Perspektiva e diskutuar prej kohësh për fundin e hegjemonisë së dollarit amerikan në tregjet globale të naftës dhe gazit hodhi një tjetër hap drejt realizimit javën e kaluar me njoftimin se gjigantët rusë dhe kinezë të hidrokarbureve, Gazprom dhe China National Petroleum Corporation (CNPC) kanë rënë dakord të kalojnë pagesa për furnizime me gaz në rubla (RUB) dhe renminbi (RMB) në vend të dollarëve. Në fazën e parë të sistemit të ri të pagesave, kjo do të zbatohet për furnizimet me gaz rus në Kinë përmes rrugës lindore të tubacionit “Fuqia e Siberisë” që arrin në minimum 38 miliardë metra kub gaz në vit (bcm/vit). Pas kësaj, do të hapet zgjerimi i mëtejshëm i skemës së re të pagesave. Është me vend të theksohet në këtë pikë se megjithëse sanksionet e vazhdueshme ndërkombëtare kundër Rusisë për pushtimin e saj në Ukrainë në shkurt kanë dhënë shtysën përfundimtare për këtë ndryshim vendimtar në metodologjinë e pagesave, ajo ka qenë një strategji thelbësore e Kinës që nga të paktën 2010 për të sfiduar pozicionin e dollarit amerikan si valutë rezervë de facto në botë. Kina e ka konsideruar prej kohësh pozicionin e monedhës së saj renminbi në tabelën e ligës globale të monedhave si një reflektim të rëndësisë së saj gjeopolitike dhe ekonomike në skenën botërore. Një tregues i hershëm i ambicies së Kinës për RMB ishte i dukshëm në samitin e G20 në Londër në prill 2010, kur Zhou Xiaochuan, atëherë guvernatori i Bankës Popullore të Kinës (PBOC ), shënoi nocionin se kinezët donin një monedhë të re rezervë globale për të zëvendësuar dollarin amerikan në një moment. Ai shtoi se përfshirja e RMB në përzierjen e aseteve të rezervës së të drejtës së tërheqjes speciale të FMN-së (SDR) do të ishte një hap kyç në këtë kontekst. Në atë kohë, të paktën 75 për qind e xhiros ditore prej 4 trilionë dollarësh në atë kohë në tregjet globale të këmbimit valutor (FX), siç përcaktohet nga Banka për Shlyerjet Ndërkombëtare (BIS), llogaritej nga monedhat ndërkombëtare “Katër të Mëdha”: dollari amerikan (USD), euro e eurozonës (EUR), paundi britanik (GBP) dhe jen japonez (JPY). Përveç dominimit të qarkullimit ditor të tregjeve FX, valutat në SDR dominojnë gjithashtu në funksionet e pagesave, rezervave dhe valutës së investimit në ekonominë globale. Bujë e madhe mediatike në Kinë pasoi përfshirjen e RMB në përzierjen SDR në tetor 2016, kur iu caktua një peshë prej 10.9 përqind (USD kishte një pjesë prej 41.9 përqind, EUR 37.4 përqind, GBP 11.3 përqind dhe JPY 9.4 përqind). Që nga viti 2022, pjesa e RMB-së në përzierjen SDR është rritur në 12.28 për qind, të cilën Kina ende e konsideron se nuk i përshtatet vërtet statusit të saj të superfuqisë në rritje në botë.
Kina ka qenë gjithashtu shumë e vetëdijshme për faktin se, si importuesi më i madh vjetor bruto i naftës së papërpunuar në botë që nga viti 2017 (dhe importuesi më i madh neto në botë i totalit të naftës dhe lëndëve djegëse të tjera të lëngshme në 2013), ajo është subjekt i paqartësive të Politika e jashtme e SHBA-së në mënyrë tangjenciale përmes mekanizmit të çmimit të naftës të dollarit amerikan. Kjo pikëpamje e dollarit amerikan si një armë është përforcuar fuqishëm që nga pushtimi i Ukrainës nga Rusia dhe sanksionet shoqëruese të udhëhequra nga SHBA-të që pasuan, më të rëndat prej të cilave – si me sanksionet ndaj Iranit nga viti 2018 – kanë të bëjnë me përjashtimin nga përdorimi i dollari amerikan. Ish-zëvendëspresidenti ekzekutiv i Bankës së Kinës, Zhang Yanling, tha në një fjalim në prill se sanksionet e fundit kundër Rusisë do të “bënin që SHBA-ja të humbte besueshmërinë e saj dhe të minonte hegjemoninë e dollarit [amerikan] në afat të gjatë”. Ajo sugjeroi më tej se Kina duhet të ndihmojë botën “të heqë qafe hegjemoninë e dollarit më shpejt se sa vonë”.
Vetë Rusia ka mbajtur prej kohësh të njëjtin qëndrim mbi avantazhet e saj të heqjes së hegjemonisë së dollarit amerikan në çmimet globale të hidrokarbureve, por, ndërkohë që Kina nuk ishte e gatshme të sfidonte haptazi SHBA-në gjatë kulmit të Luftës së saj Tregtare nën ish-presidentin shumë të paparashikueshëm të SHBA-së, Donald Trump, ai mund të bëjë pak për këtë vetë. Megjithatë, një shenjë e qëllimit të Rusisë erdhi menjëherë pasi SHBA rivendosi sanksionet në vitin 2018 ndaj partnerit të saj kryesor të Lindjes së Mesme, Iranit, kur shefi ekzekutiv i Novatek-ut të Rusisë, Leonid Mikhelson, tha në shtator të atij viti se Rusia kishte diskutuar për ndryshim larg nga tregtia në qendër të SHBA-së me partnerët e saj më të mëdhenj tregtarë si India dhe Kina, dhe që edhe vendet arabe po mendonin për këtë. “Nëse ato [SHBA] krijojnë vështirësi për bankat tona ruse, atëherë gjithçka që duhet të bëjmë është të zëvendësojmë dollarët”, shtoi ai. Përafërsisht në të njëjtën kohë, Kina nisi bursën e saj tashmë jashtëzakonisht të suksesshme të së ardhmes së Shangait me kontrata të naftës të shprehura në juan (njësia tregtare e monedhës renminbi). Një strategji e tillë u testua gjithashtu fillimisht në shkallë në vitin 2014, kur Gazpromneft provoi të tregtonte ngarkesa të naftës së papërpunuar në juan kinez dhe rubla me Kinën dhe Evropën.
Kjo ide u rishfaq përsëri pas sanksioneve të fundit ndërkombëtare të vendosura ndaj Rusisë pas pushtimit të saj në Ukrainë. Pothuajse sapo u prezantuan, Presidenti rus Vladimir Putin nënshkroi një dekret që kërkon që blerësit e gazit rus në Bashkimin Evropian (BE) të paguajnë në rubla nëpërmjet një mekanizmi të ri të konvertimit të monedhës ose rrezikojnë të pezullohen furnizimet. Ky kërcënim pothuajse ia doli të shfrytëzonte linjat ekzistuese të prishjes që kalonin përmes aleancës së NATO-s të udhëhequr nga SHBA-ja, ndërsa konsumatorët kryesorë të BE-së të gazit rus u përpoqën të gjenin se si të qetësonin kërkesat e Putinit për pagesa për rubla, pa thyer haptazi asnjë sanksion. Që atëherë, Rusia thjesht ka luajtur me BE-në për furnizimet e vazhdueshme me gaz, më së fundi javën e kaluar me deklaratën e saj se ka hequr rifillimin e furnizimeve me ndezje/fikje nga gazsjellësi Nord Stream 1 – një nga rrugët kryesore të furnizimit në Evropë – pas një “zbulimi të një defekti gjatë mirëmbajtjes.” Shkalla dhe shtrirja e këtij kërcënimi të nënkuptuar u nënvizua përsëri javën e kaluar kur Putin tha se Rusia mund të ndërpresë të gjitha furnizimet me energji në BE nëse vendosen kufij të çmimeve për eksportet e naftës dhe gazit të Rusisë.
Zgjerimi i mëtejshëm i monedhave të tjera – realisht vetëm RMB – për të përmbysur dominimin e çmimit të naftës dhe hidrokarbureve të tjera në dollarë amerikanë varet gjithashtu nga përdorimi i monedhës në vende të tjera nga ato tashmë nën sanksionet e udhëhequra nga SHBA. Për fat të mirë, për Kinën, një tjetër lider i botës së Lindjes së Mesme (për t’ia shtuar Iranit, i cili tashmë përdor tregtinë RMB dhe RUB) – Arabia Saudite – ka treguar shumë gatishmëri për të zgjeruar biznesin e saj të dominuar nga RMB me Kinën, duke përfshirë pagesën për furnizimet e naftës . Që në gusht 2017, zëvendësministri i atëhershëm saudit i Ekonomisë dhe Planifikimit, Mohammed al-Tuwaijri, tha në një konferencë saudio-kineze në Jeddah se: “Ne do të jemi shumë të gatshëm të marrim në konsideratë financimin në renminbi dhe produkte të tjera kineze.” Ai shtoi: “Kina është deri tani një nga tregjet kryesore për të diversifikuar financimin…[dhe] ne do të aksesojmë gjithashtu tregje të tjera teknike për sa i përket mundësive unike të financimit, vendosjeve private, obligacioneve panda dhe të tjera.”
Duke pasur parasysh se pjesa dërrmuese e huamarrjes së qeverisë saudite (përfshirë obligacionet e mëdha dhe lehtësirat e huasë sindikale) në vitet e mëparshme është shprehur në dollarë amerikanë, një zhvendosje nga financimi me USD do t’i lejonte Saudisë më shumë fleksibilitet në strukturën e përgjithshme të financimit, megjithëse pas një zhvendosje fillestare e lidhur me lidhjen de facto të monedhës së saj me monedhën amerikane. Në muajt e fundit, sigurisht që ka pasur një zhvendosje të dukshme të mëtejshme nga Arabia Saudite drejt Kinës, siç është kataloguar ekskluzivisht nga OilPrice.com. Më e fundit ishte nënshkrimi në gusht i një memorandumi shumëplanësh mirëkuptimi (MoU) midis Kompanisë Saudite të Naftës – më parë Arabian American Oil Company – (Aramco) dhe China Petroleum & Chemical Corporation (Sinopec). Siç tha vetë presidenti i Sinopec, Yu Baocai: “Nënshkrimi i Memorandumit të Mirëkuptimit prezanton një kapitull të ri të partneritetit tonë në Mbretëri… Të dy kompanitë do të bashkojnë duart në rinovimin e vitalitetit dhe arritjen e përparimit të ri të Iniciativës Brez dhe Rrugë [BRI] dhe Vizioni [Arabisë Saudite] 2030.” Shkalla dhe qëllimi i Memorandumit të Mirëkuptimit është i madh, duke mbuluar bashkëpunimin e thellë dhe të gjerë në rafinimin dhe integrimin petrokimik, inxhinierinë, prokurimin dhe ndërtimin, shërbimet e fushës së naftës, teknologjitë në rrjedhën e sipërme dhe të poshtme, kapjen e karbonit dhe proceset e hidrogjenit. Në mënyrë thelbësore për planet afatgjata të Kinës në Arabinë Saudite, ai mbulon gjithashtu mundësitë për ndërtimin e një qendre të madhe prodhuese në Parkun Energjetik të Mbretit Salman që do të përfshijë praninë e vazhdueshme, në terren në tokën e Arabisë Saudite të një numri të konsiderueshëm të personelit kinez: jo vetëm ato që lidhen drejtpërdrejt me aktivitetet e naftës, gazit, petrokimikeve dhe hidrokarbureve të tjera, por edhe një ushtri e vogël personeli sigurie për të ‘siguruar sigurinë e investimeve të Kinës’.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga OilPrice.com
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
The Economist: Juani digjital kinez, mund të shmangë dollarin!
