Në ditët e sotme, Amerika dhe Kina kanë rënë dakord për shumë pak çështje. Megjithatë, për sa i përket çeshtjes së Tajvanit, të paktën për një pikë, ato janë në harmoni të plotë.
Status quo-ja e ishullit vetëqeverisës, të cilin Kina pretendon dhe demokracinë e lulëzuar e të cilit Amerika mbështet, po ndryshon në mënyra të rrezikshme, sipas zyrtarëve nga të dyja palët.
Lufta nuk duket e afërt, por paqja për më shumë se gjashtë dekada po cënohet. Kjo është e qartë nga kriza e shkaktuar këtë muaj nga vizita e kryetares së Dhomës së Përfaqësuesve të Amerikës, Nancy Pelosi në Tajvan.
Ajo kishte të gjithë të drejtën të vizitonte Tajvanin por udhëtimi i saj ishte provokues. Një veprim i tillë inatosi Partinë Komuniste Kineze. Një nga paraardhësit e Pelosit kishte vizituar ishullin në vitin 1997, por kryediplomati i Kinës pretendoi se “diversantët” amerikanë kishin shkatërruar status quo-në, raporton abcnews.al.
Pasi Pelosi u largua, Kina hodhi raketa mbi ishull dhe kreu stërvitje ushtarake. Që nga konflikti i mëparshëm në 1995-1996, Amerika, Kina dhe Tajvani kanë qenë të shqetësuara me paqartësitë, kontradiktat dhe status quo-në.
Kina, veçanërisht, po “tregon” dhëmbët. Nëse bota do të shmangë luftën, ajo duhet urgjentisht të vendosë një ekuilibër të ri. Pjesërisht kjo pasqyron ndryshimin befasues të gjysmëshekullit të kaluar.
Tajvani ka lulëzuar nga një diktaturë ushtarake në një demokraci të begatë, liberale prej 24 milionë banorësh, pothuajse të gjithë kinezë Han dhe qytetarët e saj janë më shumë se dy herë më të pasur.
Suksesi i tyre është një kritikë ndaj regjimit autokratik të Kinës dhe një arsye e qartë për t’i rezistuar Kinës. Presidenti i Tajvanit, Tsai Ing-Wen, nuk ka bërë lëvizje formale drejt pavarësisë, por ishulli po largohet gjithnjë e më shumë nga kontinenti.
Oferta e Kinës për “një vend, dy sisteme” është dukur boshe që kur kontinenti shtypi liritë civile në Hong Kong. Sot, shumë pak tajvanezë kërkojnë pavarsinë qoftë edhe nëse diçka e tillë do të provokonte një pushtim.
Por shumë pak favorizojnë bashkimin e shpejtë. Amerika ka ndryshuar gjithashtu. Pasi ndërhyri për të mbrojtur Tajvanin dy herë në vitet 1950, filloi të dyshonte nëse ia vlente të mbronte ishullin, por suksesi demokratik i ishullit kanë tensionuar edhe më shumë situatën.
Sot, aleatët si Japonia e shohin mbështetjen e vendosur për Tajvanin si një provë të pozitës së Amerikës si një fuqi dominuese dhe të besueshme në Paqësorin perëndimor.
Amerika nuk është angazhuar ende zyrtarisht për të mbrojtur Tajvanin, duke ruajtur në vend të kësaj një politikë të “paqartësisë strategjike”. Por mes rivalitetit në rritje kino-amerikane dhe me politikanët në Uashington që konkurrojnë për t’u dukur të ashpër ndaj Kinës, ka pak dyshime se Amerika do t’i bashkohej një lufte për Tajvanin.
Në të vërtetë, Presidenti Joe Biden e ka thënë diçka të tillë në në mënyrë të vazhdueshme, edhe pse herë stafi i tij është përpjekur të “fshehë” deklaratat e tij. Por asnjë vend nuk ka bërë më shumë për të shkatërruar status quo-në sesa Kina.
Nëse paqja do të zgjasë, varet kryesisht nga presidenti Xi Jinping. Ndërsa Kina është bërë gjithnjë e më e pasur, ai ka ushqyer një nacionalizëm të shëmtuar, paranojak, duke theksuar çdo poshtërim që ka pësuar nga duart e fuqive të huaja.
Ai e ka cilësuar bashkimin me Tajvanin si një “përtëritje kombëtare” deri në vitin 2049. Forcat e armatosura të Kinës kanë krijuar të gjithë kapacitetin për të marrë ishullin me forcë; marina e saj tani ka më shumë anije se ajo e Amerikës.
Disa gjeneralë në Uashington mendojnë se pushtimi mund të ndodhë në dekadën e ardhshme.
Për fat të mirë, veprimet e Kinës në këtë krizë kanë qenë të kalibruara, të dizanjuara për të treguar zemërimin dhe fuqinë e saj, duke shmangur përshkallëzimin. Forcat e saj janë dislokuar për të mos filluar një luftë, dhe Amerika ka dërguar sinjale të ngjashme.
:no_upscale()/cdn.vox-cdn.com/uploads/chorus_image/image/69239543/headshots_1620071842362.0.jpg)
Kina madje testoi raketat balistike ndërkontinentale. Madje edhe avioni në të cilin po udhëtonte Pelosi ndoqi një rrugë tërthore për të shmangur fluturimin mbi bazat detare në detin e Kinës Jugore.
Rreziku është se Kina po përdor krizën për të vendosur kufij të rinj në atë që Tajvani e konsideron hapësirën e saj ajrore dhe ujërat territoriale. Kina gjithashtu mund të përpiqet të vendosë kufizime edhe më të rrepta në marrëdhëniet e ishullit me pjesën tjetër të botës.
Kjo nuk duhet të ndodhë.
Detyra e Amerikës dhe aleatëve të saj është t’i rezistojnë këtyre përpjekjeve pa u futur në një luftë. Amerika mund të fillojë duke rivendosur normat që kanë qenë në fuqi përpara krizës. Ajo duhet të rifillojë menjëherë aktivitetet ushtarake rreth Tajvanit, për shembull, duke përfshirë tranzitet përmes ngushticës së Tajvanit dhe operacionet në ujërat ndërkombëtare që Kina i pretendon si të sajat.
Ajo mund të vazhdojë të rrisë stërvitjet ushtarake me aleatët, duke i përfshirë më shumë në planifikimin e emergjencës mbi Tajvanin. Japonia u zemërua kur Kina lëshoi raketat në afërsi të saj dhe ka treguar se mund të ndërhynte në një luftë.
Qëllimi është të bindë Kinën se nuk ia vlen të rrezikohet për një pushtim të tillë. Gjithashtu mund të përdoret Akti i Politikës së Tajvanit (tpa), përpara Kongresit, për t’i ofruar më shumë trajnime dhe armë Tajvanit.
Por Tajvani ka nevojë për një strategji më të mirë të bazuar në armë të vogla dhe të lëvizshme si ato që Ukraina ka përdorur. Ishulli duhet të shndërrohet në një “brejtës”, për t’ia bërë situatën më të vështirë Kinës.
Ashtu si Ukraina, Tajvani gjithashtu duhet të tregojë më shumë gatishmëri për të mbrojtur veten.Forcat e saj të armatosura janë rrënuar prej kohësh nga korrupsioni, shpërdorimi dhe skandali.
Ndonjëherë një përplasje me Kinën ka kuptim, pasi më shpesh shkakton shumë telashe për shumë pak përfitim. G7 dënoi lobimin me raketa të Kinës, ashtu si Japonia dhe Australia. Por Koreja e Jugut nuk e bëri këtë dhe vendet e Azisë Juglindore kanë mbajtur një qëndrim neutral.
Edhe pse ka dëmuar agresionin e Kinës, administrata Biden duhet të theksojë se nuk mbështet pavarësinë formale për Tajvanin. Kongresi duhet të shmangë lëvizjet simbolike që do të sjellin pak përfitime reale për ishullin, siç është riemërimi i zyrës përfaqësuese të Tajvanit në Uashington, aktualisht në TPA.
Por pse të mos miratoni një marrëveshje tregtare në vend të kësaj?
Lufta nuk është e pashmangshme. Me gjithë ambiciet e Xi, prioriteti i tij është të vazhdojë të mbajë pushtetin. Nëse pushtimi i Ukrainës do të na jepte një mësim, do të ishte se edhe një fitore e supozuar mund të kthehet në një luftë të zgjatur, me pasoja shkatërruese.
Amerika dhe Tajvani nuk duhet të vërtetojnë se pushtimi kinez do të dështonte nëse do të ndodhte, por thjesht të hedhin dyshime për të nxitur Xi të presë.
Burimi: The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Diplomacia e Tajvanit: një ekuilibër delikat
