Që nga fillimi i pushtimit rus të Ukrainës, Turqia ka mbetur më miqësore nga të gjitha vendet e NATO-s ndaj Moskës.
Ajo nuk ka vendosur sanksione apo anuluar fluturimet midis dy vendeve dhe ka vazhduar të bashkëpunojë ngushtë me Moskën për shumë çështje. Kjo vështirë se mund të mos ngrejë pyetje në Ukrainë, e cila vitet e fundit e kishte parë Ankaranë si një partner të rëndësishëm.
Në pesë vitet para luftës, marrëdhëniet turko-ukrainase u forcuan.
Ankaraja e pa partneritetin e saj me Kievin si kontribut në qëllimin e Presidentit Recep Tayyip Erdogan për ta kthyer Turqinë në një fuqi rajonale me ndikim dhe një shans për të ndërtuar mbi lidhjet e saj ekonomike dhe politike me Ukrainën për të forcuar pozicionet e saj në Detin e Zi.
Për Ukrainën, Turqia ishte një nga partnerët e paktë të përgatitur për të bashkëpunuar seriozisht në industrinë e mbrojtjes: diçka që ka qenë me rëndësi kritike për Kievin që nga viti 2014.
Pas pushtimit nga Rusia të Krimesë dhe një pjesë të rajonit të Donbasit atë vit, Kievi vendosi të modernizonte plotësisht forcat e saj të armatosura për herë të parë që nga fitimi i pavarësisë në 1991. Turqia shihej si një partner jetik i gatshëm për të shitur drone të avancuar dhe për të ndihmuar Ukrainën të ndërtonte korvetën e saj të parë moderne që u përurua më 2 tetor.
Ankaraja ishte gjithashtu e prirur të thellonte mbrojtjen lidhjet me Kievin pasi ishte i interesuar të siguronte ‘motorë ukrainas’ për dronët e tij.
Ankaraja mund të mos jetë bashkuar me të gjitha sanksionet ndërkombëtare të vendosura kundër Rusisë në vitin 2014, por ajo ka mbështetur Kievin në mbajtjen e Krimesë në axhendën ndërkombëtare duke ndihmuar në ngritjen e nismës diplomatike të Platformës së Krimesë.
Megjithatë, asnjëra palë nuk e shikonte tjetrën si një partner strategjik afatgjatë ose aleat ushtarak dhe politik.
Marrëdhënia u ndërtua mbi bashkëpunimin a selektiv, të tillë si në prodhimin e dronëve luftarakë, ndërtimin e infrastrukturës së transportit, tregtinë e drithërave, solidaritetin mbi Krimenë dhe çështjet e sigurisë së transportit në Detin e Zi.
Për Ankaranë, Rusia ishte gjithmonë me vlerë më të madhe ekonomike dhe të sigurisë si partnere sesa Ukraina.
Në ndjekjen e interesave të saj kombëtare, Turqia ishte e përgatitur të injoronte jo vetëm opinionin e Kievit, por edhe të aleatëve të saj perëndimorë, si për shembull kur nënshkroi projektin e gazsjellësit rus të Rrjedhës Turke për të anashkaluar territorin ukrainas në dërgimin e gazit rus në Evropë. Ajo gjithashtu bleu sisteme raketore S-400 nga Moska, pavarësisht kritikave nga Shtetet e Bashkuara dhe NATO.
Tani Ankaraja po përpiqet të përdorë pushtimin rus për të rritur më tej ndikimin e saj rajonal dhe global duke marrë rolin e ndërmjetësit.
Kjo do të forconte reputacionin dhe ndikimin e Turqisë në rajon dhe do t’i lejonte asaj të pretendonte për rolin e ndërmjetësit kryesor midis Rusisë dhe Perëndimit në një kohë kur lidhjet mes tyre po prishen.
Rusia është e përgatitur të bëjë kompromise të vogla në këmbim të lehtësimit të sanksioneve dhe me sa duket nuk ka kundërshtime ndaj Erdoganit në rolin e ndërmjetësit.
Duke gjykuar nga marrëveshja e grurit, as Ukraina nuk është kundër ndërmjetësimit turk.
Megjithatë, lufta ka ndikuar në imazhin publik të Ankarasë në Ukrainë.
Pasi u mësua me Turqinë që përshkruhet si një “aleat strategjik”, një partner i fortë dhe i besueshëm dhe një mik gjithnjë e më i ngushtë i Ukrainës, publiku ukrainas ishte çuditërisht i zhgënjyer kur Ankaraja nuk u bashkua me sanksionet anti-ruse pas pushtimit. Pranimi i Suedisë dhe Finlandës në NATO dhe filloi bisedimet me Moskën për tregtimin në monedhat kombëtare.
Zemërimi ndaj Turqisë është i dukshëm edhe në aspketin politik.
Ambasadori ukrainas në Turqi ka thënë hapur se Ankaraja është bashkëpunëtore në vjedhjen e grurit ukrainas nga Moska. Ministria e Jashtme e Ukrainës ka thirrur dy herë ambasadorin turk për të paraqitur kundërshtimin: së pari për lirimin e një anijeje ruse që transportonte grurë ukrainas që ishte ndaluar, dhe më pas për akuzat se sistemet e raketave ruse S-300 ishin zhvendosur nga Siria në Ukrainë nëpërmjet Turqia.
Më parë, do të kishte qenë e vështirë të imagjinoheshin konfrontime të tilla publike.
Si rezultat, Ukraina nuk i ka parë më marrëdhëniet e saj me Turqinë si pjesë e partneritetit të saj me Perëndimin. Në një farë mënyre, kjo është ajo që Erdogan kishte kohë që po përpiqej të arrinte: të bëhej më i vetë-mjaftueshëm në skenën globale dhe të qëndronte mes Perëndimit dhe botës joperëndimore.
Për një kohë të gjatë, Ukraina ose nuk i vuri re ose thjesht zgjodhi t’i injoronte : Turqia është, në fund të fundit, një anëtare e NATO-s.
Tani pushtimi rus e ka detyruar Kievin të shohë me sy realist politikën e jashtme turke.
Ukraina dhe Turqia do të mbeten partnerë, por do të jetë një partneritet më pragmatik se kurrë.
Si qeveria dhe publiku ukrainas gjithmonë do të vënë në dyshim qëndrimet e Turqisë dhe besueshmërinë e saj si aleate, dhe varësia në rritje e Ukrainës nga BE-ja dhe Shtetet e Bashkuara mund ta përkeqësojë këtë prirje, veçanërisht nëse Turqia vazhdon të largohet nga Perëndimi. Partneriteti midis Turqisë dhe Rusisë do të kufizojë zhvillimin e marrëdhënieve ukrainas-turke.
Megjithatë, për një të ardhme të parashikueshme, Turqia do të mbetet një ndërmjetës i domosdoshëm në trekëndëshin Ukrainë-Rusi-Perëndim – thjesht sepse askush tjetër nuk arriti ta luante këtë rol pothuajse të pashpresë dhe të sillte ndonjë rezultat.
Burimi: Carnegie Europe
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A do të ulë çmimet marrëveshja e grurit Rusi – Ukrainë?
A do të ketë një krizë globale të furnizimit me ushqime?
