë mund të bëjë Xi për Evergrande?
