Pse politika e Perëndimit për Afganistanin dështoi?
A ishte e destinuar që në fillim dhe a është nxjerrë ndonjë mësim? Për më tepër, fundi i një lufte 20-vjeçare a hapi rrugën për një tjetër?
Me rritjen e inflacionit dhe një luftë të re në Evropë, gjysma e parë e vitit 2022 ishte e kuptueshme e zymtë për ekonomitë dhe tregjet financiare në mbarë botën.
Por zhvillimet e fundit ofrojnë disa shpresa se pesimizmi mund të mos jetë më aq i justifikuar sa ishte disa muaj më parë.
Një vit pas rënies së Kabulit dhe kthimit të talebanëve në pushtet, këto dhe pyetje të tjera qarkullojnë kudo. Ato mbeten pa përgjigje, pjesërisht sepse pushtimi rus i Ukrainës dhe tensionet kino-amerikane kanë konsumuar shumë nga oksigjeni, por edhe sepse janë shumë të dhimbshme për t’u marrë në konsideratë.
Ka qenë më e lehtë për komunitetin ndërkombëtar thjesht të harrojë fare Afganistanin.
Ndryshe nga argumentet e thjeshtuara që dëgjohen në Shtetet e Bashkuara, arsyeja e menjëhershme për rënien e regjimit afgan nuk ishte se ushtarët afganë nuk donin të luftonin për vendin e tyre. Në fakt, dhjetëra mijëra kishin luftuar dhe kishin vdekur duke u përpjekur të ndalonin talebanët, vetëm që SHBA-ja papritmas t’i jepte fund të gjithë mbështetjes politike dhe materiale për luftën e tyre.
Regjimi mori fund sepse Amerika kishte vendosur të ikte.
Siç kemi mësuar që atëherë (përsëri) në Ukrainë, aftësia e një ushtrie për të luftuar varet nga besimi se fitorja është me të vërtetë e mundur, edhe nëse shanset janë kundër saj.
Pasi SHBA kishte sinjalizuar synimin e saj për t’u tërhequr plotësisht nga Afganistani, ajo filloi një evakuim të nxituar. Me pak fjalë, ushtria afgane humbi aksesin edhe në personelin e riparimit dhe logjistikës që nevojitej për të mirëmbajtur sistemet e ndërlikuara të armëve që i ishin furnizuar. Nuk është çudi që morali i trupave afgane ra përtokë. Kur SHBA-të u larguan, ushtarët afganë e morën atë si një sinjal për të bërë të njëjtën gjë.
Konteksti për tërheqjen e SHBA-së ishte krijuar nga marrëveshja e turpshme që Presidenti Donald Trump arriti me talebanët në shkurt 2020.
Me këtë, Amerika tregoi se nuk i interesonte më nëse kishte një paqe të qëndrueshme apo marrëveshje politike në Afganistan. Ajo do të largohej pa marrë parasysh se çfarë , duke braktisur efektive qeverinë afgane.
Kur Presidenti Joe Biden mori detyrën, ai vendosi të ndiqte politikën e administratës Trump – kundër këshillave të shumë njerëzve.
Sistemi politik amerikan ishte ngopur me dështimet e veta në Afganistan. Siç vuri në dukje Inspektori i Përgjithshëm Special i SHBA për Rindërtimin e Afganistanit në një raport shkatërrues atë vit, nuk kishte pasur kurrë një plan 20-vjeçar për vendin; në vend të kësaj, kishte 20 plane njëvjeçare. Çdo vit që kalonte, SHBA do të shpallte një rritje të trupave ose ndonjë taktikë tjetër që supozohej të përfaqësonte një pikë kthese.
Vetëm rrallëherë politikëbërësit amerikanë pranuan se ndërtimi i kombit dhe krijimi i paqes varen më shumë nga durimi sesa armët.
Natyrisht, ne kurrë nuk do ta dimë nëse një qasje më koherente ndaj Afganistanit do të kishte sjellë një rezultat më të mirë. Për vite me radhë, mendimi për të zhvilluar bisedime me talebanët ishte i paimagjinueshëm.
Në kohën kur më në fund filloi të ndryshonte, SHBA-ja kishte humbur durimin dhe ishte e gatshme të pranonte kërkesën thelbësore të talebanëve – që forcat perëndimore të tërhiqeshin nga vendi – pavarësisht nëse kishte një marrëveshje politike.
Fundi ishte i parashikueshëm. Talibanët janë kthyer në kontrollin e vendit dhe çdo shpresë se ata do të qeverisin në mënyrë më pragmatike se në të kaluarën është shuar. Megjithëse udhëheqësit talebanë premtuan një qasje më të moderuar pas kthimit të tyre, shpejt u bë e qartë se ata nuk e kishin menduar këtë. Edhe një herë, vajzave afgane u mohohet arsimi. Ekonomia është në krizë, pasiguria ushqimore po rritet ndjeshëm dhe vendi ka kapërcyer Jemenin si vendi i krizës më të keqe humanitare në botë.
Më e keqja nga të gjitha, shumë pak njerëz jashtë rajonit duket se u intereson situata atje.
Por mos bëni gabim, rënia e Kabulit vitin e kaluar pati pasoja që ende nuk janë vlerësuar plotësisht. Ai tregoi se SHBA-ja mund të mos ketë fuqinë e qëndrueshme ose durimin strategjik që është i nevojshëm për të arritur një fitore ushtarake ose për të siguruar një paqe të qëndrueshme në vendet ku ka ndërhyrë.
Ai tregoi se çdo vend apo rajon tjetër relativisht margjinal mund të braktiset në interes të fokusimit të burimeve të SHBA-së në Kinë.
Kremlini sigurisht e mori parasysh. Menjëherë pas marrjes së pushtetit nga talebanët, këshilltari i presidentit rus Vladimir Putin për sigurinë kombëtare vuri në dukje publikisht se ukrainasit nuk mund të mbështeteshin te SHBA-ja për një afat të gjatë.
Brenda disa javësh pas rënies së Kabulit, trenat e trupave ruse dhe tanket kishin filluar lëvizjen e tyre masive drejt kufirit ukrainas. Me mbarimin e një lufte, filloi një tjetër.
Carl Bildt ishte ministër i jashtëm i Suedisë nga viti 2006 në 2014 dhe kryeministër nga 1991 deri në 1994, kur ai negocioi pranimin e Suedisë në BE. Një diplomat i njohur ndërkombëtar, ai shërbeu si i dërguar i posaçëm i BE-së në ish-Jugosllavi, Përfaqësues i Lartë për Bosnje dhe Hercegovinën, i dërguar i posaçëm i OKB-së në Ballkan dhe bashkë-kryetar i Konferencës së Paqes të Dejtonit. Ai është bashkëkryetar i Këshillit Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë.
Burimi: Project Syndicate
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Tërheqja amerikane nga Afganistani dëmton imazhin e saj”
“Asetet e ngrira të Rusisë të përdoren për rindërtimin e Ukrainës”
