Kur menaxherët e lartë të prodhuesit të gazit natyror të kontrolluar nga Kremlini, Gazprom, mbërritën në Nju Jork në shkurt 2020 për të paraqitur një përditësim biznesi para investitorëve amerikanë, kompania sapo kishte përfunduar periudhën më të mirë trevjeçare në historinë e saj të eksporteve.
Gazprom kishte dërguar një mesatare prej afro 200 miliardë metra kub (bcm) gaz natyror në vit përmes tubacionit në Evropë, duke përfshirë Turqinë – një e treta më shumë se mesatarja gjatë dekadës së mëparshme – dhe gjeneroi më shumë se 120 miliardë dollarë të ardhura gjatë kësaj kohe.
Ekipi i menaxhimit u tha investitorëve amerikanë se priste që eksportet e Gazprom në Evropë të mbeten rreth atij niveli rekord për dekadën e ardhshme, duke e zgjatur humbjen e papritur financiare për kompaninë – një shtyllë kryesore e ekonomisë ruse – në të ardhmen.
Dy vjet më vonë, prognoza është krejtësisht e ndryshme. Vendimi i presidentit rus Vladimir Putin për të nisur një sulm në shkallë të gjerë ndaj Ukrainës – dhe lëvizjet e tij për të shkurtuar eksportet e gazit në Bashkimin Evropian për shkak të mbështetjes së tij për Kievin pas pushtimit të 24 shkurtit – i kanë kushtuar Gazpromit atë të ardhme fitimprurëse në kontinent, thonë ekspertët.
Kompania – e konsideruar si një “fond i njomë” i Kremlinit për shkak të lidhjeve të saj të biznesit me miqtë dhe bashkëpunëtorët e ngushtë të Putinit – do të humbasë qindra miliarda dollarë nga të ardhurat evropiane në afat të gjatë. Dhe kjo perspektivë e zymtë do të ketë efekte valëzuese në përpjekjet e Gazprom për të kompensuar me një orientim drejt Azisë duke minuar pozicionin e tij negociues me Kinën, thanë ekspertët.
Megjithatë, në afat të shkurtër, Gazprom mund të presë të gëzojë një pasuri.
Edhe pse vëllimet e saj në Evropë bien, kompania do të gjenerojë të ardhura rekord nga eksporti këtë vit — dhe fitime të forta gjatë dy deri në tre vitet e ardhshme — sepse çmimet për karburantin janë rritur mes mungesës së shkaktuar nga ajo që Brukseli e ka quajtur “shantazh” i Kremlinit .”
Por nga mesi i dekadës, ndërsa furnizimet e reja të gazit natyror vërshojnë tregun dhe BE-ja shkurton më tej importet e gazit rus, Gazprom do të përballet me një rënie të mprehtë të të ardhurave dhe fitimeve në një kohë kur pjesa tjetër e ekonomisë do të jetë në vështirësi nën sanksionet perëndimore. thonë analistët.
Rritja e eksporteve të Gazprom në Azi nuk do të kompensojë të ardhurat e humbura. Ndikimi në Rusi do të jetë kuptimplotë pasi Gazprom është një nga kompanitë më të mëdha të vendit për nga të ardhurat, punonjësit dhe shpenzimet kapitale dhe është një kontribuues i madh në buxhetin federal.
‘Off The Boil’
“Gazprom nuk po humb vetëm një mundësi komerciale — dhe taksa për shtetin — por gjithashtu po shkatërron në mënyrë aktive tregun e vet,” i tha Radios Evropa e Lirë Nadia Kazakova, një analiste në Renaissance Energy Advisors me qendër në Mbretërinë e Bashkuar.
“Çmimet e gazit në Evropë do të zbresin përfundimisht, por Gazprom nuk do të rimarrë kurrë pjesën e tij të tregut,” tha ajo.
Në planifikimin afatgjatë të Rusisë për Gazprom-in, kurrë nuk supozohej të ishte Evropa apo Azia — supozohej të ishin të dyja, me eksportet drejt lindjes që shërbenin si një nxitës rritjeje për kompaninë dhe vendin. Gazprom zotëron rezervat më të mëdha në botë të gazit natyror, të mjaftueshme për të furnizuar të dy kontinentet me sasi të mëdha të karburantit për dekada.
Para pushtimit të Ukrainës në shkurt, Gazprom kishte qenë furnizuesi më i madh i gazit në Evropë, duke llogaritur rreth një të tretën e nevojave të kontinentit.
Putini me sa duket nuk priste që kjo të ndryshonte. Ai ishte qartësisht i sigurt për një fitore të shpejtë dhe vendimtare në Ukrainë — një fitore që do ta nënshtronte Kievin ndaj Kremlinit — dhe analistët thonë se ai me sa duket besonte se Perëndimi do ta pranonte pa dëshirë atë rezultat, me Shtetet e Bashkuara dhe BE që vendosin sanksione të kufizuara ndërsa ata bëri pas kapjes së Krimesë nga Ukraina nga Moska në 2014.
Në vend të kësaj, Bashkimi Evropian është zotuar të shkurtojë ndjeshëm importet e energjisë ruse, duke përfshirë gazin, për të privuar Moskën nga të ardhurat për fushatën e saj ushtarake — edhe pse gradualisht, me një ritëm që synon të lehtësojë dhimbjen për vendet e BE-së dhe qytetarët e tyre.
Putini është përpjekur të ndryshojë situatën në BE duke reduktuar flukset e gazit në bllok me një ritëm më të shpejtë, duke ndihmuar në rritjen e çmimeve në nivele rekord dhe duke ndezur frikën se Rusia mund të ndalojë plotësisht eksportet këtë dimër.
Gazi natyror përdoret kryesisht për ngrohjen e shtëpive dhe ndërtesave në dimër, në proceset industriale dhe për prodhimin e energjisë.
“Plani i lojës së Rusisë”
Kazakova tha se ajo nuk pret që Putini të ndërpresë plotësisht eksportet e gazit në Evropë.
“Plani i lojës i Rusisë është të mbajë eksportet në Evropë të rrjedhin në një nivel që i lejon qeverisë të mbledhë të ardhura dhe taksa të mjaftueshme, por potencialisht e mban tregun gjerman të gazit të shkurtër”, tha ajo.
Gjermania ka qenë importuesi më i madh i gazit rus në Evropë.
Bazuar në çmimet dhe vëllimet aktuale, Kazakova pret që Gazprom të fitojë 79 miliardë dollarë të ardhura nga eksportet evropiane këtë vit dhe 67 miliardë dollarë vitin e ardhshëm, duke tejkaluar shumë rekordin prej 51 miliardë dollarësh që mori në 2021.
Sergei Vakulenko, një analist i pavarur energjetik me bazë në Bon, tha në një postim se disa zyrtarë rusë mund të vënë bast se një marrëveshje paqeje për Ukrainën do të përfshijë një marrëveshje me Perëndimin për furnizimet afatgjata të gazit rus dhe faljen e pretendimeve ligjore që rrjedhin nga ndërprerjet. .
Një bast i tillë nga ana e Kremlinit do të ishte një “llogaritje e gabuar kolosale”, tha për Radion Evropa e Lirë Ed Chow, një analist energjetik në Qendrën për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare (CSIS) me qendër në Uashington.
Edhe nëse lufta në Ukrainë do të përfundonte menjëherë, dëmi i pariparueshëm është shkaktuar në marrëdhëniet e vjetra simbiotike të gazit midis Evropës dhe Rusisë, tha ai.
“Pasi ndërtoi një reputacion si një furnizues i besueshëm i gazit për më shumë se 50 vjet, Rusia e ka hedhur atë nga dritarja në pesë muaj,” tha Chow.
Moska nuk e ndërpreu kurrë furnizimin e saj me gaz në Evropën Perëndimore për përfitime politike gjatë Luftës së Ftohtë. Përkundrazi, ajo shërbeu si një urë lidhëse midis dy kampeve, thanë analistët.
Bukë dhe gjalpë!
Shitjet evropiane kanë qenë buka dhe gjalpi i Gazprom gjatë dekadave, duke zënë rreth 70 për qind të të ardhurave të kompanisë nga gazi dhe 40 për qind të të ardhurave totale. Gazprom, i cili shet më shumë gaz në vëllim në vend se sa në Evropë, gjeneron gjithashtu të ardhura nga prodhimi i naftës dhe energjisë.
Shitjet evropiane i mundësuan Gazpromit të kapërcejë vitet e trazuara të viteve 1990, kur Rusia po kalonte në një ekonomi tregu dhe shumë familje dhe kompani nuk mund – ose nuk do të paguanin për gazin.
Duke kuptuar fuqinë e mundshme të ndikimit të Gazprom brenda dhe jashtë vendit, Putin ndërmori shpejt hapa për të konsoliduar kontrollin e tij mbi kompaninë pasi mori detyrën për herë të parë në 2000.
Në maj 2001, një vit pas inaugurimit të tij, Putini rrëzoi shefin me shërbim të gjatë të kompanisë, Rem Vyakhirev, dhe vendosi Aleksei Miller, një besnik nga qyteti i tij i lindjes, Shën Petersburg. Miller drejton kompaninë edhe sot e kësaj dite.
Putini i mposhti herët ofertat e interesave të fuqishme të biznesit për të shpërbërë Gazprom dhe për t’i dhënë fund monopolit të tij mbi eksportet e tubacioneve. Ai gjithashtu filloi ta përdorte atë si një mjet të politikës së jashtme — kryesisht, në fillim, në copëza me ish-republikat e tjera sovjetike.
“Brohoritja e fundit”
Duke parë nga e ardhmja, zhvendosja graduale e Evropës drejt burimeve alternative të energjisë për të luftuar ndryshimet klimatike nënkuptonte që të ardhurat e Rusisë nga shitjet e lëndëve djegëse fosile në kontinent do të bien përfundimisht.
Por Kremlini mund të kishte pritur ende “dy dekada të tjera të të ardhurave të bollshme të naftës dhe gazit “urra e fundit”, tha në një postim të fundit Thane Gustafson, një profesor në Universitetin Georgetown i cili ka shkruar disa libra mbi industrinë energjetike të Rusisë. “Pushtimi ka të ngjarë të shkurtojë atë periudhë pushimi,” tha ai.
Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë (IEA) parashikon që eksportet e gazsjellësit të Gazprom në Evropë do të bien në rreth 80 bcm deri në vitin 2025 – rreth 40 përqind e kulmit të arritur në 2018.
BE-ja, e cila përbën pjesën më të madhe të kërkesës për gaz të Evropës, ka thënë se do të synojë t’i japë fund importeve të gazit rus deri në vitin 2027, megjithëse disa analistë thonë se kjo mund të jetë e vështirë të arrihet.
James Henderson, kryetar i programit të kërkimit të gazit në Institutin e Oksfordit për Studimet e Energjisë, tha se Evropa nuk ka nevojë të ndalojë plotësisht gazin rus për t’i dhënë fund ndikimit të Kremlinit mbi këtë sektor.
Ai tha se reduktimi i pjesës së Rusisë në tregun evropian të gazit në më pak se 10 për qind, ose më pak se 50 bcm në vit, në thelb do t’i jepte fund ndikimit të Moskës nëse ato eksporte do të përhapeshin në shumë vende.
‘Më i miri i dytë’
Ndërsa Gazprom humbet pozicionin e tij dominues në Evropë, ai po kërkon të zgjerojë gjurmën e tij në Azi, veçanërisht në tregun e gazit në rritje të shpejtë të Kinës — një ndryshim që përkon me kthesën gjeopolitike të Moskës drejt Pekinit në mes të izolimit në rritje nga Perëndimi për shkak të zemërimi dhe shqetësimi për luftën e saj të paprovokuar kundër Ukrainës.
Rusia mund të fillojë të eksportojë vëllime shtesë të gazit natyror në Kinë përmes një tubacioni të ri që në vitin 2027 – pikërisht kur BE-ja synon t’i japë fund importeve – nëse të dyja palët mund të arrijnë një marrëveshje, tha Henderson.
Moska dhe Pekini kanë qenë në bisedime prej vitesh mbi Power of Siberia 2, i cili do të transportonte deri në 50 bcm gaz natyror në Kinë nga fushat në Yamal, gadishulli në Siberinë veriperëndimore që furnizon Evropën me karburant.
Rusia aktualisht po eksporton gaz në Kinë përmes Power of Siberia 1 nga fushat në Siberinë Lindore. Ai tubacion pritet të arrijë kapacitetin e tij maksimal prej 38 bcm në vitin 2024.
Humbja e Rusisë në tregun evropian e bën një marrëveshje me Kinën më urgjente dhe kështu dobëson pozicionin negociator të Kremlinit, tha Chow.
Është një rast i deja vu-së.
Kremlini ishte i dëshpëruar për të nënshkruar një marrëveshje me Pekinin për Fuqinë e Siberisë 1 pasi Perëndimi vendosi për herë të parë sanksione ndaj Rusisë në 2014 pas pushtimit dhe marrjes së Krimesë.
Kina ishte në gjendje të arrinte një marrëveshje me një çmim shumë tërheqës, tha Chow.
Kazakova, analiste me bazë në Mbretërinë e Bashkuar, vlerësoi se Kina në korrik pagoi rreth një të katërtën e asaj që evropianët paguanin për gazin e gazsjellësit të Gazprom.
Rusia thjesht është vonë në tregun aziatik të energjisë dhe nuk do të arrijë kurrë pozicionin dominues që kishte në Evropë, tha në një shënim në maj Nikos Tsafos, këshilltari kryesor i energjisë i kryeministrit grek Kyriakos Mitsotakis dhe një ish-analist në CSIS.
“Në aspektin vëllimor, Azia mund të përputhet me Evropën një ditë si treg për gazin rus, por si burim të ardhurash dhe peshë gjeopolitike, Azia do të jetë alternativa e dytë më e mirë.”
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga OilPrice.com
