Eric Njuguna është i zemëruar. Aktivisti 20-vjeçar i mjedisit është dëshmita i ndryshimeve shkatërruese që po sjell në Kenia një planet që po ngrohet. Njerëzit po humbasin mjetet e jetesës, shtëpitë e tyre dhe shumë, madje edhe jetën e tyre, nga thatësira më e keqe që ka parë rajoni në 40 vitet e fundit.
“Ndikimet na bëjnë të etur. Na bën të uritur për ushqim. Ndjej se zemërimi nuk vjen nga njohja e tij, por nga ndikimi i tij. Dhe duke ditur që ne bëmë më së paku për ta shkaktuar këtë, por që vendet, komunitetet tona po e mbajnë peshën më të madhe”, tha Njuguna për DW nga kryeqyteti i Kenias Nairobi.
Kenia është ndër ato vende në jugun global më të goditur nga moti ekstrem i lidhur me një planet që po ngrohet. Por nuk është aspak i vetmi. Thatësira po sjell miliona njerëz në Bririn e Afrikës në prag të urisë, ndërsa stuhitë gjithnjë e më shkatërruese po godasin Filipinet. Dhe këtë verë, rreth 1,500 njerëz humbën jetën kur musonet ekstreme përmbytën zona të mëdha të Pakistanit.
“Ka çfarë ne mund të përshtatemi, por me ashpërsinë në rritje të krizës klimatike, do përballemi me diçka me të cilën nuk mund të përshtatemi,” tha Njuguna. “Kjo duhet paguar”.
Thirrjet po bëhen gjithnjë e më të forta për vendet më të pasura për të ofruar kompensim në formën e një fondi të dedikuar për të mbuluar kostot e dëmeve dhe humbjeve të rënda.
Çështja e diskutueshme do të luajë një rol të madh në diskutimet që do të zhvillohen gjatë dy javëve të ardhshme në konferencën e klimës COP27 në Sharm El-Sheikh. Të dielën, delegatët ranë dakord të trajtojnë humbjet dhe dëmet financiare duke e shtuar atë në axhendën e samitit për herë të parë.
Çfarë është humbja dhe dëmtimi?
Koncepti i humbjes dhe dëmit u prezantua për herë të parë nga Aleanca e Shteteve të Ishullit të Vogël në negociatat ndërkombëtare për klimën në Gjenevë në 1991 me propozimin e një skeme sigurimi kundër rritjes së nivelit të detit me kosto që duhet të mbulohen nga vendet e industrializuara. Por nuk u konsiderua seriozisht deri në vitin 2013 në konferencën e klimës COP 19 në Varshavë, Poloni.
Mekanizmi Ndërkombëtar i Varshavës për Humbje dhe Dëme u krijua me qëllim të rritjes së njohurive për këtë çështje dhe gjetjes së mënyrave për t’iu qasur asaj. Që atëherë ka pasur pak lëvizje.
Në konferencën e OKB-së për klimën e vitit të kaluar në qytetin skocez të Glasgow, negociatorët hodhën poshtë një propozim të bërë nga anëtarët e grupit G77 prej mbi njëqind vendeve në zhvillim dhe Kinës për një strukturë zyrtare financiare të humbjes dhe dëmtimit. Në vend të kësaj, Dialogu i Glasgout u krijua për të mundësuar diskutime të mëtejshme mbi financimin në një “mënyrë të hapur, gjithëpërfshirëse dhe jo-përshkrimore”.
Por Zoha Shawoo, një shkencëtare e asociuar që studion humbjet dhe dëmet në Institutin e Mjedisit të Stokholmit, thotë se disa vende e kanë kritikuar dialogun si “një justifikim për të vonuar veprimet e mëtejshme”.
Vendet e pasura po zvarriten në financim
Ndërsa historikisht, vendet e zhvilluara mbajnë përgjegjësinë më të madhe për emetimet që çojnë në rritjen e temperaturës globale – midis 1751 dhe 2017, Shtetet e Bashkuara, BE dhe Britania e Madhe ishin përgjegjëse për 47% të emetimeve kumulative të dioksidit të karbonit në krahasim me vetëm 6% nga i gjithë. Kontinentet afrikane dhe të Amerikës së Jugut – ata kanë qenë të ngadalshëm për të dhënë kontribute financiare për të lehtësuar ndikimin në vendet më të prekura.
Në vitin 2010, vendet globale të Veriut ranë dakord të zotohen 100 miliardë dollarë (101 miliardë euro) çdo vit deri në vitin 2020 për të ndihmuar vendet në zhvillim të përshtaten me ndikimet e ndryshimeve klimatike, për shembull, duke u ofruar fermerëve kultura rezistente ndaj thatësirës ose duke paguar për mbrojtje më të mirë nga përmbytjet.
Por sipas Organizatës për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD), e cila ndjek financimin, në vitin 2020 vendet e pasura premtuan pak më shumë se 83 miliardë dollarë. Kjo ishte një rritje prej 4% krahasuar me një vit më parë, por ende është më pak se shuma e rënë dakord.
Marlene Achoki, bashkëdrejtuese e politikave globale për drejtësinë klimatike në OJQ-në CARE International thotë se vendet e pasura që krijuan problemin duhet të “sigurojnë financat që nevojiten”, sepse financimi i pamjaftueshëm ka një efekt destabilizues në vendet që tashmë janë në vështirësi.
“Në vend që të trajtojnë çështjet e varfërisë dhe arsimit, ata duhet të ndërmarrin hapa për të adresuar çështjet e ndryshimeve klimatike,” tha Achoki. “Ata duhet të kërkojnë burime, financa në mënyrë që të përpiqen të ndërtojnë elasticitetin e komuniteteve.”
Humbjet nuk janë vetëm financiare
Pesëdhjetë e pesë nga 58 vendet e përfshira në 20 të cenueshëm, një grup vendesh në zhvillim, i cili përfshin Keninë, Filipinet dhe Kolumbinë, pësuan humbje ekonomike të lidhura me klimën prej mbi gjysmë trilion dollarësh në dy dekadat e para të këtij shekulli, sipas një raport i bërë së bashku nga Loss and Damage Colaboration, një grup global studiuesish, aktivistësh, avokatësh dhe vendimmarrësish. Por ka pasur edhe humbje joekonomike, duke përfshirë zhdukjen e zonave me rëndësi kulturore dhe tradicionale.
“Nëse keni një zonë ku kryeni rituale fetare ose kulturore në një plazh ose diçka tjetër dhe që përmbytet dhe hiqet, kjo ka një humbje të lidhur me të,” tha Shawoo. “Shumë nga komunitetet që janë më të prekshme nga ndryshimet klimatike janë gjithashtu komunitete indigjene, lokale ose fisnore dhe ata po përballen me shumicën e këtyre humbjeve.”
Cila është pika e pengimit?
Megjithëse vendet e zhvilluara e pranojnë gjerësisht nevojën për të adresuar humbjet dhe dëmtimet, disa argumentojnë për financim nëpërmjet fondeve ekzistuese të klimës, skemave të sigurimit dhe ndihmës humanitare. Bashkimi Evropian, për shembull, tha në një konferencë se ishte “i hapur për të diskutuar L&D (humbje dhe dëme) si temë, por hezitonte për krijimin e një fondi të dedikuar L&D”.
“Unë mendoj se ekziston frika se nëse ata hapin hapësirën e pranimit të nevojës për financim shtesë, për humbje dhe dëmtime, kjo do t’i hapë ata ndaj kërkesave për përgjegjësi dhe kompensim, të cilat do të kishin një kosto masive të lidhur me to,” tha Shawoo. .
Nëse një urë shembet për shkak të një përmbytjeje, ose nëse shtëpitë shkatërrohen si pasojë e një tajfuni në një vend në zhvillim, për shembull, ekziston frika midis vendeve të zhvilluara se “ata do të mbahen më pas përgjegjës për të paguar për të”, shtoi ajo.
Disa vende kanë vendosur të ndjekin rrugën e tyre. Në fillim të këtij viti, Danimarka premtoi mbi 13 milionë dollarë kompensim për humbjet dhe dëmet për vendet në zhvillim, duke përfshirë rajonin e Sahelit në Afrikën veriperëndimore dhe në konferencën e klimës COP 26 vitin e kaluar, Skocia gjithashtu dha të paktën 1 milion dollarë.
Veprimet nga kombet individuale janë një mënyrë e mirë për të përballuar urgjencën e humbjeve me të cilat përballen vendet në zhvillim, tha Shawoo. “Është një mënyrë e lehtë për vendet që të tregojnë se po bëjnë diçka pa u angazhuar për diçka që do t’i mbante ata përgjegjës, si një strukturë financiare.”
Por me temperaturat që do të rriten dhe vendet e pasura nuk arrijnë të reduktojnë ndjeshëm emetimet e dioksidit të karbonit, ndikimet e ndryshimeve klimatike do të vazhdojnë të prekin komunitetet më të varfra.
“Dritarja e veprimit po mbyllet. Ndikimet me të cilat po përballemi me ngrohjen prej 1.2 gradësh janë goxha të rënda dhe ende asnjë veprim serioz nuk është në dukje,” tha Njuguna.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Deutsche Welle
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
