MENU
klinika

"PS i kishte votat, PD do transparencë!"

Intervista/ Hapja e dosjeve, Alibeaj u përgjigjet kritikëve

27.09.2022 - 13:15

Kryetari i Grupit Parlamentar të PD-së, Enkelejd Alibeaj, deklaron se dakordësia me PS-në për votimin e ligjit për hapjen e dosjeve erdhi vetëm për të realizuar një qëllim politik të demokratëve, hapjen e të gjitha dosjeve për të gjithë.

Në një intervistë për gazetën “Panorama”, Alibeaj thotë se nuk është e para që ndodh në politikën shqiptare, ndërsa e arsyeton me arritjen e një synimi të madh të PD-së, hedhjen dritë mbi periudhën e errët të sistemit komunist. Për kreun e Grupit të PD-së, propozimi i opozitës plotësoi kërkesën e mangët të PS-së në mbështetje të Autoritetit të Dosjeve, por duke mos i lejuar këtij autoriteti asnjë mundësi për të “kontrolluar” dosjet që pas votimit të propozimit të PD-së do të jenë të hapura.

Sa i përket çështjes së propozimit të projektligjit që ndalon kandidimin dhe mbajnë poste publike e atyre që rezultojnë me dosje, Alibeaj sqaroi se PDja do ta shohë me kujdes, plotësojë nëse do jetë e mangët dhe mbështesë që Sigurimi i Shtetit të mos vazhdojë të penetrojë në sferat më të larta të politikëbërjes shtetërore.

Z. Alibeaj, ju bashkuat votat me Partinë Socialiste në Komisionin e ligje e për shfuqizimin e pikës 4 të nenit 29, pikë e cila heq kufizimin për rihapjen e dosjeve për politikanë që kanë një certifikatë pastërtie. Në çështjet gjyqësore kur ka një provë të re, rihetimin e bën gjykata, pse e miratuat ju draftin siç e solli PS-ja?

Së pari, më duhet t’ju korrigjoj dhe t’ju them se ishte PSja që iu bashkua pas gati 30 vitesh kërkesës së vazhdueshme të PD-së për transparencë konkrete lidhur me çështjen e dosjeve. Ligji për të cilin ju flisni, në fakt nuk është një iniciativë e PS-së, por e Autoritetit të Dosjeve. Projekti i këtij autoriteti mori miratimin e PS-së dhe bashkë me amendamentet tona, pritet t’i kalojë për miratim Kuvendit. Për këtë arsye ne nuk bashkuam votat, por votuam për çështje të cilat përbëjnë interes të PD-së.

Ne do të votojmë çfarëdo iniciative që përbën përmbushje të vlerave të PDsë. Hapja e dosjeve të Sigurimit të Shtetit si çështje ka qenë një sfidë e papërmbushur asnjëherë plotësisht dhe me transparencën që meriton si një nga çështjet më delikate të historisë së re të Shqipërisë. PD-ja u krijua si një parti antikomuniste dhe do të vazhdojë të mbetet e tillë. Është detyrim i secilit përfaqësues të saj të mishërojë dhe mbrojë këto vlera. Së dyti, kjo është një kërkesë (ndryshimi i ligjit 45/ 2015, për hapjen e dosjeve), që Autoriteti i Dosjeve e ka sjellë shumë më përpara si nevojë.

E fundit herë, ka qenë gjatë muajit qershor- korrik kur Autoriteti i Dosjeve raportoi në Kuvend. Në atë kohë ne i kemi dhënë mbështetje Autoritetit, që puna e tij të mos këtë asnjë lloj pengese financiare, të burimeve njerëzore apo ligjore. Për ne hapja e dosjeve mbetet synim politik. Deri më tani është gjysmak, i kufizuar e që nuk arrin qëllimin. Në fakt edhe iniciativa që Autoriteti ka kërkuar dhe e ka mbështetur PS-ja, për ne është i mangët, synon që Autoriteti të mos ketë kufizime teksa bën verifikime (kufizimi konsiston në faktin se nëse një individ është verifikuar më parë, nga Komisioni “Mezini” apo “Bezhani”, sot nuk mund të bëhen verifikime të tjera). Ajo çka përbën mangësi për ne, qëndron në faktin se edhe duke hequr këtë kufizim, përsëri hapja e dosjeve është e mangët. Kjo sepse dosjet nuk hapen plotësisht për publikun (për median, studiuesit apo publikun e zakonshëm), të drejtën për të kërkuar verifikim e kanë vetëm viktimat e Sigurimit të Shtetit kryesisht.

Së dyti, ky kufizim nëse hiqet, nuk zgjidh çështjen e shpejtësisë së verifikimit. Përsëri, Autoriteti duhet që para se të bëjë verifikimin e dosjeve përkatëse, fillimisht duhet t’i deklasifikojë ato, proces ky që është shumë burokratik dhe zvarritet për këtë arsye. Së treti, kufizim është edhe fakti që verifikimin e bën një “dorë” e vetme siç është Autoriteti. Ndërkohë që dosjet që kanë lidhje me Sigurimin e Shtetit mund të ndodhen fizikisht apo juridikisht edhe në arkiva të tjera përveç Autoritetit, p.sh. në Arkivin Qendror të Shtetit, në Arkivin e Ministrisë së Brendshme, në Arkivin e SHISH-it e me radhë. Së katërti dhe më e rëndësishmja, ligji aktual ia jep të drejtën të “konkludojë” mbi “pastërtinë” ose jo një institucioni shtetëror siç është Autoriteti. Pra lidhja, si të thuash e “vërteta”, kalon nëpër duart e Autoritetit.

Pa paragjykuar punën e këtij institucioni, ne besojmë se është më e drejtë që publikut të mos i serviret e vërteta tërthorazi, por drejtpërdrejt. Është ai që gjykon, vlerëson e analizon mbi pastërtinë ose jo, fajësinë ose jo e me radhë, duke u njohur vetë me përmbajtjen e dosjeve. Pra, iniciativa që Autoriteti ka sjellë, është një avancim i lehtë nga standardi i 2015-s, porse është larg nga ajo çfarë publiku shqiptar kërkon dhe që ne e kemi mishëruar në propozimin tonë. Propozimi ynë eliminon gjithë defektet e mësipërme dhe përthith edhe iniciativën e mbështetur nga PS-ja. Me fjalë të tjera, iniciativa e PS-së është vetëm një pjesëz e vogël që përfshihet nga hapësira e plotë e hapjes së dosjeve që mbështesim ne.

Në këto kushte, nuk ka arsye se përse të mos ketë mbështetje nga ana jonë. E rëndësishme për t’u kuptuar është se me hapjen e plotë të dosjeve siç propozojmë ne, mundësia për të manipuluar, keqpërdorur apo shantazhuar në rastin më të keq, bie. Nëse dikush pretendon, se Autoriteti mund të ketë abuzuar, manipuluar, përdorur politikisht, sipas propozimit tonë ka gjithë të drejtën dhe mundësinë të kontrollojë edhe vetë punën dhe produktin e Autoritetit. Kjo, sepse dosjet hapen të gjitha dhe për të gjithë.

Kur ju pohoni se “në çështjet gjyqësore, kur ka një provë të re, rihetimin e bën gjykata”

Ju korrigjoj se nuk është ky rasti. Certifikatë “Mezini” apo “Bezhani” apo qoftë edhe certifikatat që jep sot Autoriteti i Dosjeve, nuk janë vendime gjyqësore, janë akte administrative. Dhe aktet administrative janë të rishikueshme në çdo kohë, kur del një fakt i ri.

Tek e fundit, dalja e së vërtetës së plotë ka rëndësi. Fshehja pas verifikimeve të bëra para 15-20 vite më parë, nuk duket se është shumë e moralshme për publikun. Aq më shumë që ka dyshime se verifikimet e atëhershme nuk kanë qenë shumë korrekte. Çështja nuk qëndron në faktin nëse mund të bëhen verifikime të reja apo shtesë, sepse kjo duhet të jetë një standard i qartë, pra verifikime duhen bërë në çdo kohë pa asnjë kufizim. Çështja është se sa hapësirë apo mundësi, ka për të bërë verifikime të reja, pra se kush mund të gjejë fakte dhe prova, gjithnjë në kërkim të së vërtetës.

Deri tani, këtë të drejtë e ka vetëm një dorë, pra Autoriteti i Dosjeve, ndërkohë ne propozojmë që jo vetëm Autoriteti të bëjë verifikime të reja shtesë dhe të thelluara, por në mënyrë të pavarur të bëjë edhe media, ju si gazetarë, studiuesit, publiku i interesuar. E në këtë rast, jo vetëm e vërteta del cullak, por edhe serioziteti i veprimtarisë së Autoritetit të Dosjeve apo edhe e komisioneve “Bezhani” dhe “Mezini” kontrollohen. Kjo është ajo çfarë kemi propozuar dhe mbështetur. Sigurisht, rruga për t’u ankuar në Gjykatë mbetet e hapur, por tashmë edhe vetë të interesuarit kanë kushte më shumë për t’u përballur në gjykatë.

Siç edhe mund të kuptoni nga shpjegimet e mësipërme, pra ne nuk votuam propozimin siç e solli PS-ja, por e kemi plotësuar, zgjeruar duke hequr çdo mundësi abuzimi me të. Besoj se ky është shpjegim racional për qëndrimin tonë. Mazhoranca e solli këtë propozim në një kohë kur ka një paragjykim politik se po e bën për të nxjerrë jashtë loje kryetarin e PL-së.

A po hakmerreni ju ndaj ish-aleatit tuaj, Ilir Meta, për zgjedhjet e 6 marsit? Nuk ka zhvillim politik në Shqipëri që të mos jetë gjykuar, paragjykuar apo kundërshtuar nga njëra prej forcave kryesore politike. Kështu që nuk mund të ndodhte ndryshe dhe me këtë ligj, që në fakt është i vonuar dhe i shumëpritur nga ajo pjesë jo e vogël e shqiptarëve që kanë vuajtur gjatë barbarinë e sistemit komunist. Përballë kësaj dhimbjeje që mbetet ende prezente, përballë padrejtësive që i janë bërë shtresës së të përndjekurve, elitës së vendit, mendoj se transparenca është minimumi që në si klasë politike mund të bëjmë për të dhënë në vend dinjitetin e nëpërkëmbur.

Përballë këtij dinjiteti që u shkelmua për 50 vite me radhë, lojërat meskine të politikës së ditës, nuk kanë asnjë vlerë dhe janë thjesht konsum për atë që nuk ka respekt për vlerat mbi të cilat u ngrit dhe funksionon PD-ja. Vazhdoj të mbetem i mendimit se hapja e dosjeve duhet t’i shërbejë të gjithë shoqërisë si një nevojë për t’u ndarë nga e shkuara komuniste. Në këto kushte, zgjidhja më e drejtë është se si t’i japim mundësi çdokujt që ka dyshimin apo pretendimin më të vogël se puna e Autoritetit është kompromentuar sadopak, që ta kontrollojë ai vetë. Kjo bëhet vetëm në një mënyrë: të hapen dosjet, të gjitha dhe për këdo.

Kjo vlen edhe për ata të cilët rendojnë akuza të vërteta ose të stisura për arsye të prishjes së pazareve politike. Çdokush duhet të ketë të drejtën të gjykohet ose të pastrohen nga akuzat. Dhe këtë se bën asgjë dhe askush më mirë se sa transparenca që i ka munguar politikës shqiptare lidhur me çështjen e dosjeve. Me këtë ligj, do të marrë fund edhe praktika e përdorur jo rrallëherë e shantazheve për emra dhe pseudonime dosjesh të ish-Sigurimit famëkeq. Këtë mund ta bëjë drejtpërdrejtë individi i prekur, mund ta bëjë media, mund ta bëjnë studiuesit. Në këtë mënyrë edhe vetë Autoriteti është i kontrolluar nga shumë mendje dhe sy të jashtëm. Nga ky proces ka vetëm të fituar, e mbi të gjitha, fiton shoqëria shqiptare.

Ju jeni Partia Demokratike i keni pasur kauzë të përndjekurit politikë dhe të persekutuarit. Pse e lejuat PS-në të sillte një propozim të paragjykueshëm?

Në themelet e saj PD-ja ka ish-të përndjekurit, kauzën e tyre të antikomunizmit të tij. Mund të them pa asnjë kompleks që këto 30 vite nuk është bërë aq sa duhet për këtë shtresë. Dhe këtu nuk e kam fjalën vetëm për dëmshpërblimin financiar, por edhe për kthimin e dinjitetit dhe vlerave që kjo shtresë përfaqëson për shoqërinë shqiptare. Shqipëria është një nga vendet e fundit në rajon që po e trajton kaq vonë çështjen e hapjes së dosjeve.

Dhe sado vonë të jetë, ne jemi të vendosur t’i shkojmë deri në fund këtij procesi. Nëse PS-ja ka sjellë një propozim të paragjykueshëm (e me të cilin bie dakord me ju), detyra jonë është të mos e lejojmë. Me vota nuk e bëjmë dot, sepse ju thashë, është ligj i thjeshtë, mjaftojnë 71 vota dhe PS-ja fatkeqësisht i ka, me mandatet e vjedhura të 25 prillit. Në këto kushte, meqë PS-ja kërkon hapjen e dosjeve, atëherë kjo duhet bërë e plotë, për këdo dhe në dorë të të gjithëve. Ky është mjeti që kemi në dorë. E them me bindje se këtë gjë duhet ta kishim bërë shumë kohë më parë, atëherë kur edhe ishim në qeverisje. Për aq sa më takon, për këtë vonesë, i kërkoj ndjesë të thellë shoqërisë shqiptare, jemi veçse kokulur, e pranoj pa justifikim çdo qortim. Nuk di nëse kjo e sotmja mund të jetë një kompensim, por gjithsesi mendoj se ndonjëherë është më mirë vonë se kurrë.

Ndërkohë, sa i përket propozimit tuaj për deklasifikimin e dosjeve, çfarë risie ka ky projektligj. Referuar ligjit, afati maksimal i klasifikimit të dosjeve është 10 vite?

Risitë ua sqarova më sipër, por po ua përmbledh. Dosjet e Sigurimit të Shtetit deklasifikohen automatikisht. Pra, nuk ka nevojë që të zhvillohet për secilën dosje (ju kujtoj që janë mijëra të tilla) nga një procedurë e veçantë deklasifikimi që merr kohë, zvarritje dhe burokraci. Nga momenti që propozimi ynë miratohet e hyn në fuqi ato janë të gatshme për publikim. Madje, kemi propozuar që rrjeti arkivor të bëjë publike edhe bibliografinë, pra publiku të dijë se ku të orientohet për të kërkuar dosjet që ka interes. Së dyti, përmbajtja e dosjeve lexohet jo vetëm nga Autoriteti, por drejtpërdrejtë edhe nga publiku.

Së treti, hiqet mundësia që ndaj Autoritetit të ketë paragjykime. Nëse dikush nuk beson se ajo çfarë Autoriteti thotë nuk është e vërtetë, ka të drejtë të shohë me sytë e tij vetë përmbajtjen e dosjes. Të kujtdo që ka interes. Së katërti, hiqet mundësia që dikush të bëjë shantazh me hapje dosjesh apo që dikush të shantazhohet për këtë shkak. Nëse një individ e di që dikur ka pasur një dosje të tillë, duhet ta dijë tashmë që ajo dosje do bëhet publike. E fundit dhe më e rëndësishmja, shoqëria shqiptare do të njohë të shkuarën e saj, e po ashtu, brezat e sotëm dhe të ardhshëm të këtij vendi do të njihen me periudhën më të skëterrshme të Shqipërisë, siç ishte diktatura komuniste dhe kjo do shërbejë, për të mos e harruar dhe për të mos e përsëritur në të ardhmen. Për sa me thoni, që “referuar ligjit, afati maksimal i klasifikimit të dosjeve është 10 vite”, nuk më rezulton e vërtetë. Do të isha më shumë se i gëzuar nëse do ishte kështu. Fakt publik është që sot që flasim, dosjet nuk janë të hapura siç ne propozojmë.

Ka një paragjykim z. Alibeaj. Depozituat këtë projektligj për të justifikuar politikisht votën ndaj draftit të PS?

Unë mund të mendoj që dhe pyetja juaj është e paragjykuar, por preferoj më mirë t’i përgjigjem një paragjykimi se sa të paragjykoj pyetje. Di të them me siguri që hapja e dosjeve i shërben publikut, shqiptarëve dhe patjetër i shërben dhe politikës. Më pak shantazhe apo përdorime të akuzave të pavërteta, të shpifjeve apo sajesave e bëjnë politikën më të shëndetshme dhe më të pranueshme nga qytetarët. Bashkimet apo ndarjet e votave me kundërshtarët politikë nuk ndodhin për herë të parë në Shqipëri.

Madje, ka pasur dhe marrëveshje të dukshme dhe të padukshme për çështje të ndryshme. E rëndësishme është që gjithçka që nga zanafilla e procesit deri në votimin përfundimtar të tij është transparente. Siç është edhe thelbi i këtij projektligji në fakt: transparenca. Ku ka transparencë, nuk ka paragjykim. Ky është mendimi im modest për këtë çështje. Më pas është publiku që ka të drejtë të na gjykojë e ndëshkojë eventualisht nëse nuk është kështu, por edhe të na mbështesë nëse ju rezulton se kjo ka qenë dhe është një nga nevojat e shumta që shoqëria shqiptare ka.

Ndërkohë, në Komisionin e Reformës Zgjedhore pritet të shqyrtohet edhe një projektligj tjetër që ndalon kandidimin e atyre që rezultojnë me dosje. Çfarë qëndrimi do të mbani?

Do ta analizojmë me shumë kujdes atë iniciativë. Do të mbajmë qëndrimin që, nëse i shërben qëllimit, që Sigurimi i Shtetit të mos vazhdojë të penetrojë në sferat më të larta të politikëbërjes shtetërore, do ta mbështesim. Nëse është i mangët, do ta plotësojmë. Çdo gjë do ta vendosim me transparencë të plotë. Kur të vijë ai moment, jeni të lutur ju si media të përcillni në publik qëndrimin që do mbajmë

Z. Alibeaj, a mendoni se duhen bërë ndryshime në Reformën në Drejtësi?

Korpusi ligjor i një sfere të caktuar, administratë, punësim, taksa, tatime, shëndetësi, siguri kombëtare, rend, e po ashtu, edhe perfeksionimi i shtetit, ku futet edhe sistemi i drejtësisë, gjithnjë ka nevojë të përmirësohet e të përditësohet. Praktika sjell dhe nevoja të tilla. Sistemi gjyqësor nga gjithë fushat e tjera, ka një veçori, duhet të jetë i pavarur dhe jo i kapur nga politika, së paku.

Së dyti, nevojat për ndryshime ligjore duhet të vijnë si një kërkesë nga vetë ai sistem dhe jo si një imponim i politikës. Nëse është kjo e dyta, është thjesht ndërhyrje politike. Sa herë që në Kuvend kanë raportuar organet e drejtësisë (jo më larg se 2-3 muaj më parë) nëse e keni vënë re, qëndrimi ynë ka qenë i tillë: Cilat janë nevojat për ndryshime ligjore që ato organe vetë kanë identifikuar, në mënyrë që Kuvendi t’iu përgjigjet. Mund të konsultoni seancat në Komisionin e Ligjeve qoftë, për KLGJ-ja në rastin e hartës gjyqësore, të Prokurorisë së Përgjithshme, kur drejtuesi i saj, ngriti alarmin se Shqipëria, e sidomos Tirana është shndërruar në një “lavatriçe masive” të pastrimit të parave të krimit dhe ai ankohej se kuadri ligjor për të, kishte nevojë për përmirësime; apo edhe në rastin e raportimit të SPAK-ut apo organeve të tjera.

Kjo është një kulturë politike që duhet instaluar dhe që politika shqiptare duhet ta marrë si mësim. Jo imponim drejtësisë, qoftë dhe me ligje që nuk ia kërkon kush, por vetëm mbështetje ndaj nevojave që drejtësia ka. Në financa, në personel e në kuadër ligjor. Ndaj drejtësisë shoqëria pret shumë. Asaj i duhen krijuar kushtet, ajo nuk duhet sulmuar, vetëm kështu drejtësia nuk do ketë justifikime, në rastet kur pritshmeritë e publikut nuk përmbushen.

Konkretisht cilat ligje duhen ndryshuar?

Besoj se përgjigja më sipër është e tillë që më vendos mua në kushtet që të mos e di cilat. Drejtësia vetë është ajo që ka të drejtë të paraqesë nevojat për ndryshim.