Lufta që filloi kur Azerbajxhani sulmoi fqinjin e saj Armeninë më 27 shtator 2020 ishte një luftë e përgjakshme, që shkaktoi mbi 7 mijë viktima. Luftërat e mëparshme midis vendeve, të cilat zgjatën nga viti 1988 në 1994, bënë që forcat armene të pushtojnë pjesën më të madhe të Nagorno-Karabakh, një enklavë etnike armene brenda Azerbajxhanit.
Kur, në vitin 2020, u vendos armëpushimi pas vetëm 44 ditësh, Azerbajxhani mori përsëri tre të katërtat e territorit– një fitore vendimtare. Azerbajxhani kishte disa avantazhe në fillim. Kishte një popullsi më të madhe dhe një buxhet më të madh ushtarak, më shumë artileri dhe një forcë ajrore më të fortë.
Në këtë mënyrë, shumica e pajisjeve të saj datonin që prej epokës sovjetike- nga një luftë që kishte rezultuar joefektive. Dhe sipas një thënie të vjetër, një sulmues ka nevojë për një forcë ndoshta tre herë më të madhe se armiku që të triumfojë. Por azerët kishin gjithashtu një flotë dronësh që përfshinin TB2 të blerë nga Turqia dhe Harop të blerë nga Izraeli. Tb2, prej 12 metrash, kontrolloheshin me telekomandë, mund të lëshonin bomba ose raketa dhe qëndronin në ajër deri në 24 orë.
Harop ishin më të vegjël, më të fshehtë, më autonome dhe të projektuar për sulme kamikaze. Ata hodhën në erë më shumë se dy duzina sisteme të mbrojtjes ajrore dhe dhjetëra artilerie. Qindra automjete të blinduara u shkatërruan. Një sulm i ngjashëm me forca të blinduara përfshiu provincën Idlib të Sirisë në fillim të atij viti, ku TB2-të e Turqisë shkatërruan flotën e tankeve siriane në një sulm që zgjati dy ditë
Udhëheqësit ushtarakë në mbarë botën i kushtuan vëmendje të madhe sulmit. Komunikimet satelitore i lejuan komandantët të shohin atë që konstatuan dronët dhe t’i ushqejnë objektivat e identifikuara me mjete të tjera. Në Azerbajxhan, avionët turq të pajisur me radarë duket se kanë siguruar disa pika; Sistemi “koral” i Turqisë me bazë tokësore, i cili zbulon dhe bllokon radarët e armikut, ndihmoi dronët të shkatërronin tanket mbi Idlib.
Kjo lloj lufte është diçka për të cilën kanë punuar teknologët ushtarakë për dekada. Investimet e mëdha u kanë dhënë fuqive të mëdha – kryesisht Amerikës dhe aleatëve të tjetë të botës së zhvilluar disa nga këto aftësi. Siç tha gjenerali Mark Milley, oficeri më i lartë ushtarak i Amerikës vitin e kaluar, “Ju keni një aftësi për të parë dhe një aftësi për të goditur në distancë që nuk ka ekzistuar kurrë më parë në historinë njerëzore”.
Aftësi të tilla ka të ngjarë të kenë shumë rëndësi në disa lloje konfliktesh.
“Konceptimi ynë për kohën në fushën e betejës ka ndryshuar thellësisht” – tha gjenerali Mick Ryan.
Telekomunikacionet – telegrafi, dhe më pas wirless kanë lejuar vëzhguesit t’u tregojnë gjuajtësve për objektivat që gjuajtësit nuk mund t’i shihnin për shekuj. Por nocioni modern i krijimit të “zinxhirëve të vrasjes” nga një sërë sensorësh është gjurmuar gjerësisht në vitet 1970.
Ishte atëherë kur teoricienët ushtarakë sovjetikë filluan të flasin për atë që ata e quajtën “kompleksi i goditjes së zbulimit” – një sistem në të cilin, për shembull, një avion luftarak mund të kanalizonte të dhënat mbi një objektiv që nuk mund ta sulmonte vetë.
Merrni parasysh f-35 të Amerikës. Përveç kalimit të fshehtë të mbrojtjes ajrore dhe hedhjes së municioneve të drejtuara me precizion mbi to dhe objektiva të tjerë, ky avion sulmues gjithashtu mbledh informacione të shumta për të tjerët dhe kanalizon të dhëna dhe nga aeroplanët e afërt, forcat e tjera në zonë dhe komandantët.
Të njejta janë edhe raketat hipersonike dhe shpejtësia e armëve me rreze lazer. Në praktikë, koha që u është dashur armëve ruse për të vepruar mbi të dhënat që morën nga dronët rusë gjatë konfliktit në rajonin e Donbasit të Ukrainës, është mjaftueshëm e shkurtër duke tensionuar edhe më shumë situatën.
Kur Mick Ryan, një gjeneral që drejtoi akademinë e mbrojtjes të Australisë deri në dhjetor, tha se, “Aftësia për të lidhur sensorët me komandantët dhe me armët gjatë 20-30 viteve të fundit ka ndryshuar thellësisht konceptin tonë për kohën në fushën e betejës”.
Në luftën e Gjirit, dikur duhej një orë të identifikuar një objekt, tani mund të duhen më pak se 10 minuta. Dhe nëse brenda 10 minutash ne nuk jemi larguar, atëherë ne kemi vdekur, tha gjenerali Ryan.
Ndërsa teknologjitë bëhen më të përballueshme, ato po përhapen masivisht. Dronët Bayraktar, tb2, po shiten në masë. Megjithatë, më i rëndësishëm se ndryshimi se kush i përdor sisteme të tilla, mund të jetë mënyra se si ato përdoren.
Këta dronë mund të zëvëndësojnë disa avionë. Të kesh shumë dronë të lejon të bësh gjëra që më parë nuk ishin të mundura, të tilla si vendosja e sistemeve të vëzhgimit me gamë të gjerë dhe të vazhdueshme. Gjatë dekadës së fundit, inxhinierët e telefonave inteligjentë kanë prodhuar një gamë të gjerë sensorësh më të vegjël dhe me më pak energji.
Një telefon 1000 dollarësh ka vetëm jo një sërë kamerash që punojnë në gjatësi vale të ndryshme, por edhe me një ose më shumë barometra, higrometra, magnetometra dhe mikrofona. Ai gjithashtu merr sinjale nga satelitët e navigimit, aksesorët Bluetooth, rrjetet Wi-Fi dhe madje, herë pas here, kullat e telefonit celular.
Këto ndryshime kanë implikime taktike. Oficerët e stërvitur për rëndësinë e grumbullimit të forcave të tyre do të mësojnë të luftojnë në njësi më të vogla dhe më të shpërndara. E njëjta gjë mund të jetë e vërtetë për manovrën.
“Këto koncepte, taktika dhe teknologji komerciale dhe ushtarake po krijojnë edhe një herë një hapësirë beteje në të cilën lëvizja po bëhet jashtëzakonisht e rrezikshme,” tha T.X. Hammes i Universitetit të Mbrojtjes Kombëtare të Amerikës.
“Nëse një njësi lëviz, ajo do të krijojë një sinjal dhe mund të sulmohet në diapazon shumë më të madh se në të kaluarën.”
Avantazhi për të kapur në befasi armikun do të jetë më i vështirë. Grushtet e shtetit si ofensiva e Kinës mbi lumin Yalu në luftën koreane, apo goditja e Egjiptit ndaj Izraelit në tetor 1973, do të jenë të pamundura.
Rusia ka provuar taktika të ndryshme për të çorientuar ata që vëzhgojnë vendosjen e trupave në kufirin e Ukrainës, duke përfshirë heqjen e shenjave të njësive, lëvizjen e autokolonave dhe mbylljen e faqeve të internetit. Disa kanë argumentuar se ofensivat ushtarake mund të mos jenë më të mundura kundër forcave që po përdorin teknologjinë.
Të tjerë sugjerojnë se ndryshimet mund të jenë më pak të theksuara sesa po imagjinojnë tashmë oficerët. Stephen Biddle i Universitetit të Kolumbias vë në dukje se që në Luftën e Parë Botërore, ushtarakët mësuan se si të shmangnin ekspozimin e forcave të tyre ndaj artilerisë moderne dhe fuqisë ajrore.
Bazat e ushtrisë dhe armët mund dhe do të përditësohen në epokën digjitale. “Armenët bënë gabimin duke mos folur mjaftueshëm për këtë”, thotë Biddle. “Askush tjetër nuk do ta bëjë më atë gabim.”/ The Economist
