Vepra e Adam Smith-it e vitit 1776 ‘Një hetim mbi natyrën dhe shkaqet e pasurisë së kombeve’ konsiderohet si një nga librat më me ndikim të shkruar ndonjëherë.
Idetë e saj themelore për tregjet e lira, ndarjen e punës dhe produktin e brendshëm bruto dhanë bazën për teorinë moderne ekonomike, duke bërë që shumë njerëz ta konsiderojnë Smithin “Babain e Ekonomisë Moderne”.
Një figurë qendrore në Iluminizmin Skocez, Smith ishte gjithashtu një filozof social dhe akademik.
Këtu janë 10 fakte rreth Adam Smith.
1. Smith ishte një filozof moral si dhe një teoricien ekonomik
Të dy veprat kryesore të Smith, Teoria e Ndjenjave Morale (1759) dhe Pasuria e Kombeve (1776), kanë të bëjnë me interesin vetjak dhe vetëqeverisjen.
Në Ndjenjat Morale, Smith shqyrtoi se si instinktet natyrore mund të racionalizohen përmes “simpatisë së ndërsjellë” për të krijuar gjykime morale. Në Pasuria e Kombeve, Smith eksploroi se si ekonomitë e tregut të lirë çojnë në vetërregullim dhe avancimin e interesit më të gjerë të shoqërisë.
2. Smith kishte planifikuar edhe dy libra të tjerë para se të vdiste
Në kohën e vdekjes së tij në 1790, Smith po punonte për një libër mbi historinë e ligjit, si dhe një tjetër mbi shkencat dhe artet. Është sugjeruar se përfundimi i këtyre veprave do të kishte arritur ambicien përfundimtare të Smith: të paraqesë një analizë të gjerë të shoqërisë dhe aspekteve të saj të shumta.
Edhe pse disa vepra të mëvonshme u botuan pas vdekjes, Smith urdhëroi që çdo gjë e papërshtatshme për botim të shkatërrohej, duke mohuar potencialisht botën akoma më shumë nga ndikimi i tij i thellë.
3. Smith hyri në universitet në moshën 14 vjeçare
Në vitin 1737, në moshën 14-vjeçare, Smith u regjistrua në Universitetin e Glasgow, atëherë një institucion qendror në lëvizjen mbizotëruese humaniste dhe racionaliste, e cila më vonë u bë e njohur si Iluminizmi Skocez. Smith citon diskutimet e gjalla të udhëhequra nga Profesori i Filozofisë Morale, Francis Hutcheson, si një ndikim të thellë në pasionin e tij për lirinë, fjalën e lirë dhe arsyen.
Në 1740, Smith ishte marrësi i Ekspozitës Snell, një bursë vjetore që u lejon studentëve të Universitetit të Glasgow-it mundësinë për të marrë studime pasuniversitare në Kolegjin Balliol, Oksford.
4. Smith nuk e shijoi kohën e tij në Universitetin e Oksfordit
Përvojat e Smith në Glasgow dhe Oksford ishin krejtësisht të ndryshme. Ndërsa Hutcheson i kishte përgatitur studentët e tij për një debat të fuqishëm përmes sfidimit të ideve të reja dhe të vjetra, në Oksford, Smith besonte se “pjesa më e madhe e profesorëve publikë [kishte] hequr dorë krejtësisht edhe nga pretendimi i mësimdhënies”.
Smith u ndëshkua gjithashtu për leximin e një traktati të natyrës njerëzore nga miku i tij i mëvonshëm David Hume. Smith u largua nga Oksfordi para se të përfundonte bursa e tij dhe u kthye në Skoci.
5. Smith ishte një lexues i pangopur
Një nga arsyet kryesore pse Smith ishte i pakënaqur me përvojën e tij në Oksford ishte se sa nga zhvillimi i tij ndodhi i vetëm. Megjithatë, kjo ndihmoi në formimin e një zakoni të dobishëm të leximit të gjerë, të cilin Smith e mbajti gjatë gjithë jetës së tij.
Biblioteka e tij personale përbëhej nga afërsisht 1500 libra me tema të ndryshme, ndërsa Smith zhvilloi gjithashtu një kuptim të fortë të filologjisë. Kjo mbështeti zotërimin e tij të jashtëzakonshëm të gramatikës në shumë gjuhë.
6. Studentët udhëtuan nga jashtë për t’u mësuar nga Smith
Smith gjeti një punë leksionesh publike në Universitetin e Edinburgut në 1748. Ajo u prit mirë dhe çoi në një post profesori në Universitetin e Glasgow dy vjet më vonë. Kur profesori i Filozofisë Morale, Thomas Craigie, vdiq në 1752, Smith mori postin, duke filluar një periudhë akademike 13-vjeçare që ai e përcaktoi si “periudhën e tij më të dobishme” dhe gjithashtu “periudhën e tij më të lumtur dhe më të nderuar”.
Teoria e ndjenjave morale u botua në 1759 dhe u prit aq mirë sa shumë studentë të pasur u larguan nga universitetet e huaja, disa deri në Rusi, për të ardhur në Glasgow dhe për të mësuar nën Smith.
7. Smith nuk i pëlqente të diskutonte idetë e tij në shoqëri
Pavarësisht historisë së tij të gjerë të të folurit publik, Smith tha shumë pak në bisedën e përgjithshme, veçanërisht për punën e tij.
Kjo është sipas një ish-studenti të tij të Universitetit të Glasgow-it dhe anëtar i tij i Klubit Letrar, James Boswell, i cili deklaroi se Smith hezitonte të zbulonte idetë nga librat e tij për shkak të shqetësimit për kufizimin e shitjeve dhe nga frika e keqinterpretimit të veprës së tij letrare. Boswell tha se Smith u zotua të mos fliste kurrë për çështje që ai kuptonte.
8. Smith filloi të shkruante ‘Pasuria e Kombeve’ nga mërzia
Smith filloi të shkruante ‘Pasuria e Kombeve’ “për të kaluar kohën” në Francë gjatë periudhës 1774-75, kur u punësua nga kancelari i Thesarit, Charles Townshend, për të mësuar djalin e tij, Dukën e Buccleuch.
Smith pranoi ofertën fitimprurëse të Townshend prej rreth 300 £ në vit plus shpenzimet dhe një pension prej 300 £ në vit, por gjeti pak stimulim intelektual në Toulouse dhe provincat e afërta. Megjithatë, përvoja e tij u përmirësua ndjeshëm, kur u dërgua në Gjenevë për të takuar Volterin dhe në Paris, ku u njoh me shkollën ekonomike të Fiziokratëve të François Quesnay, që i bëri përshtypje të madhe.
9. Smith ishte skocezi i parë i përkujtuar në një kartëmonedhë angleze
Duke pasur parasysh ndikimin themelor të Smithit në botën e ekonomisë, një njohje në formën e fytyrës së tij në një kartëmonedhë duket krejtësisht e përshtatshme.
Sigurisht, kjo ndodhi dy herë, së pari në Skocinë e tij të lindjes në kartëmonedha 50 £ të lëshuara nga Clydesdale Bank në 1981, dhe së dyti në 2007 kur Banka e Anglisë e përkujtoi atë me kartëmonedha 20 £. Në rastin e fundit, Smith u bë skocezi i parë që u shfaq në një kartëmonedhë angleze.
10. Smith nuk i pëlqente të pikturohej portreti i tij
Smith nuk i pëlqente të pikturohej portreti i tij dhe shumë rrallë ulej për një të tillë. “Unë nuk jam ‘i bukur’ në asgjë, përveç librave të mi”, raportohet t’i ketë thënë ai një miku të tij.
Për këtë arsye, pothuajse të gjitha portretet e Smithit janë nxjerrë nga kujtesa, ndërkohë që ka mbijetuar vetëm një portret i vërtetë, një medaljon profili nga James Tassie që e tregon Smithin si një burrë të moshuar.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
‘Asnjë shoqëri nuk lulëzon, kur shumica e popullit është e varfër’
A po bëhet Amerika oligarki?
