Gjashtë muaj pasi tanket ruse u futën në Ukrainë, një goditje inflacioniste ende po përhapet nëpër sallat e këshillit, ministritë e financave dhe familjet, me çmimet evropiane të gazit natyror që u rritën përsëri më 22 gusht për shkak të frikës për ndërprerje të mëtejshme të furnizimit nga Rusia. Por në një fushë vendimtare, çmimet ‘janë kthyer në tokë’. Kostoja e drithërave dhe vajrave, elementë kryesorë të dietave në mbarë botën, janë rikthyer në nivelet e parë të fundit përpara fillimit të luftës.
Rusia dhe Ukraina janë fuqi bujqësore – deri vonë, eksportuesit më të mëdhenj dhe të pestë më të mëdhenj në botë të grurit dhe dy eksportuesit më të mëdhenj të vajit të lulediellit. Prandaj, nuk ishte befasi që çmimet e ushqimeve u rritën në shkurt dhe mars, të nxitura nga frika se eksportet do të pengoheshin nga lufta; në të vërtetë, shqetësimi ishte se mungesat do të vazhdonin, duke shkatërruar rezervat e grurit dhe duke shkaktuar urinë masive.
Ky rezultat i tmerrshëm tani duket se është shmangur. Kontratat e së ardhmes së grurit javën e kaluar në Çikago, për dorëzim në dhjetor, ranë në 7,70 dollarë për buhel, shumë më poshtë se 12,79 dollarë që arritën tre muaj më parë dhe u kthyen në nivelin e tyre në shkurt. Misri është kthyer gjithashtu në çmimin e tij të paraluftës. Ndërkohë, vaji i palmës, i gjetur në mijëra pjata, nga akullorja deri tek petët e çastit, ka rënë jo vetëm në çmimin e paraluftës, por edhe poshtë tij.
Marrëveshja e fundit e ndërmjetësuar nga Kombet e Bashkuara, që lejon eksportet e grurit ukrainas të largohen nga porti i Odessa, mund të shpjegojë vetëm një pjesë të ndryshimit: ajo u nënshkrua në fund të korrikut, pas shumicës së rënies së çmimeve. Më shumë mund t’i besohet fuqisë së eksporteve ruse të grurit. Departamenti i Bujqësisë i Amerikës sugjeron që fermat ruse, larg nga ndërprerja, do të eksportojnë një rekord prej 38 milion ton në 2022-2023, rreth 2 milion ton më shumë se sa menaxhuan vitin e kaluar. Një korrje e shpejtë është duke u zhvilluar, pjesërisht për shkak të motit të mirë në fillim të vitit dhe ka kërkesë të madhe nga importuesit tradicionalë në Afrikën e Veriut, Lindjen e Mesme dhe Azinë.
Shqetësimet për mungesat mund të jenë mbivlerësuar në radhë të parë. Charles Robertson i Renaissance Capital, një bankë investimesh, argumentoi në atë kohë se tregtarët e drithërave ishin tepër të emocionuar – duke grupuar gabimisht së bashku ndërprerjet afatgjata të furnizimeve me naftë dhe gaz dhe ndërprerje të zgjatur më pak të besueshme të furnizimit me ushqime. “Rezervat globale të grurit ishin jashtëzakonisht të larta,” thotë zoti Robertson.
Vëllimi i madh i spekulimeve në tregjet e së ardhmes mund të ndihmojë gjithashtu në shpjegimin e paqëndrueshmërisë. Michael Greenberger i Universitetit të Maryland-it, dikur drejtor divizioni në Komisionin e Tregtisë së të Ardhmes së Mallrave, një rregullator, vëren se rregullat që kufizojnë spekulimet shmangen në mënyrë rutinore nga bankat amerikane, të cilat caktojnë shkëmbime për filialet e tyre të huaja.
Rënia e çmimeve nuk do të ndikojë menjëherë tek konsumatorët. Çmimet e grurit dhe të drithërave të tjera janë rikthyer në nivelet e tyre të para pushtimit, kur çmimi ishte në dollarë, por jo në shumë monedha të tjera. Lehta e gjelbër është rritur këtë vit me pritshmërinë e rritjes më të shpejtë të normave të interesit nga Rezerva Federale, duke i lënë disa ekonomi të tregjeve në zhvillim në vështirësi. Lira turke ka rënë me 26% kundrejt dollarit këtë vit dhe paundi egjiptian ka rënë me 18%. Vendet janë dy nga tre importuesit më të mëdhenj të grurit në botë.
Çmimet ishin jashtëzakonisht të larta sipas standardeve historike edhe para luftës, dhe nuk ka asnjë garanci se nuk do të rriten përsëri. Thatësirat në pjesën më të madhe të botës do të ndikojnë në rendimentet e të korrave. Ndërkohë, plehrat janë ende jashtëzakonisht të shtrenjta. Urea, një përbërës i përdorur në prodhimin e atyre me bazë azoti, aktualisht shkon në 680 dollarë për ton—në rënie nga 955 dollarë në mes të prillit, por ende dukshëm më shumë se 400 dollarë që kushtonte një vit më parë. Kjo pasqyron rritjen e çmimit të gazit natyror, një përbërës në shumë plehra. Me çmimet e karburanteve në Evropë që vazhdojnë të arrijnë nivele rekord, mund të ketë më shumë surpriza të këqija.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Bota mund të shkojë drejt krizës së ushqimeve
Çfarë do të bëjë BE, për të nxjerrë miliona ton drithë nga Ukraina?
