Ndërsa Xi Jinping po pritej me madhështi dhe ceremoni në Moskë javën e kaluar, Fumio Kishida ishte 500 milje larg në Kiev.
Fakti që presidenti i Kinës dhe kryeministri i Japonisë bënë vizita në të njëjtën kohë në kryeqytetet e Rusisë dhe Ukrainës, tregonrëndësinë globale të luftës së Ukrainës. Japonia dhe Kina janë rivalë të ashpër në Azinë Lindore.
Të dy vendet e kuptojnë se lufta e tyre do të ndikohet nga rezultati i konfliktit në Evropë.
Rivalitetet strategjike në rajonet Euro-Atlantike dhe Indo-Paqësorit po mbivendosen gjithnjë e më shumë me njëri-tjetrin. Ajo që po shfaqet është diçka që ngjan gjithnjë e më shumë si një luftë e vetme gjeopolitike.
Vizita e Xi-t në Moskë ka konfirmuar atë që profesori i Harvardit, Graham Allison e quan “aleanca më e rëndësishme e padeklaruar në botë” – një aks Rusi-Kinë që shtrihet në të gjithë territorin e Euroazisë. Moska dhe Pekini po afrohen më shumë me Iranin dhe gjithashtu mbështetën “shqetësimet legjitime dhe të arsyeshme” të Koresë së Veriut në deklaratën e përbashkët që ata bënë javën e kaluar.
Kundër aleancës Rusi-Kinë është një grup demokracish të lidhura ngushtë me SHBA-në.
Kjo është e ankoruar nga NATO në zonën Euro-Atlantike dhe nga aleatët e traktatit të Amerikës në Indo-Paqësorin, me Japoninë në krye mes tyre.
Administrata Biden po inkurajon një shtrëngim të lidhjeve midis aleatëve aziatikë dhe evropianë të Amerikës.
Vitin e kaluar, Japonia, Koreja e Jugut, Australia dhe Zelanda e Re morën pjesë për herë të parë në një samit të NATO-s. Në atë takim, NATO hapi terren të ri duke identifikuar në mënyrë eksplicite Kinën si një kërcënim për “interesat, sigurinë dhe vlerat” e aleancës.
Të njëjtat katër vende Indo-Paqësori do të marrin pjesë në një samit të NATO-s në Lituani në korrik.
E gjithë kjo është vënë re me pakënaqësi në Moskë dhe Pekin. Deklarata ruso-kineze e javës së kaluar shprehu “shqetësim serioz për forcimin e vazhdueshëm të NATO-s të lidhjeve të sigurisë ushtarake me vendet e Azisë dhe Paqësorit”.
Ai gjithashtu dënoi në mënyrë eksplicite Aukus, paktin e ri të sigurisë midis Australisë, MB dhe SHBA.
Deklarata fajësoi për të gjitha këto lëvizje “mentalitetin e luftës së ftohtë” të Amerikës. Por tendenca e Xi dhe Putin për të parë SHBA-në si “dora@ pas gjithçkaje mund t’i verbojë ata për mënyrën në të cilën veprimet e tyre kanë alarmuar demokracitë e Evropës dhe Azisë.
Së shpejti do të ketë një mori vizitash nga liderët evropianë në Pekin për të provuar se ku qëndron Kina në të vërtetë në Ukrainë.
Por Xi nuk ka gjasa t’u japë presidentëve të Francës dhe Komisionit Evropian asgjë më shumë se fjalë të ngrohta.
Qeveria japoneze e sheh sulmin e Putinit ndaj Ukrainës si provë se fuqitë autoritare janë në marshim.
Ata kanë frikë se një fitore ruse në Ukrainë mund të inkurajojë Kinën në rajonin e tyre. Siç tha Kishida në një udhëtim në Britani majin e kaluar: “Ukraina mund të jetë Azia Lindore nesër”.
Në fillim të këtij viti, Japonia njoftoi një rritje prej 26.3 për qind në shpenzimet e mbrojtjes.
Vizita e Kishidës në Ukrainë ishte një hap dramatik për Tokion: hera e parë që nga viti 1945, një kryeministër japonez ka vizituar një zonë lufte.
Shfaqja e dy blloqeve rivale globale ka ndezur bisedat e pashmangshme për një luftë të re të ftohtë. Ka jehona të qarta të atij konflikti me një aleancë Rusi-Kinë që përsëri përballet me një koalicion të demokracive të udhëhequr nga SHBA – ndërkohë që një grup i madh kombesh të paangazhuara, të etiketuara tani “jugu global”, rri pezull.
Megjithatë, ka një paralele historike edhe më të zymtë, të cilën e shoh më bindëse – dhe kjo është me rritjen e tensioneve ndërkombëtare në vitet 1930 dhe 1940.
Atëherë, si tani, dy fuqi autoritare – një në Evropë dhe një në Azi – ishin të pakënaqura me një rend botëror që ata e konsideronin si të dominuar padrejtësisht nga fuqitë anglo-amerikane. Në vitet 1930, kombet e pakënaqur ishin Gjermania dhe Japonia. Gazeta Asahi përmblodhi pikëpamjen zyrtare në Tokio kur u ankua, në vitin 1941, se SHBA dhe Britania e Madhe po impononin një “sistem të dominimit botëror në bazë të pikëpamjeve anglo-amerikane të botës”.
Versionet bashkëkohore të asaj ankese bëhen tani rregullisht në televizionin shtetëror rus ose në Global Times të Kinës.
Në librin e tij, Zgjedhjet fatale, historiani Ian Kershaw shënon sesi Japonia Perandorake reagoi ndaj shpërthimit të luftës në Evropë: “Ishte në vazhdën e triumfeve befasuese ushtarake të Hitlerit në Evropën Perëndimore që Japonia, duke u përpjekur të shfrytëzonte dobësinë e këtyre vendeve, mori vendimet fatale për t’u zgjeruar në Azinë Juglindore. Kjo zgjedhje e çoi me shpejtësi Japoninë në një luftë – jo vetëm me Britaninë, Francën dhe Holandën – por edhe me SHBA-në.
Sikur Rusia e Putinit të kishte shënuar gjithashtu një “triumf ushtarak befasues” dhe të kishte marrë Kievin brenda tre ditësh, Xi mund të kishte nxjerrë përfundime të ngjashme në lidhje me dobësinë e fuqisë perëndimore në Azi dhe të kishte vendosur se ishte koha për ndryshime rrënjësore.
Por rreziku i një rrëshqitjeje në një konflikt global është larg nga fundi.
Shpërthimi i luftës në Evropë, i kombinuar me rritjen e tensioneve në Azinë Lindore – dhe lidhjet në rritje midis këtyre dy teatrove – ka ende jehonë të dallueshme të viteve 1930.
Të gjitha palët kanë përgjegjësinë për t’u siguruar që, kësaj radhe, rivalitetet e lidhura në Evropë dhe Azi të mos kulmojnë në një tragjedi globale.
Burimi: Financial Times
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A do të jetë Kina shpëtimi ekonomik i Putinit?
