Orhan Pamuk është një prej shkrimtarëve më të njohur turk. Ai është fitues i çmimit Nobel për Letërsi në vitin 2006, shkruan KultPlus.
Veprat e tij të cilat u përkthyen në shumë gjuhë të botës përfshijnë librat si ‘Unë jam e kuqja’, ‘Flokëkuqja’, ‘Bora’,’Muzeu i Pafajësisë’, ‘Stambolli: Kujtimet dhe qyteti’, ‘Jeta e re’ , ‘Xhevdet beu dhe të bijtë’, ‘libri i zi’ e shumë të tjerë.
E për shumë lexues, kryevepra e tij është ‘Muzeu i pafajësisë’. Ky roman tregon obsesionin e një burri të pasur të quajtur Kemal, fejesa e të cilit dhe marrëdhënia e tij me familjen prishen pas një afere pasionante me një grua të quajtur Fusun. Kemali shpenzon vite duke u përpjekur të rindezë romancën e tij me Fusunin tashmë të martuar dhe në mënyrë të detyrueshme mbledh një koleksion objektesh që ia sjellin në mend atë.
‘Muzeu i Pafajësisë’ ka edhe muzeun me të njëjtin emër, e që ndodhet në Stamboll, ku vizitorët mund t’i shohin të ekspozuara të gjitha objektet e përmendura në libër.
Më poshtë Konica.al ua sjell një fragment nga ky roman:
Dashuri, guxim, modernizëm
Një mbrëmje, kur shkuam në Fuaje, Sibeli më dhuroi parfumin Spleen që e kishte blerë në Paris dhe që unë po jua paraqes këtu. Ndonëse nuk më pëlqente të përdorja parfume, një ditë e vura në rrëzë të qafës. Fysuni e ndieu kur bëmë dashuri.
– Zonjusha Sibel ta ka dhënë këtë parfum?
– Jo, e kam blerë vetë.
– Që t’i pëlqejë zonjushës Sibel?
– Jo, shpirt, që të të pëlqejë ty.
– Ti, sigurisht, bën dashuri me zonjushën Sibel, apo jo?
-Jo.
– Mos më gënje, të lutem, – tha Fysuni.
Në fytyrën e mbuluar nga djersët, iu shfaq një lloj ankthi. – Do ta pranoj natyrshëm. Sigurisht që bën dashuri edhe me të?
E nguli vështrimin mbi sytë e mi si ajo nëna që me durim kërkon të dëgjojë të vërtetën nga fëmija që po e gënjen.
– Jo.
– Më beso, gënjeshtra ma thyen më shumë zemrën. Të lutem, më thuaj të vërtetën. Po mirë, përse nuk bëni dashuri?
– Me Sibelin jam njohur verën e kaluar në Suadije, – i tregova Fysunit, duke e përqafuar. – Ngaqë gjatë verës shtëpia ku kalonim dimrin qe e zbrazët, ne vinim në Nishantash. Në vjeshtë ajo u largua për në Paris. Gjatë dimrit kam shkuar unë disa herë tek ajo.
– Me avion?
– Po. Këtë dhjetor Sibeli e mbaroi universitetin dhe u kthye nga Franca për t’u martuar me mua. Nisëm të takohemi në shtëpine verore në Suadije, por shtëpia ishte aq e ftohtë, sa pas njëfare kohe na humbi dëshira për të bërë dashuri, – vazhdova unë.
-Po bëni pushim derisa të gjeni një shtëpi të ngrohtë?
Ne fillim të marsit, para dy muajsh, shkuam edhe një herë në shtëpinë verore ne Suadije. Ishte shume ftohtë. Kur ndeza oxhakun, shtëpia u mbulua e gjitha nga tymi. U grindém. Pas kesaj Sibeli kaloi një grip te rëndë. Pati temperature dhe qendroi një javë në shtrat. Pas kësaj nuk donim të shkonim më atje për të bërë dashuri.
-Cili nga ju nuk deshi? – pyeti Fysuni. -Ajo apo ti? – Në fytyrën qe dukej sikur vuante nga kureshtja dhe dukes se thoshte “Te lutem, me trego te verteten”, kete radhe u shfaq vështrimi lutes me nentekstin: Te lutem, më gënje, por mos me trishto!”
-Sipas hamendjeve të mia, Sibeli mendon që po të bëjmë më pak dashuri tani, uné do ta vlerësoj më shumë fejesën, martesën. madje edhe atë vetë, – iu përgjigja.
Por ti me the se ju keni bërë dashuri me parë.
-Nuk po me kupton. Nuk po flasim për aktin tonë të parë.
-Jo, e di, -tha Fysuni, duke ulur zërin.
– Me ate veprim. Sibeli me tregoi se sa shumë me donte dhe sa besim kishte tek une,- i thashe.- Por mendimi për të bërë dashu ri para martese e shqetëson ende… Une e kuptoj këtë. Megjithëse ka studiuar për shume kohe në Evrope, s’eshte kaq e guximshme dhe moderne sa ti…
Heshtëm nje copë herë. E kam vrarë mendjen për shume vite të tëra rreth kuptimit të kësaj heshtjeje, ndaj mendoj se tani jam në gjendje t’jua përshkruaj gjendjen me paanèsi: Fjalia e fundit që i thashe Fysunit, mbartte edhe një nëntekst tjeter. I shpjegoja asaj se qëndrimi i Sibelit nënkuptonte dashuri dhe besim, ndërsa i Fysunit guxim dhe modernizem. Nga kjo dilte perfundimi se, meqenëse Fysuni kishte bërë dashuri me mua e nisur nga “gu ximi dhe modernizmi” – për shume vite me radhë do të ndieja pendesë të thellë për këto fjalë që më shpëtuan nga goja – me të nuk do të kisha ndonjë përgjegjësi apo lidhje të veçantë. Si “mo derne” që ishte, atë nuk e rëndonte shume fakti i të bërit dashuri me një mashkull para martese ose e te mos qenit e virgjër natën e parë të marteses… Ishte e njejta gjë si me ato gratë evropiane që i ënderrojmë aq shumë apo si disa gra të përfolura qe thuhej se bridhnin rrugeve të Stambollit… Por, në të vërtetë ato fjale ia pata thënë vetëm për t’i bërë qejfin.
Teksa i bluaja të gjitha këto gjatë atyre minutave heshteje – ndoshta jo kaq qartë vështrimin e kisha ngulur në degët e pemëve, në kopshtin prapa pallatit, që lëkundeshin nga era. Pasi benim dashuri, rrinim ashtu të shtrirë duke biseduar me sytë të drejtuar jashtë dritares, në pemët në kopshtin e pasëm, në ndër tesat që dukeshin midis pemëve dhe te sorrat që fluturonin raste sisht aty rrotull.
– Unë nuk jam as guximtare, dhe as moderne! – u përgjigj pas një copë here Fysuni.
M’u duk sikur në fjalët e saj pasqyrohej shqetësimi që mund t’i ishte krijuar nga tema e rëndë e bisedës, madje m’u duk pakëz e thjeshtë, ndaj nuk e vrava shumë mendjen.
– Një grua mund ta dashurojë si e marrë një burrë për vite e vite me radhë, pa bërë asnjëherë dashuri me të… – shtoi Fysuni me kujdes.
– Sigurisht, – iu përgjigja. Ra përsëri heshtja.
– Ti do të thuash se tani ju të dy nuk bëni më dashuri me njëri tjetrin? Përse nuk e sjell zonjushën Sibel këtu?
-Nuk më ka vajtur mendja, – iu përgjigja, i habitur edhe vetë se si nuk qemë kujtuar më parë. – Nuk e di përse u bëre ti shkak që të më kujtohej ky vend ku dikur kyçesha për të studiuar ose për të dëgjuar muzikë me shokët.
– E besoj se nuk të ka vajtur mendja, -tha Fysuni me vështrimin e një mendjemprehteje. – Por ka diçka të gënjeshtërt në ato që rrëfeve më parë. Po apo jo? Dua të mos gënjesh asnjëherë. Nuk mund ta besoj që ti nuk vazhdon të bësh dashuri me Sibelin. Betohu të lutem.
– Të betohem që këto kohë nuk kam bërë dashuri me Sibelin,-i thashë dhe e përqafova Fysunin.
– Mirë, kur do të filloni të bënit dashuri sërish? Në verë, kur ata të tutë të shkojnë në Suadije? Kur do të shkojnë? Përgjigjmu drejt.nuk do të pyes më.
– Ata do të mbarten në Suadije pas ceremonisë së fejesës, mërmërita i turpëruar.
– Po tani po më gënjen?
-Jo.
– Mendohu pakëz po deshe.
Bëra sikur u mendova një copë herë. Ndërkohe Pysuni kishte marrë nga xhepi i xhaketés patentën dhe po luante me të
– Zoti Ethem, edhe une kam një emër të dytë, – tha. – Gjithsesi, a u mendove?
– Po, u mendova, – i thashë. Unë nuk të kam thënë asnjë gënje shtër.
– Kur? Tani apo gjatë këtyre ditëve?
– Asnjëherë… – iu përgjigja. Në raportin ku jemi nuk është nevoja t’i themi gënjeshtra njëri-tjetrit.
– Si?
I thashë se në lidhjen tonë nuk kishte përfitime apo interesa pune, dhe ndonëse fshehurazi nga të gjithë, ne po e jetonim atë thellësisht me ndienjat më të pastra njerëzore pa i lënë vend gënjeshtrave dhe mashtrimeve.
-Jam e bindur që po më gënjen, -tha Fysuni.
-Sa shpejt e humbe respektin për mua.
– Në të vërtetë, unë dëshiroja të më gënjeje… Sepse njeriu gënjen vetëm kur ka frikë të humbasë diçka.
– Sigurisht, që unë gënjej, por gënjej për ty… Jo ty. Po deshe. tani e tutje e bëj edhe këtë. Takohemi përsëri nesër. Mirë?
– Mirë! – tha Fysuni.
E përqafova dhe i mora erë me gjithë shpirt në zverk. Sa e herë e nuhasja aromën e saj që i përngjante një përzierje algash deti. karamele të djegur dhe biskota femijësh, në shpirt më krijohej nje ndienjë lumturie dhe mirësie. Megjithatë, orët që kaloja me Fysunin, s’mund ta ndryshonin rrjedhen qe me kishte marrë jeta. Ndoshta gjithçka po ndodhte ngaqe lumturia dhe gëzimi që përje toja në shpirt, më dukeshin si ndjesi krejt të natyrshme. Gjithsesi, kjo nuk kishte aspak lidhje me gjykimin qe “une kam gjithnjë të drejte – e natyrshme kjo për të gjithë meshkujt turq – apo me mendimin tjetër se isha pre e padrejtesive. Ndoshta, thjesht, nuk isha fort i vetedijshëm për atë çka po përjetoja.
Pikërisht ato dite nisa të dalloja disa plage e vraga të thella e të pariparueshme qe po me hapeshin dalengadale ne shpirt, nga ato qe i zhysin disa meshkuj në vetmi te tmerrshme për gjithe jetën. Tashme, çdo natë, para se të flija, nxirrja nga frigoriferi shishen e rakisé, mbushja një gotë dhe e pija i vetëm në heshtje. Dritaret e dhomës së gjumit në shtëpinë tonë, në majë të një pallati te larte perballe xhamisé sé Teshvikijes, shihnin kah dritaret e dhomave të gjumit të shume hyrjeve të tjera që i ngjanin kësaj tones. Kur isha femija, futesha në dhome ne erresire dhe teksa perpiqesha te depertoja me veshtrim përtej xhamave në dhomat e tjera të gjumit, ndieja paqe në shpirt.
Gjate atyre neteve, teksa vështroja dritat e Nishantashit, men dja me thoshte se për të vazhduar jetën time të bukur dhe te lumtur, pa e ndryshuar ate, nuk duhej të bija në dashuri me fy sunin. E kuptoja se nuk duhej të rrëmbehesha nga shoqëria e Pysunit, nga problemet, shakate dhe mirësia e saj. Kjo nuk qe shume e vështirë, sepse përveç kohës kur bënim dashuri dhe zgjidhnim ushtrimet e matematikës, nuk rrinim shumë gjatë me njëri-tjetrin. Kisha nisur të mendoja se herë Fysuni dhe here unë, kur largoheshim nga apartamenti, pas orëve të hareshme të dashurise, tregonim të njëjtin kujdes për të mos “rënë brenda”. Por për të kuptuar këtë histori, mendoj që është e domosdoshme. të kuptohen lumturia dhe kënaqësia që përjetonim gjatë atyre minutave tejet të hareshme, të ëmbla dhe të papërsëritshme.
Sigurisht që dëshira për t’i jetuar sërish e sërish ato çaste dashurore e për të shijuar ato kënaqësi, është shkëndija e zjarrit që i jep jetë kësaj historie. Per te kuptuar arsyen që më mbante të lidhur pas saj, jam detyruar t’i kujtoj dhe rikujtoj ato çaste dashurore të papërsëritshme për vite të tëra, por në vend te men dimeve arsyetuese, para sysh me shfaqeshin gjithnjë pamje të këndshme nga orët kur benim dashuri: Fysuni bukuroshe ështe ulur ne prehrin tim dhe unë kam përpirë në gojë gjoksin e saj të madh në të majtë… Ndërkohë që djersët që më pikojnë nga balli dhe mjekra, bien mbi zverkun e saj të hijshëm, unë vështroj si i magjepsur shpinen dhe pjesën e saj të pasme. Ja, si i pulit sytė pasi ka lëshuar nje klithmë kënaqësie… Ja edhe shprehja që lexohet në fytyrë, në çastin kur kënaqësia jonë arrin kulmin…
Por siç do ta kuptoja me vonë, këto pamje, nuk ishin pasoje e lumturisë dhe kënaqësisë qe kisha provuar, ishin veçse disa fotografime ngacmuese… Shumë vite më pas, teksa luftoja te gjeja shkakun e marrosjes pas saj, përpiqesha të sillja në kujtesë jo vetem çaste nga aktet tona dashurore, por edhe dhomen ku kishim bërë dashuri, mjedisin përreth, madje edhe gjërat e rën domta. Ndodhte që ndonjë korb në kopshtin e pasëm të ndërtesës, ndalte mbi hekurat e ballkonit dhe na këqyrte në heshtje. Ishte njëlloj si ata zogjtë që ndalonin në ballkonin e shtëpisë sonë kur unë isha fëmijë. Atëherë mamaja më thoshte: “Pa hë, fli tani se po të përgjon korbi”, dhe unë frikësohesha. Edhe Fysuni paskesh ndjerë të njëjtën frikë nga një zog i ngjajshëm në fëmijëri.
Të ftohtët dhe pluhuri në dhomë, ndonjëherë pamja e zber dhylët, ndotësia apo hijet e trupave tanë apo të çarçafeve, cope zat që depërtonin nga jeta jashtë asaj dhome, trafiku, zhurmat e pafundme në kantieret e ndërtimit dhe britmat e shitësve, të gjitha këto na kujtonin që akti ynë dashuror nuk i përkiste botës së ëndrrave, por ishte një pjesëz e botës së vërtetë. Ndonjëherë dëgjonim boritë e anijeve, diku larg në Dollmabahçe apo Beshik tash, dhe të dy së bashku përpiqeshim të gjenim se ç’lloj anijeje ishte. Në çdo takim të ri ne dashuroheshim gjithnjë e më me pa sion dhe natyrshmëri. Kësisoj arrita të kuptoja se burimi i vërtetë i lumturisë sime, nuk qenë vetëm kjo botë dhe hollësitë e aktit dashuror tejet magjepsës, por edhe të metat, lungat, puçrrat, qi met dhe prekat e errëta dhe të frikshme në trupin e Fysunit.
Ç’ndiesi tjetër më mbante të lidhur kaq fort pas saj, përveç kënaqësisë së të bërit dashuri pa kufi dhe dlirësisht? Ose për t’u shprehur më mirë, përse bëja dashuri me gjithë shpirt me të? Mos ishin kënaqësia dhe dëshira e përsëritur për të bërë seks, ato që krijonin atë që e quajmë dashuri, apo ishte diçka tjetër ajo që e zgjonte dhe e ushqente këtë dëshirë të ndërsjelltë? Gjatë atyre ditëve të lumtura kur takoheshim dhe bënim dashuri fshehurazi, nuk më shkonte mendja t’i bëja vetes pyetje të tilla. Atëherë i përngjaja një fëmije të gëzuar që ka hyrë në një shitore karamelesh dhe i rrufit ato njëra pas tjetrës tejet i lumtur.
